Polska w Słowenii

Położenie geograficzne, ludność, obszar, stolica, język urzędowy

Położenie geograficzne: Słowenia leży w Europie Środkowej, zajmuje powierzchnię 20 256 km2. Graniczy z Austrią na północy (324 km) i Chorwacją na południu i południowym wschodzie (546 km). Znacznie krótsze linie graniczne posiada na zachodzie z Włochami (235) i na wschodzie z Węgrami (102 km).

Ludność: Liczba ludności Słowenii wynosi ok. 2 mln osób. Większość (88%) to Słoweńcy. Pozostali deklarują się jako: Chorwaci (2,7%), Serbowie (2,5%) Muzułmanie (z Bośni i Hercegowiny, 1,3%). Poza tym, głównie w Prekmurju na wschodzie Słowenii mieszka ok. 8500 Węgrów i 2300 Romów, a w Primorskiej 3000 Włochów. Poza granicami kraju żyje ok. 400 000 Słoweńców.

Obszar: Powierzchnia Słowenii wynosi 20 tys. kilometrów kwadratowych, co plasuje ją na 150 miejscu w świecie. Większe miasta to Maribor (147 000), Celje (42 000), Kranj (37 300) i Koper (25 300)

Słowenia tradycyjnie podzielona jest na osiem prowincji: Gorenjska, Primorska, Notranjska, Dolenjska, Bela Krajina, Štajerska, Prekmurje i Koroška.

Stolica: Stolicą Słowenii jest Lublana (300.000).

Języki urzędowe: Językiem urzędowym na obszarze całego kraju jest język słoweński; w położonych na Istrii gminach Koper (wł. Capodistria), Izola (wł. Isola d’Istria) i Piran (wł. Pirano) dodatkowo język włoski; a w prekmurskich gminach Hodoš (węg. Hodos) Lendava (węg. Lendva) i Dobrovnik (węg. Dobrónak) dodatkowo język węgierski.Konstytucja RS gwarantuje mniejszości węgierskiej i włoskiej prawo do nauki i publikacji we własnym języku. Mają one również zagwarantowane przedstawicielstwo w Zgromadzeniu Narodowym poprzez jednego deputowanego wybranego spośród każdej grupy etnicznej.

Warunki klimatyczne

Słowenia leży w strefie klimatu umiarkowanego z czterema porami roku, niemniej jednak ukształtowanie terenu sprawia, że można w Słowenii wyróżnić trzy odrębne strefy klimatyczne. Na północnym zachodzie dominuje klimat alpejski z silnymi wpływami znad Atlantyku i obfitymi opadami. Wybrzeże i duża część Primorskiej, aż do doliny Soczy posiada klimat śródziemnomorski z ciepłą słoneczną pogodą przez większą część roku i z łagodnymi zimami. Część wschodnia Słowenii ma klimat kontynentalny z gorącymi latami i mroźnymi zimami. Średnie temperatury: w styczniu 0^oC, w czerwcu 21^oC.

Główne bogactwa naturalne

Węgiel brunatny, rtęć, cynk, kamień budowlany, energia wodna, lasy.

System walutowy, kurs i wymiana

Od 1 stycznia 2007 walutą Republiki Słowenii jest Euro. 

Religia

Katolicy  57.8%, muzułmanie 2.4%, prawosławni 2.3%, inne wyznania chrześcijańskie 0.9%  ( Spis powszechny 2002).

Wykaz dni świątecznych i wolnych od pracy

Infrastruktura transportowa

Słowenia posiada dobrze rozwiniętą drogową infrastrukturę transportową, sieć kolejowa jest na relatywnie niższym poziomie. Najważniejszym portem Słowenii jest Koper, do którego napływają głównie ładunki z portów azjatyckich i afrykańskich.

Słowenia posiada ok. 15 000 km dróg, z czego ponad 700 km autostrad i dróg dwupasmowych płatnych (do kupienia winiety roczne, miesięczne i tygodniowe dla pojazdów jednośladowych i pojazdów do 3,5 tony i 1,3 m wysokości oraz pow.1,3 m wysokości, samochody ciężarowe uiszczają opłaty w zależności od długości przejechanej trasy). Autostrady tworzą obwodnicę wokół Lublany i biegną dalej na południowy zachód w kierunku Włoch, na północny zachód w kierunku Austrii, i w kierunku Zagrzebia. Przez Słowenię przebiega 627 km dróg międzynarodowych oznaczonych symbolem E. Stacje benzynowe na trasach są otwarte 24 godziny, a w miastach najczęściej od 6 do 22. Informacji o warunkach na drodze można zasięgnąć www.promet.si lub pod numerem telefonu 1970 (informacja płatna). 

Lotnisko Brnik obsługują m.in. PLL LOT, Lufthansa, AirFrance. 

Słowenia, po upadku Adria Airways w 2019 r. oraz pandemii COVID-19 posiada najgorszy w Unii Europejskiej wskaźnik dostępności transportem lotniczym. Kolejne rządy walczą o przyciągnięcie do Lublany za pomocą dotacji zagranicznych przewoźników.

Międzynarodowe lotnicze przejścia graniczne: Portoroż, Ljubljana-Brnik, Maribor-Slivnica. Od 2019 r. Słowenia nie posiada swojego przewoźnika narodowego. 

Słoweńskie koleje posiadają 1200 km torów kolejowych, z których 40% jest zelektryfikowanych. Wiele odcinków wymaga unowocześnienia. Słoweńskie koleje łączą się poprzez europejską sieć kolejową z Austrią, Niemcami, Szwajcarią, Włochami, Węgrami i Chorwacją. Międzynarodowe kolejowe przejścia graniczne: Dutovlje, Hrpelje-Kozina, Ilirska Bistrica, Imeno, Maribor, Metlika, Nova Gorica, Prevalje, Rogatec.

Z Włoch do Słowenii można się dostać drogą morską. Prywatni właściciele jachtów muszą posiadać dokumenty statku i ważny paszport. Międzynarodowe morskie przejścia graniczne: Koper, Piran, Izola.

Obowiązek wizowy

Wizy nie są wymagane.

Ustrój polityczny

Ustrojem Słowenii jest demokracja parlamentarno-gabinetowa, z trójpodziałem władzy. Władza ustawodawcza należy do dwuizbowego parlamentu - Zgromadzenia Państwowego (izba niższa) oraz Rady Państwa. Władzę wykonawczą sprawują rząd oraz prezydent, a sądowniczą sądy i trybunały. Republika Słowenii powstała jako jedno z państw po rozpadzie Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii. Po wojnie jugosłowiańskiej Słoweńcy ostatecznie przejęli kontrolę nad swoimi granicami w październiku 1991 r. i wprowadzili walutę narodową - tolara. Najważniejszym krokiem potwierdzającym pełną niezależność Słowenii było przyjęcie 26 grudnia 1991 r. Konstytucji Republiki Słowenii.

