Zasoby wodne i retencja
Zasoby wodne i retencja w Polsce
Jak wyglądają zasoby wodne w Polsce? Dane te są istotne w kontekście działań zwiększających retencję wodną. Aby dobrze zrozumieć czym są zasoby wodne warto przyjrzeć się kilku definicjom używanym do pomiarów dostępnych wód.
Zasoby wodne, w kontekście wód powierzchniowych, zgodnie z Międzynarodowym słownikiem hydrologicznym, oznaczają całość aktualnie i potencjalnie dostępnych wód o odpowiednich charakterystykach ilościowych i jakościowych, przeznaczonych do zaspokojenia określonego zapotrzebowania. Pojęcie zasobów wodnych nie odnosi się do ogółu wód, lecz tylko do tej ich części, która jest corocznie odnawiana, co jest utożsamiane z odpływem rzecznym w ciągu roku z określonego terenu.
Oszacowanie zasobów wód podziemnych na obszarze Polski zostało wykonane z wykorzystaniem danych na temat stanu udokumentowania zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych w kraju, czyli ilości wody podziemnej w kraju nadającej się i możliwej do wykorzystania gospodarczego - przy zachowaniu ograniczeń związanych z wymaganiami ochrony środowiska naturalnego.
Zasoby dyspozycyjne wód podziemnych określono w obszarach bilansowych. Wielkość zasobów została określona w latach 1994 – 2019 na podstawie sporządzonych w tym celu dokumentacji hydrogeologicznych, zatwierdzonych przez ministra właściwego do spraw środowiska.
Aktualne informacje o zasobach dyspozycyjnych są przetwarzane i gromadzone w bazie danych GIS - zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych w ramach zadań Państwowej Służby Hydrogeologicznej. Prace te wykonywane są przez Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy.
Jak wyglądają zasoby wodne w Polsce?
Według stanu udokumentowania zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych na dzień 31.12.2020 r., zasoby dyspozycyjne zostały ustalone dla 99,8 % powierzchni całej Polski. Jedynie 0,2 % obszaru kraju, o sumarycznej powierzchni 617,57 km2 , w obszarach bilansowych pozostaje nieudokumentowane w trybie dokumentacji hydrogeologicznej ustalającej zasoby dyspozycyjne wód podziemnych i dla tych obszarów oszacowane są zasoby perspektywiczne.
W regionach wodnych moduł zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych zmienia się w przedziale od 27 (region wodny Czadeczki) do 246 m3/d/km2 (region wodny Małej Wisły).
Na obszarach dorzeczy w klasie o najniższych wartościach modułu zasobowego znalazł się obszar dorzecza Dunaju 44 m3/d/km2 . Najwyższą wartość moduł zasobowy osiąga w obszarze dorzecza Dniestru, 210 m3/d/km2.
Sumaryczna ilość zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych w obszarze dorzecza Wisły wynosi ok. 18,5 mln m3/d, co stanowi ok. 55% zasobów całej Polski. Na obszarze dorzecza Odry zasoby dyspozycyjne wód podziemnych wynoszą ok. 14,3 mln m3/d, co stanowi ok. 42 % zasobów krajowych. Pozostałe 3% zasobów dyspozycyjnych wód podziemnych znajduje się na mniejszych obszarach dorzeczy.
Retencja w Polsce
Obecnie w naszym kraju dzięki retencji gromadzimy około 7,5 % objętości średniorocznego odpływu rzecznego. Szacuje się, że realne możliwości retencji, wynikające z warunków topograficznych, demograficznych i gospodarczych wynoszą w Polsce 15% średniego rocznego odpływu. Aby osiągnąć ten cel, stosujemy różnego rodzaju działania techniczne i nietechniczne, zawarte w Programie przeciwdziałania niedoborowi wody - pierwszym dokumencie o charakterze strategicznym kompleksowo omawiającym możliwości i kierunki działań w zakresie rozwoju retencji wodnej.
Warto zaznaczyć, że większość wody z opadów atmosferycznych, których średnia kształtuje się na poziomie 620 mm, wraca do atmosfery w procesie parowania. Tylko część z nich zasila wody powierzchniowe i podziemne. Dlatego średni roczny odpływ wód powierzchniowych wynosi w Polsce ok. 62 mld m³, co w przeliczeniu na jednego mieszkańca daje roczny zasób prawie trzykrotnie mniejszy niż wynosi średnia wartość w innych krajach Europy.
Podstawowym sposobem zwiększającym możliwość wykorzystania zasobów wodnych jest spowalnianie ich odpływu oraz ich magazynowanie w zbiornikach retencyjnych.