Jak planować realizację SDGs?
Większość rządów centralnych oraz wiele władz regionalnych i lokalnych opracowało mechanizmy mające wspierać realizację SDGs. Zazwyczaj jest to krajowa strategia zrównoważonego rozwoju bądż krajowy plan działań.
Uczestnictwo i współtworzenie: od początku do końca
Dobrą praktyką jest angażowanie wszystkich istotnych interesariuszy wewnętrznych (w ramach rządu oznacza to wszystkie obszary polityk publicznych) i zewnętrznych (społeczeństwo obywatelskie, sektor prywatny, nauka) na każdym etapie planowania realizacji Celów Zrównoważonego Rozwoju. Państwa mają jednak różne tradycje w tym względzie, co skutkuje różnym miejscem interesariuszy na tzw. „drabinie partycypacji”, której kolejne szczeble odpowiadają poziomom zaangażowania interesariuszy w procesie decyzyjny.
Drabina partycypacji nie sugeruje, że im wyższy szczebel, tym lepiej. Kraje takie jak Finlandia, Dania i Holandia mają długą tradycję aktywnego angażowania interesariuszy, a nawet przekazywania im niektórych kompetencji. Korzyścią takiego podejścia jest to, że nowo projektowane polityki publiczne, regulacje czy działania są oparte na wiedzy i doświadczeniach interesariuszy i mogą łatwiej zyskać ich zrozumienie i akceptację. W innych krajach angażowanie interesariuszy zazwyczaj sprowadza się do klasycznej współpracy ze stroną pracodawców i związków zawodowych.
Rys. Drabina partycypacji
SDGs w istniejących krajowych strategiach zrównoważonego rozwoju
W części krajów SDGs są powiązane z krajowymi strategiami zrównoważonego rozwoju. Na przykład, Estonia wdraża SDGs w ramach krajowej strategii zrównoważonego rozwoju pt. Zrównoważona Estonia 21 (do roku 2030), która z kolei jest wdrażana dzięki realizacji planów i strategii sektorowych. Ponadto SDGs zostały wymienione jako podstawa długoterminowej strategii pt. Estonia 2035.
Często stosowanymi krokami analitycznymi w przygotowaniu strategii lub planu są: analiza stanu obecnego, analiza luk oraz analiza skuteczności polityk publicznych. Często jednak poprzestaje się na analizie stanu obecnego, ponieważ identyfikacja luk i skuteczności istniejących polityk stanowi duże wyzwanie.
Czynności analityczne
1. Analiza stanu obecnego
Pierwszym, kluczowym krokiem w kierunku stworzenia pomyślnego planu wdrażania SDGs jest analiza obecnego stanu polityki krajowej. Należy wskazać bieżące kluczowe inicjatywy bezpośrednio związane z realizacją SDGs – lub mające na celu ich wdrażanie – oraz dopasować je do konkretnych SDGs. W rezultacie otrzymujemy kompleksową listę wszystkich SDGs oraz powiązanych z nimi krajowych polityk implementacyjnych.
2. Analiza luk
Drugi krok w kierunku opracowania planu wdrażania SDGs to badanie, w jakim stopniu cele i ich założenia są już uwzględnione w krajowych planach i politykach. Innymi słowy, to dokładne porównywanie istniejących celów krajowych z SDGs przy jednoczesnym zrozumieniu, które SDGs są tylko częściowo lub w pełni włączone w krajowe kierunki polityki i plany, a które nadal wymagają ich integracji lub wdrożenia. Uzyskany w ten sposób przegląd nie tylko wyjaśnia, które priorytety i polityki krajowe są realizowane, ale także wskazuje, które obszary polityki pozostają w tyle na drodze do realizacji Agendy 2030 .
3. Analiza skuteczności polityk publicznych
Trzeci krok to ocena skuteczności istniejących kierunków polityk w zakresie realizacji krajowych celów i zadań. W tym przypadku ewaluacji poddawane są rezultaty krajowych kierunków polityki, aby zrozumieć, na ile skutecznie przyczyniły się one do osiągnięcia krajowych celów. Nadrzędnym celem tego działania jest ocena, czy istniejąca polityka publiczna jest wystarczająco skuteczna, aby zrealizować założone cele, czy też należy rozważyć podjęcie działań dostosowujących.