Władza ustawodawcza

Parlament jest dwuizbowy i składa się ze Zgromadzenia Państwowego (Državni Zbor) i Rady Państwa (Državni Svet). Zgromadzenie państwowe liczy 90 deputowanych, z których 38 wybiera się w wyborach proporcjonalnych metodą Hare, zaś 50 metodą d’Hondta z list partyjnych z progiem 3% w skali kraju. Do składu Zgromadzenia Państwowego muszą zostać wybrani także przedstawiciele mniejszości narodowych: włoskiej i węgierskiej (po jednym mandacie). Kadencja Zgromadzenia trwa 4 lata. Czynne i bierne prawo wyborcze w wyborach do Zgromadzenia przysługuje osobom, które ukończyły 18 lat. RADA PAŃSTWA składa się z 40 członków. Jest reprezentacją interesów społecznych, gospodarczych, zawodowych i lokalnych. W jej skład wchodzi: 4 przedstawicieli pracodawców, 4 przedstawicieli pracobiorców, 4 przedstawicieli rolników, rzemieślników i osób wykonujących wolne zawody, 6 przedstawicieli dziedzin pozagospodarczych, 22 przedstawicieli interesów lokalnych. Kadencja Rady Państwa trwa 5 lat.

Władza wykonawcza

Rząd – składa się z premiera i ministrów. Premiera wybiera Zgromadzenie bezwzględną większością głosów ogólnej liczby deputowanych głosując na kandydata przedstawionego przez prezydenta. Jeśli kandydat nie uzyska wymaganej liczby głosów prezydent w ciągu 14 dni przedstawia inne kandydatury. Premier zapewnia jednolitość politycznego i administracyjnego prowadzenia prac rządu oraz koordynuje prace ministrów. Zgromadzenie może, na wniosek 10 deputowanych dokonać wyboru nowego premiera, co uznaje się na wyrażenie votum nieufności pełniącemu tę funkcję premierowi. Premierem jest ROBERT GOLOB.

Prezydent jest wybierany w wyborach powszechnych, bezpośrednich na 5 lat, z prawem jednej reelekcji. Za wybranego uważa się kandydata, który uzyskał co najmniej połowę ważnie oddanych głosów. Prezydent pełni funkcje reprezentacyjne, jak również jest najwyższym dowódcą sił zbrojnych. Zarządza wybory do Zgromadzenia Państwowego, powołuje funkcjonariuszy państwowych, wydaje dokumenty ratyfikacyjne. W przypadku trwałej niezdolności do sprawowania urzędu, śmierci, rezygnacji i w innych przypadkach opróżnienia urzędu prezydenta, urząd ten tymczasowo sprawuje Przewodniczący Zgromadzenia Państwowego. Prezydentem jest NATASA PIRC MUSAR.

Za kwestie gospodarcze odpowiadają: Ministerstwo Gospodarki, Turystyki i Sportu, Ministerstwo Infrastruktury, Ministerstwo Rolnictwa, Leśnictwa i Żywności. 

Struktura administracji gospodarczej

Administracja gospodarcza dotyczy przedsiębiorców i prowadzonej przez nich działalności gospodarczej. Podobnie jak w Polsce realizowana jest na szczeblu centralnym (rada ministrów, agencje rządowe) i lokalnym za pośrednictwem organów samorządu terytorialnego i lokalnych organów administracji zespolonej (służby, inspekcje itp.). Od 2006 r. systematycznie likwidowana jest natomiast obowiązkowa przynależność do organizacji samorządu gospodarczego. Od 2006 r. wprowadzono dobrowolne członkostwo w Słoweńskiej Izbie Gospodarczej (liczba jej członków zmniejszyła się z 40 tyś. do 10 tyś.), a od 2013 r. dobrowolne jest również członkostwo w Izbie Rzemiosła i Przedsiębiorczości.

Sądownictwo gospodarcze

W Słowenii sądy pierwszej instancji dla spraw gospodarczych to wydziały gospodarcze sądów rejonowych  (okrožna sodišča), natomiast sądy wyższe (Višja sodišča) są sądami drugiej instancji.

W Słowenii działa 11 sądów rejonowych oraz 4 sądy wyższe. Sąd Najwyższy (Vrhovno sodišče) wydaje orzeczenia w przypadku nadzwyczajnych środków odwoławczych, a w niektórych sprawach działa jako sąd trzeciej instancji.

W Słowenii funkcjonują również 4 inne sądy pierwszej instancji - 3 sądy pracy (delovna sodišča) oraz 1 sąd spraw społecznych (socialno sodišče). Naczelny Sąd Pracy i Spraw Społecznych (Višje delovno in socialno sodišče) zajmuje się sporami osób fizycznych i sporami zbiorowymi podlegającymi prawu pracy oraz sporami społecznymi jako sąd drugiej instancji. Sporami gospodarczymi zajmują się wydziały gospodarcze sądów rejonowych.

Sądy rejonowe zajmują się sprawami cywilnymi i gospodarczymi w pierwszej instancji. Sądy rejonowe orzekają m. in. w następujących sprawach gospodarczych: układ z wierzycielami, upadłość i likwidacja; naruszenie praw własności intelektualnej; bezsporne postępowanie w sprawach przewidzianych prawem; uznawanie orzeczeń sądów zagranicznych. Spory we właściwości sądów rejonowych dotyczą orzekania w sprawach majątkowych, jeśli wartość sporu przekracza 8500 EUR; w sprawach dotyczących praw autorskich, ochrony lub wykorzystania wynalazków oraz znaków charakterystycznych lub praw do nazwy firmy, a także w sporach związanych z ochroną konkurencji i sporach handlowych.

Wnioski o rewizję jako nadzwyczajny środek prawny są składane do sądu, który rozpatrywał sprawę w pierwszej instancji.

Sprawy gospodarcze w drugiej instancji są rozpatrywane przez sądy wyższe, które są właściwe dla orzekania w sprawach odwołania od decyzji sądów lokalnych i rejonowych oraz innych sprawach przewidzianych prawem. W sądzie wyższym decyzję podejmuje trzech sędziów. Odwołanie od decyzji sądu pierwszej instancji jest możliwe w okresie piętnastu dni od wydania decyzji lub ośmiu dni w przypadku spraw dotyczących weksli lub czeków. Szybkie złożenie apelacji zatrzymuje wejście w życie tej części decyzji, której dotyczy odwołanie. Od decyzji sądu można się odwołać w przypadku istotnego naruszenia procedury postępowania w sprawach cywilnych, nieprawidłowego lub niepełnego określenia faktów lub błędnego zastosowania przepisów prawa.

W sprawach gospodarczych orzeczenia trzeciej instancji są wydawane przez Sąd Najwyższy Republiki Słowenii, którego właściwość obejmuje orzekanie w sprawach odwołania od wyroków sądów wyższych, podejmowanie decyzji związanych z rewizjami oraz ochroną zgodności z prawem, a także w innych sprawach przewidzianych prawem. W Sądzie Najwyższym zasiada trzech lub pięciu sędziów, zależnie od litery prawa w konkretnym przypadku.

W Słowenii funkcjonują również sądy pracy i spraw społecznych pierwszej instancji, które orzekają w siedzibie sądu lub wydziałach zewnętrznych.

