Retencja

Retencja glebowa polega na zatrzymaniu wody w profilu glebowym, w tzw. strefie nienasyconej, powyżej zwierciadła wody gruntowej. Wielkość retencji glebowej uzależniona jest od rodzaju, składu mechanicznego i chemicznego gleby, a także jej struktury. Na przykład gleby piaszczyste, iły i gliny charakteryzują się niewielką zdolnością do gromadzenia wody. Możliwa jest jednak poprawa struktury gleby i zwiększenie jej zdolności retencyjnych. Służą temu odpowiednie zabiegi agrotechniczne, ale także rozszczelnienie powierzchni gleby.

W środowisku glebowym woda odgrywa bardzo ważną rolę - jest niezbędna dla rozwoju życia biologicznego gleby oraz różnych procesów zachodzących w glebie (np. mineralizacji i humifikacji). Źródłem wody glebowej są opady atmosferyczne, woda podsiąkająca kapilarnie z głębszych warstw gleby, woda kondensacyjna powstająca w wyniku kondensacji pary wodnej oraz woda pochodząca z nawodnień. Istotną zaletą retencji glebowej jest zwiększenie dostępności wody dla roślin. Przyczynia się to do wzrostu odporności ich na suszę, co ma bardzo duże znaczenie dla obszarów rolniczych. Dostępność wody w glebie przekłada się bowiem bezpośrednio na wielkość uzyskiwanych plonów.

Jaki jest stan gleb w Polsce, jeśli przeanalizujemy je pod kontem retencji wodnej? Zgodnie z danymi European Soil Data Centre (ESDAC) – Europejskie Centrum Danych o Glebach aż 62% powierzchni kraju stanowią gleby o wysokiej całkowitej pojemności wodnej. Gleby o bardzo wysokiej pojemności wodnej zlokalizowane są w południowej części Polski, w Kotlinie Kłodzkiej i na Wyżynie Sandomierskiej.

Potencjał retencyjny gleb w Polsce jest znaczny, wymaga jednak wprowadzenia działań wspierających.

W jaki sposób możemy więc zwiększyć retencję glebową? Między innymi poprzez wdrażanie zabiegów agrotechnicznych, realizację nowych oraz przebudowę istniejących systemów melioracyjnych (polepszających rolnicze zdolności produkcyjne gleb) w celu zapewnienia funkcji nawadniająco-odwadniających.

Wśród zabiegów agromelioracyjnych (i agrotechnicznych) wyróżniamy m.in. głęboką orkę, spulchnianie gleb zwięzłych, wapnowanie oraz wzbogacanie gleb lekkich (nadmiernie przepuszczalnych) w substancję organiczną i koloidalną. Zwiększenie zawartości próchnicy w glebie (np. prowadzenie prawidłowej orki, nawożenie i wapnowanie) prowadzi do poprawy struktury gleby.

Zwiększenie pojemności wodnej gleb można osiągnąć także w wyniku ograniczenia spływu powierzchniowego oraz zwiększenia zasilania wód gruntowych. Zmniejszenie ewapotranspiracji, czyli parowania z powierzchni roślin oraz gruntu, można uzyskać dzięki odpowiedniemu doborowi roślin i ograniczeniu parowania z powierzchni gleby.

Duże znaczenie w kształtowaniu retencji glebowej ma także gospodarka wodną na obiektach melioracyjnych. Znaczny wpływ na szybkość odpływu wód ze zlewni wywiera również roślinność. Szczególne znacznie ma tu struktura roślinności oraz terminy prowadzonej uprawy. Odpływ z gruntów ornych jest znacznie szybszy niż z użytków zielonych (takich jak łąki, pastwiska), a tym bardziej z terenów zalesionych.