Przygotowanie strategii i/lub planu działania
Rezultatem fazy analitycznej jest przegląd wyzwań, które wymagają podjęcia odpowiednich działań. Opracowywane są zasady strategiczne i/lub konkretne działania, obejmujące wyznaczenie celów (nowych lub dostosowanie istniejących) dla danego poziomu, określenie środków i systemu zarządzania w celu podjęcia działań następczych.
Mapy drogowe i plany działań w zakresie SDG
Kilka krajów opracowało mapy drogowe lub plany działań, które mają ukierunkować realizację Agendy 2030 i SDGs. W dokumentach tych wiele uwagi poświęca się kluczowym kwestiom spójności polityk, lokalizacji SDGs, odpowiedzialności za ich wdrażanie, systemom monitorowania i oceny oraz zaangażowaniu interesariuszy.
W 2019 roku rząd Francji opublikował krajową mapę drogową w zakresie realizacji SDGs. Zastąpiła ona krajową strategię zrównoważonego rozwoju po zakończeniu jej wdrażania w 2020 roku. Koncentruje się na sześciu wyzwaniach, odzwierciedlających krajowe priorytety. Podobnie opracowany w 2018 roku hiszpański plan działań na rzecz realizacji Agendy 2030 ma na celu przyczynienie się do opracowania nowej strategii zrównoważonego rozwoju dostosowanej do realizacji SDGs w latach 2020–2030.
Rząd Danii, zgodnie z Agendą 2030, sformułował plan działań, uwzględniając potrzebę dostosowania celów do warunków krajowych. Koncentruje się on na pięciu elementach: dobrobyt, ludzie, planeta, pokój i partnerstwa. Dla każdego z nich – z wyjątkiem partnerstw, które mają charakter przekrojowy – rząd sformułował szereg celów (w sumie 37). Odzwierciedlają one zamierzenia rządu Danii, aby priorytetem było podejmowanie działań opartych na już istniejących solidnych podstawach, z uwzględnieniem obszarów wymagających poprawy.
Irlandzki Narodowy plan wdrażania Celów Zrównoważonego Rozwoju określa działania, które Irlandia podejmie na rzecz realizacji SDGs zarówno w kraju, jak i na arenie międzynarodowej. Plan nakreśla nadrzędne ramy strategiczne, warunkujące odegranie przez Irlandię skutecznej roli w zakresie realizacji Celów Zrównoważonego Rozwoju na forum krajowym i zagranicznym. Plan został przygotowany przez ministerstwa i agencje rządowe w ścisłej współpracy z przedstawicielami społeczeństwa obywatelskiego i biznesu. Zawarte w nim ustalenia dotyczące zarządzania i wdrażania odzwierciedlają międzysektorowy charakter celów oraz dążenie do zapewnienia skoordynowanego podejścia do ich wdrażania przez cały rząd.
Monitorowanie, sprawozdawczość i ewaluacja – na poziomie krajowym oraz w ramach uzupełniającego mechanizmu realizacji Dobrowolnych przeglądów narodowych na forum ONZ
Skuteczne systemy monitorowania, sprawozdawczości i – bardziej ogólnie – śledzenia postępów oraz ewaluacji są kluczowym wymogiem w odniesieniu do wdrażania SDGs. Jest to również jedna z zasad podejścia OECD opartego na spójności polityk na rzecz zrównoważonego rozwoju, omówionego szerzej w sekcji poświęconej dźwigni "zarządzanie".
Mechanizm składania Dobrowolnych przeglądów narodowych (ang. Voluntary National Reviews, VNR), wykorzystywany przez poszczególne kraje do przedkładania sprawozdań innym państwom oraz ONZ w czasie corocznych posiedzeń HLPF, na temat postępów czynionych w zakresie realizacji SDGs, stał się ważnym narzędziem promowania monitorowania, sprawozdawczości i ewaluacji, a także wzajemnego uczenia się. Do 2030 roku każdy kraj powinien przedłożyć VNR dwukrotnie, choć ONZ zachęca kraje, by raporty te składane były częściej. Sprawozdania w większości przypadków nie są tak szczegółowe jak raporty przygotowywane na potrzeby krajowej sprawozdawczości, ale dają bardziej ogólny obraz sytuacji, co pomaga państwom, dzięki zastosowaniu wspólnego wzorca, porównać stojące przed nimi wyzwania z problemami, z jakimi borykają się inne kraje.
W coraz większej liczbie państw, oprócz Dobrowolnych przeglądów narodowych (VNR), publikowane są również Dobrowolne przeglądy lokalne (ang. Voluntary Local Reviews,VLR).