Sądy pracy są właściwe w przypadku sporów osób fizycznych podlegających prawu pracy: dotyczących zawierania, istnienia, trwania oraz wypowiadania stosunku pracy; pomiędzy pracownikami a pracodawcami lub ich następcami prawnymi w związku z prawami i obowiązkami wynikającymi ze stosunku pracy; w związku z prawami i obowiązkami wynikającymi z relacji pomiędzy pracownikami a klientami, dla których pracują z tytułu umowy pomiędzy pracownikami a klientami; pomiędzy pracodawcami a kandydatami do pracy w związku z procesem rekrutacji; w związku z przemysłowym prawem własności i zobowiązaniami zachodzącymi pomiędzy pracodawcą a pracownikiem na podstawie stosunku pracy; w związku z pracą dzieci poniżej 15. roku życia, praktykantów oraz studentów; pomiędzy pracodawcami a studentami w związku z wynagrodzeniem pracowników; w związku z bezpłatnym okresem próbnym oraz sporami o odszkodowanie, w przypadku którego właściwy jest sąd pracy zgodnie z literą prawa, a jedną z zaskarżonych stron jest firma ubezpieczeniowa. Sądy pracy są właściwe w przypadku sporów zbiorowych podlegających prawu pracy: pomiędzy stronami układu zbiorowego lub pomiędzy stronami układu a osobą trzecią w związku z ważnością oraz wykonaniem układu zbiorowego; w związku z kompetencjami do zbiorowych negocjacji; w związku ze zgodnością układu zbiorowego z przepisami prawa, zgodnością z innymi układami zbiorowymi, zgodnością działań pracodawcy z przepisami prawa oraz układem zbiorowym; w związku z legalnością strajków oraz innych form działań protestacyjnych; w związku z uczestnictwem pracowników w zarządzaniu; w zakresie praw związków zawodowych w relacjach pracowniczych; w związku z tworzeniem związków zawodowych.

Naczelny Sąd Pracy i Spraw Społecznych ma siedzibę w Lublanie, gdzie orzeka w sprawach drugiej instancji; w ławie sędziowskiej zasiada trzech sędziów.

Decyzje o rewizji wyroków sądów pracy i spraw społecznych podejmuje Sąd Najwyższy.

Od decyzji administracyjnej wydanej przez organ administracji przysługuje prawo odwołania do organu nadrzędnego oraz do sądu administracyjnego z siedzibą w Lublanie i oddziałami w Celje i Mariborze w drugiej instancji.

Przedsiębiorcy mogą również korzystać z sądu arbitrażowego, który działa przy Słoweńskiej Izbie Gospodarczej www.gzs.si

Strony w sądzie reprezentowane są przez prawnika posiadającego uprawnienia nadawane po zdaniu egzaminu państwowego (pravosodni izipit). Wynagrodzenie wypłacane jest w oparciu o urzędowe taryfy. Bezpłatna pomoc prawna zapewniana jest po złożeniu odpowiedniego wniosku i oświadczenia majątkowego.

Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej

Pod koniec lat 80. XX wieku Słowenia była najbardziej rozwiniętym i najbogatszym krajem związkowym Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii. Mieszkało tutaj 8 % ludności, która wytwarzała 18% PKB i 20 % produkcji przemysłowej państwa. Słowenia cechowała się wówczas nie tylko najwyższym w regionie poziomem PKB per capita, ale też stosunkowo dużą otwartością na rynki Europy Zachodniej. Dzięki silnym fundamentom gospodarczym i reformatorskiej polityce kraj przetrwał kryzys początku lat 90, a następnie wszedł na ścieżkę szybkiego wzrostu gospodarczego. W 2004 roku, wraz z Polską Słowenia przystąpiła do Unii Europejskiej, a na początku 2007 roku została pierwszym krajem postkomunistycznym, który przyjął euro. W tym okresie Słowenia cieszyła się solidnym wzrostem gospodarczym, mającym swoje źródło w dynamicznym eksporcie i inwestycjach, szczególnie infrastrukturalnych. Szybka ekspansja zakończyła się w ostatnim kwartale 2008 r. wraz z kryzysem gospodarczym.

Po siedmiu latach kryzysu i „straconej dekadzie” od 2014 r. sytuacja zaczęła się poprawiać a ożywienie gospodarcze w Europie pozwoliło w kolejnych latach na osiągnięcie wysokiego tempa wzrostu PKB silnie uzależnionej od popytu zewnętrznego słoweńskiej gospodarce. . Pierwsze oznaki spowolnienia gospodarczego uwidoczniły się już w 2019 r,. a pandemia Covid-19 ostatecznie przerwała pozytywny trend. Jednak dzięki szerokim programom społecznym po zapaści w 2020 r. rok 2021 przyniósł poprawę sytuacji gospodarczej w kraju. Podobnie, jak w innych państwach europejskich ceną polityki antykryzysowej rządu były wysoki deficyt publiczny oraz znaczny wzrost zadłużenia publicznego.

Od II półrocza 2022 r. widać sygnały spowolnienia wzrostu gospodarczego, mimo relatywnie stabilnej sytuacji gospodarczej i ożywienia w usługach.

Przemysł oraz popyt konsumentów na towary znajduje się w recesji. Stopa bezrobocia nie reaguje na pogorszenie popytu, co wskazuje, iż firmy wciąż mają bufory finansowe, a poza skalę spowolnienia łagodzi dobra sytuacja w usługach.

Nastroje pogarszają się systematycznie od końca 2022 r.,  by w lipcu 2023 r. osiągnąć najniższy poziom od 30 miesięcy. Oprócz schłodzenia wzrostu w usługach, budownictwie i handlu detalicznym, od marca nastąpił wyraźny spadek nastrojów w przemyśle wytwórczym, który odpowiada za największą część wartości dodanej w słoweńskiej gospodarce.

Produkt krajowy brutto

Słoweński PKB w I półroczu 2023 r. wzrósł o 1,4 proc. i o 1,6 proc. w porównaniu do analogicznego okresu 2022 r.  Po dynamicznym wzroście w latach 2021-2022, aktywność gospodarcza w pierwszej połowie 2023 r. pozostała stosunkowo silna, i wzmocniła się w II kwartale 2023 r. Wynika to głównie z wysokiej nadwyżki w handlu zagranicznym, podczas gdy wydatki gospodarstw domowych zaczęły się zmniejszać w związku z utrzymującym się napięciem na rynku pracy. Bank Słowenii prognozuje w br. umiarkowany wzrost gospodarczy (PKB wzrośnie o 2,0 proc.); na prognozy dodatkowo wpływają katastrofy pogodowe i podejmowane przez RSI środki zaradcze.

Według Eurostatu, PKB wzrósł o 1,6% w porównaniu do drugiego kwartału ubiegłego roku i o 1,4% w porównaniu do pierwszego kwartału tego roku. W porównaniu do średniej strefy euro, kwartalny wzrost w Słowenii był o 1,1 punktu procentowego wyższy.

