Upamiętnienie 85. rocznicy ucieczki słowackich lotników z grupy gen. Imricha Gablecha do Polski
07.06.2024
Dokładnie 85 lat temu grupa ośmiu słowackich lotników zdecydowała się na ucieczkę do Polski, gdzie wstąpili do armii polskiej. Stali się w ten sposób pierwszymi Słowakami, którzy wzięli udział w walce z nazistowskimi Niemcami już od 1 września 1939 r. Późniejsze losy niektórych z nich mogą być symbolem polsko-czechosłowackiej współpracy w ramach wspólnej walki z III Rzeszą (np. podczas Bitwy o Anglię), a w przypadku najsławniejszego z nich, Imricha Gablecha, także tragicznych losów Europy Środkowej „pomiędzy Hitlerem i Stalinem”. Gablech podzielił los polskich żołnierzy, którzy wycofując się przed Niemcami dostali się do sowieckiej niewoli i trafili do syberyjskich gułagów. Również po wojnie był ofiarą prześladowań reżimu komunistycznego.
Gablecha i jego kolegów przypomnieliśmy 6 czerwca w Bratysławie oraz w piątek 7 czerwca w Pieszczanach. Z inicjatywy Ambasady RP oraz w współpracy z Instytutem Pamięci Narodowej - Ústavom pamäti národa, Wojskowym Instytutem Historycznym - Vojenským Historickým Ústavom, Instytutem Konserwatywnym M.R. Stefanika w Bratysławie - Konzervatívnym Inštitútom Milana Rastislava Štefánika oraz stowarzyszeniem Demokrati, odbył się wieczór dyskusyjny p.t. „Między Hitlerem a Stalinem: pierwsi słowaccy żołnierze w walce z nazizmem”. W Instytucie Polskim w Bratysławie rozmawiali historycy Petr Švanda i Jaroslav Valent, a także publicysta Milan Herčut, spotkanie poprowadziła znana dziennikarka RTVS Sonia Gyarfašova. Gościem honorowym wieczoru był syn generała Gablecha, Imrich Gablech jr. Wśród gości był także weteran Słowackiego Powstania Narodowego Branislav Tvaruzek. Spotkanie otworzył ambasador Maciej Ruczaj.
Dokładnie w rocznicę ucieczki ośmiu lotników (7 czerwca), z inicjatywy placówki oraz słowackiego Wojskowego Instytutu Historycznego odbyła się ceremonia przed tablicą przypominającą to wydarzenie na lotnisku w Pieszczanach (dziś Muzeum Lotnictwa Wojskowego). W ceremonii wzięli udział wiceminister Martin Vojtašovič, zastępca szefa sztabu generalnego Słowackich sił zbrojnych gen. Lubomir Svoboda, ambasadorowie Rzeczypospolitej Polskiej, Wielkiej Brztanii i Czech.
Wybrane relacje medialne:
https://spravy.pravda.sk/domace/clanok/713036-osem-slovenskych-letcov-ukradlo-tisovmu-rezimu-styri-lietadla-odsudili-ich-na-dozivotie-ale-vybojovali-slobodu-pre-svoju-vlast/ (08.06.2024 dziennik Pravda)
85. výročie úletu slovenských letcov do Poľska | Vojenský historický ústav (VHÚ) (vhu.sk) (07.06.2024 Wojskowy Instytut Historyczny - Vojenský Historický Ústav)
