Zasada 1. Budowanie silnego, otwartego zaangażowania politycznego i przywództwa na najwyższym szczeblu politycznym
Czego dotyczy zasada?
Pełny tytuł zasady 1 Rekomendacji OECD brzmi: „Budowanie silnego, otwartego zaangażowania politycznego i przywództwa na najwyższym szczeblu politycznym, aby wzmocnić działania całego rządu na rzecz spójności polityk na rzecz zrównoważonego rozwoju”.
Silne przywództwo i zdecydowane zaangażowanie na najwyższym szczeblu politycznym to punkty wyjścia w dążeniu do spójności polityk na rzecz zrównoważonego rozwoju. Są one niezbędne do tego, aby nadać kierunek rozwojowi polityk publicznych i przekładać zobowiązania na konkretne, wymierne działania na szczeblu lokalnym, regionalnym, krajowym oraz międzynarodowym. Są też warunkiem skutecznej współpracy parlamentów ze społeczeństwem obywatelskim.
Zasada 1 wiąże się z przełożeniem zobowiązania politycznego na konkretne i wymierne działania. Obejmuje to również dbanie o to, aby zaangażowanie w spójność polityk na rzecz zrównoważonego rozwoju było trwalsze niż standardowy cykl polityczny. Wyraźne zobowiązania rządów do realizacji Celów Zrównoważonego Rozwoju i prowadzenia w tym zakresie spójnej polityki, a także do skutecznego informowania opinii publicznej o takich zobowiązaniach, może również przyczynić się do zarządzania zintegrowanymi politykami w zakresie wychodzenia z pandemii COVID-19 czy też zakłóceń gospodarczych, społecznych i środowiskowych związanych m.in. z klimatem.
Obszary priorytetowe, proponowane działania i przykłady dobrych praktyk
Rekomendacja ws. spójności polityk na rzecz zrównoważonego rozwoju obejmuje cztery postanowienia dotyczące niniejszej zasady:
Wyraźne zobowiązanie
W ramach krajowych strategii zrównoważonego rozwoju lub planów działania dotyczących SDGs większość krajów europejskich należących do OECD podjęła wyraźne zobowiązanie do prowadzenia spójnej polityki na rzecz zrównoważonego rozwoju.
W Polsce zasada spójności polityki została włączona do przyjętego przez Radę Ministrów Wieloletniego programu współpracy rozwojowej na lata 2021–2030, w którym znajduje się wyraźne odniesienie do wspierania realizacji SDGs i spójności z celami globalnymi.
Niemcy
W Niemczech we wszystkich ministerstwach działają krajowi koordynatorzy ds. zrównoważonego rozwoju, których pracą kieruje Krajowa Komisja Sekretarzy Stanu. Koordynatorzy korzystają z różnych narzędzi, m.in. z systemu elektronicznej oceny zrównoważonego rozwoju (eNAP). W Niemczech głowa państwa ponosi ogólną odpowiedzialność za cele zrównoważonego rozwoju i spójność polityk.
Szwecja
W Szwecji ustawa z 2020 roku o wdrażaniu Agendy 2030 wyznacza ogólny cel, który precyzuje zobowiązanie kraju do jej wdrożenia we wszystkich trzech wymiarach (gospodarczym, społecznym i środowiskowym) poprzez prowadzenie spójnej polityki na szczeblu krajowym i międzynarodowym.
Grecja
W Grecji Sekretariat Generalny Rządu jest prawnie zobowiązany do monitorowania i koordynowania krajowej realizacji SDGs.
Belgia
W Belgii zrównoważony rozwój zapisany jest w konstytucji.
Realizacja i kontrola
Europejski Trybunał Obrachunkowy Unii Europejskiej przeprowadził kontrolę spójności polityk dotyczących rolnictwa i różnorodności biologicznej w krajach członkowskich, konkludując, że Wspólna polityka rolna okazała się nieskuteczna w odwracaniu kilkudziesięcioletniego spadku różnorodności biologicznej oraz że głównym powodem jej utraty jest intensywne rolnictwo.
Estonia
Komisja ds. równości płci działa w Estonii w ramach międzyministerialnej grupy roboczej ds. zrównoważonego rozwoju. Grupa ta pełni szereg ważnych funkcji, m.in. ustala wskaźniki zrównoważonego rozwoju dla Estonii oraz formułuje krajowe stanowiska ws. realizacji SDGs w Europie. Udział tego rodzaju grup w procesie decyzyjnym zapewnia właściwe zaadresowanie wyrównywania szans między kobietami i mężczyznami w estońskiej polityce i procesie zrównoważonego rozwoju.
Długoterminowe zobowiązanie można promować poprzez współpracę, m.in. w ramach komisji parlamentarnej (jak np. w Finlandii), albo wyznaczając „strażnika” przyszłych pokoleń (jak np. na Węgrzech).
Komisarz, rada, fundusz lub rzecznik przyszłych pokoleń
W wielu krajach wprowadzono różne mechanizmy skupiające stałą uwagę na zagadnieniach zrównoważonego rozwoju dotyczących przyszłości.
Cypr
Na Cyprze działa komisarz praw dziecka.
Malta
Na Malcie działa strażnik przyszłych pokoleń.
Dania
W Danii powołano radę młodzieży.
Finlandia
W Finlandii wdrożono mechanizmy angażowania młodzieży w realizację Agendy 2030.