Wzrost PKB był napędzany głównie przez wysoką nadwyżkę w handlu zagranicznym, która wynikała głównie z gwałtownego spadku importu. Oprócz negatywnego wkładu zapasów, spadek popytu importowego był również spowodowany niższą konsumpcją gospodarstw domowych. Spadła ona po raz pierwszy od dwóch lat, ponieważ wygasły stymulujące efekty nadwyżki oszczędności. W przeciwieństwie do tego, wśród czynników napędzających konsumpcję krajową, konsumpcja rządowa i inwestycje nadal pozytywnie przyczyniały się do wzrostu PKB, co znalazło odzwierciedlenie w utrzymującej się silnej aktywności budowlanej.

W II półroczu 2023 BSI prognozuje dalszy spadek zamówień eksportowych i zaostrzenie warunków finansowania, które będą miały negatywny wpływ na działalność przemysłową. Na perspektywy gospodarcze na kolejną połowę roku wpływają również skutki niedawnych katastrof pogodowych. Mogą one mieć dalszy negatywny wpływ na niektóre segmenty gospodarki, podczas gdy z drugiej strony solidny rynek pracy oraz inwestycje i konsumpcja prywatna mające na celu zastąpienie uszkodzonych aktywów niefinansowych mogą mieć zachęcający wpływ na bieżącą działalność gospodarczą.

Sytuacja gospodarcza w Słowenii pozostaje dość zróżnicowana w zależności od rodzaju działalności. Stosunkowo korzystne trendy utrzymują się w tych, które są zorientowane głównie na rynek krajowy. Duże projekty infrastrukturalne napędzają budownictwo, podczas gdy warunki na rynku pracy, z wciąż wysokim wskaźnikiem wakatów, zapewniają pracownikom znaczne bezpieczeństwo zatrudnienia i wspierają konsumpcję gospodarstw domowych. Konsumpcja spowalnia wraz z ustępowaniem skutków nadmiernego popytu w następstwie pandemii, ale pozostaje na znacznie wyższym poziomie niż wcześniej. Wciąż solidne wydatki gospodarstw domowych w II kwartale 2023 znalazły odzwierciedlenie w szczególności w większej sprzedaży samochodów, podczas gdy realne dochody w handlu detalicznym i usługach prywatnych. Sytuacja w przemyśle pozostaje trudna, a liczba nowych zamówień nadal spada. Produkcja przemysłowa wykazywała znaczną zmienność w drugim kwartale, z gwałtownym spadkiem w kwietniu, po którym nastąpiło odbicie w maju.

Aktywność w budownictwie i wzrost wartości dodanej w przetwórstwie przemysłowym umacniają się, co różni się od dostępnych miesięcznych danych dotyczących produkcji przemysłowej w przetwórstwie przemysłowym. Wzrost w usługach spada. Co więcej, inwestycje w środki trwałe, zwłaszcza w budownictwie, silnie wzrosły, a konsumpcja rządowa przyspieszyła. Zapasy gwałtownie spadły, co oprócz niższej konsumpcji gospodarstw domowych przyczyniło się do znacznego spadku importu, który przeważył nad spadkiem eksportu i przyczynił się do silnego pozytywnego wkładu handlu z resztą świata. Rozwój sytuacji w Słowenii był bardziej korzystny niż w UE-27, gdzie PKB wzrósł rok do roku (o 0,5% sezonowo i skorygowany o dni robocze), podczas gdy na tym obszarze nastąpiła stagnacja kwartał do kwartału.

Przegląd najnowszych prognoz wzrostu PKB Słowenii:

Konsumpcja krajowa w I półroczu spadła o 5,4%, przy czym konsumpcja gospodarstw domowych spadła o 1,1 proc., głównie z powodu niższych wydatków na zakupy towarów. Inwestycje brutto spadły o 20,1%. Spadek był w znacznym stopniu spowodowany spadkiem zapasów, podczas gdy nakłady brutto na środki trwałe wzrosły o 9,3%, przy czym największy wpływ miały inwestycje w budownictwo. (o 15,2% r/r.) Zapasy gwałtownie spadły (-7,3 proc.), co oprócz niższej konsumpcji gospodarstw domowych przyczyniło się do znacznego spadku importu, który przeważył nad spadkiem eksportu i przyczynił się do wzrostu dodatniego salda.

Wg. prognoz KE inwestycje publiczne pozostaną na wysokim poziomie, głównie w wyniku działań finansowanych z funduszu odbudowy po Covid-19 i funduszy spójności. Słowenia będzie jednym z krajów, obok Włoch i Grecji, o najwyższym wzroście wartości inwestycji publicznych w okresie do 2024 roku. To mogą być jednak zbyt optymistyczne prognozy, gdyż dopiero pod koniec kwietnia br. po miesiącach opóźnień, SI otrzymała pierwsze środki z unijnego Funduszu Odbudowy i Odporności (RRF); 50 mln euro miało pierwotnie zostać przekazane jesienią ubiegłego roku. Do przekazania środków doszło po tym, jak Słowenia spełniła wymagane kamienie milowe dotyczące transformacji cyfrowej, poprawy otoczenia biznesowego oraz systemu audytu i kontroli. W ramach RRF Słowenia spodziewa się 1,5 mld euro dotacji i do 3,2 mld euro pożyczek. Prawie dwa lata po zatwierdzeniu KPO RSI otrzymała zaledwie 281 mln euro – oprócz przyznanych obecnie funduszy we wrześniu 2021 r. do kraju trafiło 231 mln euro w ramach prefinansowania. Opóźnienia wynikają z aktualizacji KPO  (okazało się, że SI będzie uprawniona do mniejszej ilości dotacji ze względu na wyższy niż pierwotnie przewidywano wzrost PKB). Część zmian była też konieczna ze względu na nowe rozwiązania, które miały zmniejszyć zależności energetyczną Europy od Rosji.

W ocenie KE wzrost konsumpcji prywatnej wyniesie 1,75% do 2% w latach 2023-2024, rosła będzie bardziej umiarkowanie niż w ostatnich dwóch latach, wspierana przez dalszy wzrost zatrudnienia i płac (po 4,3% wzroście w 2022 r., w 2023 wyniesie 7,7% i 5,3% w 2024 r.). Bezrobocie pozostanie na niskim poziomie i w 2023 wyniesie 3,9%, a w 2024 r. 3,8%.

Finanse publiczne

Dochody budżetu państwa wyniosły w I półroczu 2023 6,3 mld euro, co oznacza spadek o 1,3% w porównaniu z tym samym okresem ubiegłego roku. Wydatki były o 3,2% wyższe. Według rządu wynikało to głównie z wydatków na pomoc gospodarce i ludności w następstwie kryzysu energetycznego, finansowania usług wykraczających poza zwykły zakres programu zdrowotnego oraz wyższych wydatków inwestycyjnych. Deficyt budżetu państwa w pierwszej połowie roku wyniósł 410 mln euro (2,3 proc. PKB, był o połowę niższy od planowanego).

