Retencja krajobrazowa – co to takiego?
Retencja wodna jest szerokim pojęciem. W celu kompleksowego przestawienia tego zagadnienia wyróżniono kilka typów retencji, przyjmując różne kryteria podziału. Jednym z sześciu typów, opracowanych na postawie charakteru zjawiska, jest retencja krajobrazowa. Zależy ona od ukształtowania, zagospodarowania i użytkowania terenu.
Aby nieco bliżej przyjrzeć się działaniom związanym z poprawą dostępności zasobów wodnych, warto przypomnieć ogólną definicję retencji wodnej. Jest to zdolność do okresowego zatrzymania wody w zlewni, dzięki któremu poprawie ulega bilans wodny zlewni. Zasoby wodne powiększają się, gdyż szybki spływ powierzchniowy zastępowany jest przez powolny odpływ gruntowy. W konsekwencji podniesieniu ulega poziom zwierciadła wód gruntowych. W wielu przypadkach retencja powoduje znaczne ograniczenie prędkości wody płynącej po powierzchni terenu. Obniżenie prędkości przepływu następuje również w przypadku wody płynącej korytem rzeki, potoku czy strumienia. Skutkuje to spowolnieniem obiegu wody w środowisku, co podnosi jego odporność na ekstremalne zjawiska, takie jak susza czy powódź. Potencjał retencyjny obszaru, czyli zdolność do retencji, w dużej mierze zależy od naturalnego ukształtowania powierzchni i pokrycia szatą roślinną, a także wpływu działalności człowieka.
Ze względu na charakter zjawiska, retencję można podzielić na sześć grup. Ogólna charakterystyka każdej z nich została zawarta w tekście Rodzaje retencji ( https://www.gov.pl/web/retencja/rodzaje-retencji ). W tym artykule bliżej przyjrzymy się retencji krajobrazowej.
Każdy obszar posiada zdolność do zatrzymania wody (o możliwościach decyduje charakter danego obszaru). Różne elementy krajobrazu takie jak drzewa, uprawy, gleby, budynki, rzeki mają różny poziom przechwytywania wody opadowej i roztopowej. Zatrzymanie tej wody w środowisku przez elementy krajobrazu nazywamy retencją krajobrazową. Zależy ona od ukształtowania, zagospodarowania i użytkowania terenu. Na wzrost objętości magazynowanej wody wpływa stopień ograniczenia spływu powierzchniowego. Wiąże się to na ogół z infiltracją, czyli przesiąkaniem wody w głąb podłoża. Jeżeli obszar zlewni jest zalesiony i posiada naturalny charakter, to jego zdolności do magazynowania wody są istnie wyższe od obszaru silnie przekształconego antropogenicznie.
Aby zwiększyć retencję, także tę krajobrazową, stosuje się szereg działań związanych z kształtowaniem zasobów wodnych. W przypadku retencji krajobrazowej są to między innymi renaturyzacja ekosystemów mokradłowych i rzek oraz tworzenie i odtwarzanie zadrzewień śródpolnych, przydrożnych i przywodnych. Zaletami tak kształtowanej retencji jest także ograniczanie erozji wodnej i wietrznej gleb, a także zwiększanie bioróżnorodności poprzez tworzenie nowych siedlisk i ochronę istniejących.
Wszystkie działania dotyczące zwiększenia retencji zostały szeroko opisane w „Programie przeciwdziałania niedoborowi wody”. Można je również znaleźć w broszurach, które dostępne są w wersji online i do pobrania https://www.gov.pl/web/retencja/materialy-drukowane---do-pobrania