Węgry
Na Węgrzech od 2012 roku w Biurze Komisarza ds. Podstawowych Praw działa Zastępca Komisarza ds. Ochrony Interesów Przyszłych Pokoleń, który jest odpowiedzialny za ochronę podstawowego prawa obecnych i przyszłych pokoleń do zrównoważonego rozwoju.
Zobowiązanie długoterminowe: współpraca międzypartyjna
Finlandia
W Finlandii kadencję Krajowej Komisji ds. Zrównoważonego Rozwoju zmieniono w taki sposób, aby jej praca nie pokrywała się z czteroletnią kadencją rządu, ale płynnie przechodziła na kolejną. Ponadto w Finlandii jest przekonanie co do tego, że przywództwo polityczne jest bardzo ważne, ale zrównoważony rozwój nie może być upolityczniony – Agenda 2030 musi być programem dla wszystkich. W Finlandii już ponad 10 różnych koalicji rządowych przewodziło pracom Komisji. Każdy rząd miał swoje priorytety, ale wizja, zasady polityki i nadrzędna orientacja były przekazywane kolejnym koalicjom. Każda z nich wpisywała się w ogólnie panującą wolę zachowania długotrwałej tradycji polityki zrównoważonego rozwoju przejmowanej od poprzednich komisji i rządów. W rezultacie najlepsze praktyki zostały zachowane i udoskonalone.
Stosowanie w tradycyjnych administracjach stylów przywództwa, które zachęcają do współpracy na rzecz SDGs różne ministerstwa i agencje, może być trudne, gdyż mogą one być postrzegane jako podważanie autorytetu najwyższych szczebli władzy. Zadziałać może tu koncepcja przywództwa sytuacyjnego (w niektórych przypadkach odgórnego, w innych coachingowego lub upodmiotowującego), która od dawna funkcjonuje nie tylko jako forma zarządzania zespołami w danym dziale, ale też w odniesieniu do roli przywódczej rządu ogółem.
Hiszpania
W Hiszpanii na poziomie całego rządu przyjęto program mający na celu rozwijanie potencjału urzędników administracji publicznej w obszarze realizacji Celów Zrównoważonego Rozwoju na poziomie krajowym. Program obejmuje mierzalne cele, takie jak włączanie zagadnień dotyczących SDGs do szkoleń służących budowaniu potencjału urzędników służby cywilnej.
Stosowanie różnych stylów przywództwa w różnych sytuacjach może wymagać szkoleń umożliwiających poznanie stylów nastawionych na współpracę, zachowując jednocześnie umiejętność przechodzenia (w razie konieczności) na styl dyrektywny. Zagadnienie to stanowi jedno z zadań w ramach celu 16 (16.7: „Zapewnić elastyczny, otwarty, partycypacyjny i reprezentatywny proces podejmowania decyzji na wszystkich szczeblach”.)
Styl przywództwa nastawiony w dużym stopniu na współpracę jest niezbędnym warunkiem lepszego współdziałania ministerstw i pozostałych instytucji wobec wyzwań związanych z SDGs. Takie podejście tworzy sposób myślenia, który pomaga przezwyciężyć silosowość administracji. W tym zakresie szkolenia i narzędzia OECD dotyczące Spójności polityk na rzecz zrównoważonego rozwoju pomagają w rozwijaniu niezbędnego potencjału jednostek rządowych. Przezwyciężanie silosowości jest również przedmiotem szkolenia UNDESA dotyczącego PCSD, a także specjalnego kursu na temat „przełamywania silosów”, dostępnego w portfolio szkoleniowym Komisji Europejskiej.
Szczególnym stylem przywództwa jest przywództwo partycypacyjne, w ramach którego wszyscy członkowie danej organizacji współpracują przy podejmowaniu decyzji. Liderzy zespołów zachęcają jego członków do partycypacji i delegują na nich uprawnienia. Efektem tego mogą być bardziej akceptowalne i zrozumiałe decyzje oraz ich lepsza realizacja. W ramach tego stylu urzędnik może brać odpowiedzialność za kierowanie swoimi zadaniami i współpracę z innymi, przy zachowaniu formalnych procedur decyzyjnych. Przywództwo partycypacyjne jest jednym z najbardziej popularnych zagadnień kursów dla urzędników unijnych, przy czym nie stoi ono w sprzeczności z podstawową hierarchiczną kulturą przywództwa Komisji Europejskiej.
Potencjał przywództwa partycypacyjnego
W 2016 roku Światowa Organizacja Zdrowia opublikowała raport pt. Open Mindsets – Participatory Leadership for Health, w którym opisano przykłady przywództwa partycypacyjnego w różnych obszarach polityki zdrowotnej.
Finlandia
Dzięki wsparciu rządu fińskiego, organizacja Demo Finland – Political Parties of Finland for Democracy rozwija potencjał decydentów w Finlandii oraz sześciu krajach partnerskich w Azji i Afryce. Programy Demo Finland i jej partnerów wspierają równe szanse uczestnictwa w życiu politycznym i partyjnym, rozwijają konstruktywną współpracę międzypartyjną, promują pluralistyczną debatę polityczną oraz podnoszą zdolność polityków do pokojowego wpływania na rozwój społeczny.
Powiązanie z globalną metodologią wskaźnika celu zrównoważonego rozwoju 17.14.1
Zasada 1 jest zgodna z pierwszym wymiarem globalnego wskaźnika 17.14.1: "Kraj zinsytucjonalizował swoje zobowiązania dotyczące spójności polityk na rzecz zrównoważonego rozwoju na najwyższym szczeblu politycznym".