Całkowite dochody budżetu na ochronę zdrowia wzrosły o 16,2 proc., głównie ze względu na wyższe wpływy z obowiązkowych składek na ubezpieczenie zdrowotne (bezrobocie jest rekordowo niskie, płace rosną, podobnie jak składki). Wzrost wydatków był niższy i wyniósł w analizowanym okresie 8,7%. Deficyt budżetowy w służbie zdrowia w pierwszej połowie roku wyniósł około 30 mln euro, w porównaniu do 153 mln euro w tym samym okresie ubiegłego roku.

Dochody z emerytur również wzrosły w pierwszej połowie tego roku, o 4,8% rok do roku, podczas gdy wydatki wzrosły o 4,7%. Wzrost dochodów wynikał głównie z wyższych składek na ubezpieczenia społeczne, podczas gdy transfery z sektora instytucji rządowych i samorządowych spadły w tym okresie o 5,9%.

W przeciwieństwie do budżetu państwa, dochody gmin również wzrosły, o 3,8% rok do roku w pierwszej połowie roku, głównie ze względu na wpływy z podatku dochodowego, podczas gdy wzrost wydatków wyniósł 10,7%, głównie w wyniku wyższych wydatków na inwestycje, transfery do osób fizycznych i gospodarstw domowych oraz transfery do instytucji publicznych. W pierwszej połowie roku gminy odnotowały deficyt w wysokości 6 mln euro.

W 2023 r. deficyt wg. szacunków MF RSI deficyt ma wynieść 4,9 proc. PKB (3,1 mld euro) – trwają prace nad korektą budżetu i znaczącym zwiększeniem środków na pomoc obywatelom i firmom, które ucierpiały w sierpniowych powodziach.  Zadłużenie Słowenii pozostaje na wysokim poziomie, jednak po rekordowym wzroście zadłużenia podczas pandemii RSI systematycznie je ogranicza. Na koniec I kwartału 2023 skonsolidowany dług publiczny wyniósł 42,2 mld euro tj. 3,6 proc. PKB.

Inflacja

Roczna inflacja spada od listopada 2022 r. Roczny wzrost cen wyniósł 6,1%, ceny usług wzrosły średnio o 8,3%, podczas gdy ceny towarów wzrosły o 5,0%. Dobra półtrwałe były droższe o 6,5%, dobra codziennego użytku o 5,3%, a dobra trwałe o 2,2%.

Żywność i napoje bezalkoholowe przyczyniły się w największym stopniu do rocznej inflacji, o 2 punkty procentowe. Podwyżki w grupie rekreacja i kultura (o 8,9%) dodały 0,9 punktu procentowego. Produkty i usługi opieki zdrowotnej były o 13,7% droższe i spowodowały wzrost inflacji o 0,8 punktu procentowego. Podwyżki w restauracjach i hotelach (o 9,2%) oraz różnych towarach i usługach (o 7,8%) przyczyniły się do wzrostu inflacji o 0,6 punktu procentowego.

Z drugiej strony, tańsze produkty ropopochodne obniżyły roczną inflację o 1,3 punktu procentowego, przy czym paliwa płynne wzrosły o 29,5%, a paliwa i smary do samochodów osobowych o 16,2%. Cena energii elektrycznej również spadła o 10,9% w ujęciu rocznym, obniżając inflację o 0,5 punktu procentowego.

Rynek pracy

Już trzeci kwartał z rzędu (na koniec I półrocza 2023) stopa bezrobocia utrzymuje się poniżej 4%. Według Eurostatu w I półroczu 2023 r. liczba bezrobotnych spadła do 37 tys. osób i jest o 14,4% mniejsza niż w tym samym okresie ubiegłego roku, podczas gdy liczba zatrudnionych wzrosła o 1 proc. ( 996 000 osób). Stopa bezrobocia ankietowanego wyniosła 3,6%. 57% bezrobotnych w II kwartale stanowili mężczyźni, a 43% kobiety. W porównaniu do pierwszego kwartału, liczba bezrobotnych mężczyzn wzrosła o 5%, podczas gdy liczba bezrobotnych kobiet spadła o 10%. Stopa bezrobocia dla tych pierwszych wynosi 3,8%, a dla drugich 3,4%. Spośród ludności w wieku produkcyjnym 84,6% było zatrudnionych na umowę o pracę, a 12,8% samozatrudnionych. W porównaniu z drugim kwartałem 2022 r. liczba osób samozatrudnionych wzrosła o 5,7%, podczas gdy liczba osób zatrudnionych spadła o pół procent. Stopa bezrobocia rejestrowanego jest nieco wyższa i wynosi 4,7 proc. Według danych Urzędu Zatrudnienia RSI liczba zarejestrowanych bezrobotnych wyniosła 47,3 tys.

Płace

Średnie wynagrodzenie w czerwcu 2023 r. wyniosło 2 205,85 EUR brutto lub 1 461,75 EUR netto. Było ono również wyższe w ujęciu nominalnym (10,2% brutto, 10,5% netto) i wyższe w ujęciu realnym (1,0% brutto, 1,3% netto) w porównaniu z wynagrodzeniem za czerwiec poprzedniego roku. Wynagrodzenia wzrosły zarówno w sektorze publicznym jak i prywatnym, przy czym najwyższe średnie wynagrodzenie brutto otrzymywali pracownicy w branży zaopatrzenia w wodę i energię elektryczną ( 3 350,03 euro). Jednak rosnąca inflacja i niesatysfakcjonujące pracowników wzrosty wynagrodzeń powodują wzrost niezadowolenia społecznego i nasilające się protesty. I tak w marcu br. poprawy warunków bytowych domagali się emeryci, zawodowi strażacy i naukowcy  (wszyscy domagają się wzrostu wynagrodzeń). Niezadowolenia z polityki obecnego rządu nie kryją również rolnicy, którzy podczas protestów ostrzegawczych zwracali uwagę na problemy słoweńskiego rolnictwa obawiając się m.in. skutków wdrożenia nowej, ‘nadmiernie ekologicznej’ polityki rolnej.

Szczególnym wyzwaniem pozostają postulaty pracowników służby zdrowia (porozumienie  podpisano jesienią 2022 r. jednak rząd ogłosił przesunięcie rozpoczęcia budowy nowego filaru płacowego w opiece medycznej), a słoweńska służba zdrowia od lat przeżywa poważny kryzys, który widoczny jest zarówno w brakach kadrowych, jak i w pogarszającym się stanie infrastruktury. Na wyzwania związane z koniecznością reformy systemów opieki zdrowotnej i długoterminowej KE zwraca uwagę RSI już od ponad 10 lat.  

Bank Słowenii (BS) oszacował w swojej nowej prognozie makroekonomicznej, że wzrost płac w tym roku będzie najwyższy od dwóch dekad i wyniesie 9,6%, dzięki dobrej sytuacji na rynku pracy, wzrostowi płacy minimalnej i negocjacjom zbiorowym. Według BSI wzrost płac w tym roku będzie najwyższy od dwóch dekad. Dynamika wzrostu płac spadnie w ciągu najbliższych dwóch lat, ale pozostanie powyżej inflacji i odpowiednio wyniesie w 2024 r. wyniesie 6 proc., a w 2025 r. 5,1 proc.

Wymiana handlowa

W ostatnich latach wymiana handlowa Słowenii stale rosła. Jednak sytuacja międzynarodowa ma znaczący wpływ na przewidywane spowolnienie dynamiki wzrostu obrotów handlowych Słowenii z zagranicą. Głównymi partnerami eksportowymi Słowenii są Szwajcaria, Niemcy, Włochy, Chorwacja, Austria i Francja, w których tempo wzrostu gospodarczego jest bardzo niskie. Słowenia systematycznie dywersyfikuje swoją ekspansję eksportową – udział krajów UE zarówno w eksporcie jak i w imporcie systematycznie maleje (z 76 proc.) i obecnie wynosi około 58 proc.

Według danych Urzędu Statystycznego Republiki Słowenii (SURS) handel towarami wzrósł w I półroczu 2023 r. 57,2 mld euro. Eksport wzrósł o 12,2% w ujęciu rocznym (osiągając wartość 28,5 mld EUR), a import o 3,3% (28,7 mld EUR). Znacznie dynamiczniej rośnie zarówno eksport (32 proc.) jak i import (13,1 proc.) do krajów spoza UE.

Wartość towarów wyeksportowanych do krajów UE wyniosła w I półroczu 2023 r. 16,1 mld EUR, a towarów sprowadzonych z krajów UE 16,4 mld EUR (spadek o 3,1 proc.).  W handlu z krajami spoza UE Słowenia wyeksportowała towary o wartości 12,3 mld EUR, a importowane towary również osiągnęły wartość 12,3 mld EUR (wzrost o 13,1 proc.). Obecnie odnotowywane jest spowolnienie aktywności gospodarczej w strefie euro. Prognozy wzrostu PKB dla głównych partnerów handlowych Słowenii są niskie, rośnie również poziom ryzyka, wynikający z rosyjskiej agresji przeciwko Ukrainie i cen energentów, które znajdują odzwierciedlenie w produkcji krajowej (głównie branża motoryzacyjna).

Deficyt w obrotach HZ na koniec I półrocza wyniósł 207 mln EUR, stopień pokrycia 99,3 proc.

Aktualnie eksport słoweński odpowiada za 89,3% PKB.

W 2022 r. Słowenia wyeksportowała towary o wartości 52,9 mld euro i zaimportowała 56,8 mld euro. Wymiana handlowa z resztą świata była znacznie wyższa niż w roku poprzednim, przy czym eksport wzrósł o 34,2%, a import o 36,6%.

Deficyt w handlu towarami wyniósł 3,8 mld EUR, a pokrycie importu-eksportu 93,2%.

W 2022 r. najważniejszym partnerem handlowym Słowenii stała się Szwajcaria, której udział w słoweńskim eksporcie wyniósł 21,0%, a następnie Niemcy (14,4%), Włochy (10,6%), Chorwacja (8,4%), Austria (6,7%) i Francja (3,3%). Słowenia importowała również najwięcej towarów ze Szwajcarii (14,6% całkowitego importu), a następnie do Niemiec (12,5%), Włoch (11,5%), Chin (8,9%), Austrii (8,4%) i Chorwacji (5,0%).

Największy udział w całkowitym eksporcie Słowenii (zgodnie ze Standardową Międzynarodową Klasyfikacją Handlu - SITC) stanowiły produkty z sektora chemikaliów i produktów pokrewnych (34,0% eksportu i 31,9% importu), następnie maszyny i sprzęt transportowy (26,7% eksportu i 22,7% importu), produkty sklasyfikowane według materiałów (16,4% eksportu i 14,5% importu), różne produkty przemysłowe (8,2% eksportu i 7,0% importu) oraz paliwa mineralne i smary (8,0% eksportu i 13,8% importu).

Najważniejsze towary w słoweńskim eksporcie i imporcie

Import do Słowenii (dziesięć głównych pozycji)

Eksport Słowenii (dziesięć głównych pozycji)

W I półroczu 2023 r. produkcja przemysłowa była o 3,8% w porównaniu z analogicznym okresem roku ubiegłego, przy czym największy spadek odnotowano w wytwarzaniu i zaopatrywaniu w energię elektryczną, gaz i parę wodną (o 36,9%), w górnictwie (o 31,3%) i przetwórstwie przemysłowym (o 1,8%). W porównaniu z pierwszym półroczem 2022 r., w pierwszych sześciu miesiącach 2023 r.  wzrosły one o 3,5%, zwiększając się o 4,0% na rynku zagranicznym i o 2,0% na rynku krajowym. Wzrosły w produkcji dóbr konsumpcyjnych (o 11,4%) i w produkcji dóbr inwestycyjnych (o 11,3%), podczas gdy spadły w produkcji dóbr pośrednich (o 4,2%). 

Słoweńska produkcja przemysłowa pozostaje o 3 - 4 punkty procentowe za średnią europejską. W produkcji wyrobów chemicznych, w przemyśle papierniczym odnotowano spadki o 20 procent. Duże spadki odnotowano również w przemyśle meblarskim (około 12 procent), a w produkcji metali i niemetalicznych produktów mineralnych, czyli szczególnie w energochłonnych gałęziach przemysłu, odnotowano spadek produkcji o około 10 procent.  Wskaźnik zaufania wśród przedsiębiorców maleje od początku 2023 r.,  w czerwcu był o 10 procent poniżej długoterminowej średniej, a trend ten raczej utrzyma się w nadchodzących miesiącach. W szczególności z powodu spadku konkurencyjności słoweńskich dostawców półproduktów, przy wzroście dostępności podobnych i tańszych półproduktów z Azji. Słaby wzrost konsumpcji w Chinach grozi zalaniem europejskiego rynku tańszymi produktami z Azji. Rosnące koszty finansowania mają wpływ na optymalizację i spadek zapasów, ograniczając konsumpcję towarów finansowanych kredytami lub leasingiem. Organizacje samorządu gospodarczego wzywają rząd do podjęcia dwóch kluczowych działań: wprowadzenia limitu cen produktów energetycznych, w szczególności energii elektrycznej (również dla dużych odbiorców) oraz wprowadzenia specjalnych subwencji za czas przestojów/oczekiwania na pracę (dopłat za oczekiwanie, skrócenie godzin pracy). Anulowanie przez kontrahentów zamówień w przemyśle wytwórczym i gwałtowny spadek produkcji, według analityków potwierdza, że środki podjęte w celu złagodzenia kryzysu energetycznego nie przyniosły oczekiwanych rezultatów. Choć dane dotyczące zatrudnienia pokazują zupełnie inny, optymistyczny wizerunek, to analitycy zwracają uwagę, iż nie są one aktualne - aktywność gospodarcza w przemyśle gwałtownie się pogarsza. RSI szczególnie odczuje to pod koniec sezonu turystycznego, kiedy aktywność usługowa nieco spadnie.

Przemysł budowlany

Wartość robót budowlanych zrealizowanych w I półroczu 2023 r. była o 24,4% wyższa od wartości robót budowlanych zrealizowanych w analogicznym okresie ubiegłego roku. Wzrosła wartość wszystkich rodzajów robót budowlanych: budynków o 18,8%, robót w zakresie inżynierii lądowej i wodnej o 22,6% oraz specjalistycznych robót budowlanych o 38,8%.

Tak dobra sytuacja w sektorze budowlanym wynika z realizowanych przez RSI dużych projektów infrastrukturalnych zainicjonowanych w celu zwiększenia potencjału produkcyjnego gospodarki i stymulacji ożywienia gospodarczego po epidemii Covid-19. Firmy budowlane w Słowenii wygenerowały w 2022 roku przychody w wysokości 7,65 mld EUR, co stanowi 20% wzrost w porównaniu z 2021 r., podczas gdy zysk netto branży osiągnął 273 mln EUR, co stanowi 75% wzrost w porównaniu z rokiem poprzednim i najwyższy od 15 lat. Sytuacja jest porównywalna do rekordowego 2008 r.

Sytuacja systematycznie poprawiała się już od 2017r., ale dopiero w 2022 liczba zatrudnionych w branży przekroczyła 50 000, czyli była bardzo zbliżona do poziomu z 2008 roku (33 tys. w 2014 r.),  liczba zarejestrowanych w tej branży przedsiębiorstw (jest porównywalna do tej sprzed dekady, a nawet nieco wzrosła – w branży działa ponad 8 tys. podmiotów. Wzrasta wydajność pracy, która wynosi obecnie 29 952 € wartości dodanej na osobę zatrudnioną i przekracza poziom z 2008 r. W 2022 r. sektor budowlany wygenerował wartość dodaną do krajowego PKB na poziomie 8,2% (wobec 11% w 2008 r.). Ponad połowa ww. wartości dodanej została wygenerowana przez firmy świadczące specjalistyczne usługi budowlane (rozbiórkowe, przygotowanie terenów inwestycyjnych, zaopatrzenie w media). W sektorze budowlanym dominują małe przedsiębiorstwa: 94% firm zatrudnia mniej niż 10 osób. O połowę mniej niż w 2008 r. firm działa jako podmioty średniej wielkości, jednakże podwoiła się liczba grup kapitałowych, co oznacza, że przedsiębiorstwa te są mniejszych aniżeli w przeszłości rozmiarów, jednakże są ze sobą silniej powiązane. 70% zatrudnionych w branży to rezydenci RSI, 30% stanowią obcokrajowcy – w większości obywatele BiH, ale także Kosowa, Macedonii Płn. i Chorwacji. Są to w większości osoby gorzej wykształcone a średnia zarobków kształtuje się poniżej wskaźników dla innych branż.

Sektor przedsiębiorstw

W 2021 roku w Słowenii działało 211 tys. przedsiębiorstw zatrudniających 950 tys. osób. Podmioty te wygenerowały 138 mld euro przychodów. Liczba przedsiębiorstw w ubiegłym roku była wyższa o 5,1 %, a ogólne zatrudnienie i przychody wyższe niż w 2020 r. Największa liczebnie grupę stanowiły podmioty zaangażowane w działalność ekspercką, naukową oraz techniczną (17,9% podmiotów), 12,5% firm to podmioty z obszaru handlu i usług naprawczych dla sektora motoryzacyjnego. 9,8% było podmiotami sektora budowlanego i przetwórczego. Największy wzrost liczby podmiotów odnotowały branże obrotu nieruchomościami (+5,3%) oraz ochrony zdrowia i socjalna (3,3%). Obroty tour operatorów w tym czasie spadły wskutek pandemii o 76%, z kolei wzrosty odnotowano w sektorze usług socjalnych (+16%) oraz ochrony zdrowia (+15,1%).

Mikroprzedsiębiorstwa stanowiły 64,9% podmiotów. Jednak najwyższe obroty oraz zatrudnienie wygenerowały firmy średnie i duże (w pierwszym przypadku 24,8% obrotów, w drugim 34,3%). Spółki osobowe stanowiły 57,2% firm, podczas gdy osoby prawne 42,8%

Liczba podmiotów działających w poszczególnych branżach

Słoweńskie firmy eksportowe są motorem rozwoju krajowej gospodarki. Z łącznej liczby zarejestrowanych w odpowiedniku KRS 72 tys. spółek i 85 tys. osób prowadzących działalność gospodarczą na rynki zagraniczne swoje wyroby sprzedaje aż 30% spółek (20 tys.). Ich dochody ze sprzedaży na rynkach zagranicznych stale rosną. W 2022 r. 75% zysków netto słoweńskich firm produkcyjnych i 17% zysków netto firm handlowych wygenerowane zostało przez sprzedaż na rynkach zagranicznych.  Aż 65 % przychodów ze sprzedaży eksportowej realizowane jest na rynkach krajów UE. 17 % eksporterów to inwestycje zagraniczne, 4,4 % z udziałem kapitału zagranicznego. Ich działalność jest skoncentrowana przed wszystkim w centralnej Słowenii (aż 44 proc. eksporterów ma swoją siedzibę w tym regionie). Eksporterzy zatrudniają 285 tys. osób, łączne zatrudnienie w spółkach prawa handlowego wynosiło w 2021 r. 445 tys. Handel i pośrednictwo jako podstawową działalność zarejestrowało 30 % eksporterów. Wg bazy danych BISNODE swoje wyroby eksportuje ponad jedna czwarta słoweńskich firm do ponad 200 krajów. Statystycznie udział eksportu w przychodach ogółu słoweńskich firm wynosi 45 %.  W porównaniu ze średnią w sektorze przedsiębiorstw przychody ze sprzedaży statystycznego eksportera są 2,7-krotnie wyższe, a zysk jest 5,8-krotnie większy.

Wg. danych słoweńskiego ministerstwa finansów Słowenia plasuje się na najwyższym miejscu wśród krajów OECD w zakresie udziału państwa w gospodarce. Największy udział - ponad 50% - państwo wykazuje w transporcie, energetyce, usługach publicznych, pocztowych, nawet turystyce, przemyśle chemicznym i farmaceutycznym, a także w niektórych branżach produkcji i napraw.

Wartość aktywów finansowych i rzeczowych Skarbu Państwa (i lokalnych) osiągnęła na koniec 2022 roku 56,13 mld euro, co stanowi wzrost o prawie 2 mld euro, czyli 3,62%, w porównaniu z rokiem poprzednim. Jednak wartość aktywów i gmin spadła w ujęciu realnym (o wskaźnik inflacji). Skarb Państwa jest właścicielem aktywów przedsiębiorstw, a gminy głównie nieruchomości.  

Łączna wartość nieruchomości wynosi ok. 25 mld euro, stanowiąc 45% inwestycji państwa i gmin, następnie Skarb Państwa jest właścicielem udziałów w podmiotach gospodarczych o łącznej wartości 17,7 mld euro (ich udział w portfelu stanowi 34%). Na koniec ubiegłego roku wartość inwestycji kapitałowych Skarbu Państwa wyniosła 13,2 mld euro (o 800 tyś. euro więcej w porównaniu z rokiem poprzednim), zobowiązania stanowią głównie kredyty długoterminowe, które na koniec ubiegłego roku wyniosły 37,9 mld euro.

Powołana w 2013 r. spółka SDH (Słoweński Holding Państwowy) zarządza około 11 mld euro aktywów Skarbu Państwa, od 2022 r. otrzymuje w zamian za to około 6 mln euro. Od 2023 Od tego roku SDH zarządza kilkoma inwestycjami więcej niż w ubiegłym roku, nie tylko z powodu fuzji i przejęcia aktywów złego banku, ale także dlatego, że państwo powierzyło mu zarządzanie niektórymi inwestycjami, które wcześniej były zarządzane przez ministerstwa.

Słowenia realizuje program prywatyzacji, którego podstawowym narzędziem jest przyjęta w 2014 r. Strategia zarządzania majątkiem Skarbu Państwa wraz z klasyfikacją spółek, które podzielono na strategiczne, ważne i portfelowe. Klasyfikacja obejmuje łącznie 91 inwestycji, z których 24 ma znaczenie strategiczne, 21 wskazano jako ważne, a pozostałe zaliczono do grupy inwestycji portfolio. Łączna wartość księgowa aktywów publicznych to ok. 11 mld EUR tj. prawie 1/3 słoweńskiego PKB. W strategii uwzględniono również kilka innych spółek, które podlegać mają zasadzie „rozproszonej własności” i ograniczeniu udziałów pozostałych akcjonariuszy do wysokości udziału Skarbu Państwa. Te spółki to: NLB (bank), Krka (farmacja), Petrol (energetyka), Pozavarovalnica Sava (ubezpieczenia) i Sava (przemysł gumowy).

Od roku 2000 postępuje prywatyzacja w takich dziedzinach jak bankowość, telekomunikacja oraz sektor użyteczności publicznej. Stopniowo znoszone są ograniczenia dla inwestorów zagranicznych. Słowenia uznawana jest za najszybciej rozwijający się kraj spośród dziesiątki nowych państw UE i jeden z najszybciej rozwijających się w ramach całej organizacji.

Do grupy firm o strategicznym znaczeniu zakwalifikowano firmy z branży transportu publicznego (koleje, porty), energetycznej (produkcja i dystrybucja energii elektrycznej) i infrastruktury m.in. Pocztę Słowenii, fundusze emerytalne pracowników administracji Kapitalska druzba i modra zavarovalnica oraz Loterię Słowenii. W tej grupie firm Skarb Państwa powinien utrzymać ew. uzyskać 50 % udziału +1 akcję. W grupie ważnych inwestycji udział Skarbu Państwa powinien wynosić 25 % +1 akcja, a zaklasyfikowano tu spółki, które są nośnikami szerszego rozwoju gospodarczego i odgrywają ważną rolę w łańcuchu dostaw i internacjonalizacji gospodarki. W ostatniej grupie, inwestycji portfelowych, znalazły się spółki, w których Skarb Państwa nie jest zobowiązany do zachowania udziałów kontrolnych, a Słoweński Holding Państwowy zarządza nimi wyłącznie w celu osiągania korzyści gospodarczych.

Do końca 2016 r. udało się sprywatyzować 15 spółek. Największe transakcje dotyczyły sprzedaży udziałów w Adria Airlines oraz banku Nova KBM. W 2017 udało się zakończyć prywatyzację firm Paloma (producent galanterii papierowej) oraz Cimos (producent komponentów dla branży motoryzacyjnej). Po dwóch etapach prywatyzacji w ofercie publicznej (jesień 2018 i wiosna 2019) największego banku w kraju NLB słoweński skarb państwa posiada w tej instytucji 25% +1 akcję i pozostaje największym jej udziałowcem. Z kolei trzeci co do wielkości Abanka – sprzedany został Nova KBM – drugiemu bankowi, którego udziałowcami są amerykański fundusz private equity Apollo oraz EBOiR). Oznacza to, że w kolejnych latach obie te instytucje zostaną najprawdopodobniej połączone dorównując udziałem w rynku obecnemu liderowi.  W 2021 fundusz Apollo odsprzedał swoje udziały węgierskiemu OTP Banka.

Sektor bankowy

Słoweński sektor bankowy jest obecnie w najlepszej kondycji w historii pod względem adekwatności kapitałowej i płynności. Banki posiadają rezerwy płynności w wysokości 20 mld euro, które można wykorzystać na kluczowe projekty rozwojowe w kraju. Jednak w opinii bankierów słoweńscy politycy latami opóźniali strategiczne projekty infrastrukturalne (II tor, tunel Karavanke, trzecia oś rozwoju czy drugi blok elektrowni jądrowej), ich realizacja powinna rozpocząć się jak najszybciej, a banki mogłyby z łatwością finansować projekty rozwojowe warte dziesiątki miliardów euro. Na pilną potrzebę budowy drugiego bloku wskazuje również Izba Gospodarcza Słowenii apelując do polityków, aby o projektach decydowali specjaliści, a nie kalkulacje polityczne.

Rząd prowadzi prace nad zapowiadaną reformą podatkową, według informacji resortu finansów kompleksowe zmiany nie będą wprowadzone jednocześnie we wszystkich obszarach podatkowych. Propozycję zmian będą podane do publicznej wiadomości po ich dopracowaniu w obszarze technicznym.

Bezpośrednie inwestycje zagraniczne

Bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Słowenii wyniosły na koniec 2022 r. 20,2 mld EUR, co oznacza wzrost o 1,4 mld EUR  (7,6%), w porównaniu z 2021 r., głównie z powodu reinwestycji zysków (0,9 mld EUR) i inwestycji kapitałowych (0,8 mld EUR). Pod względem wartości BIZ w Słowenii największym inwestorem na koniec 2022 r. była Austria (22,7%), inwestująca głównie w produkcję i handel, konserwację i naprawę pojazdów silnikowych. Kolejne miejsca zajmowały Luksemburg (11,6%) z większością inwestycji w branży finansów i ubezpieczenia oraz Szwajcaria (11,3%) inwestująca głównie w produkcję. Niemcy były czwartym co do wielkości inwestorem w Słowenii (9,1%), z większością inwestycji w produkcję i handel, konserwację i naprawę pojazdów silnikowych, a Chorwacja piąta (9,0%), z większością inwestycji w handel, konserwację i naprawę pojazdów silnikowych.

Wartość słoweńskich inwestycji bezpośrednich za granicą wyniosła na koniec 2022 r. 8,6 mld EUR, co oznacza wzrost o 0,7 mld EUR lub 9,2% w porównaniu z rokiem poprzednim. W 2022 r. słoweńscy inwestorzy dokonali transakcji zwiększających BIZ o 0,6 mld EUR, głównie w postaci reinwestowanych zysków (0,3 mln EUR) i inwestycji kapitałowych (0,2 mld EUR).   Słowenia inwestuje głównie w Chorwacji (34,1%), a jej inwestycje w tym kraju są zdominowane przez inwestycje w słoweńskich gospodarstw domowych nieruchomości oraz inwestycje w handel, konserwację i naprawę pojazdów silnikowych. Następne w kolejności były inwestycje w Serbii (20,2%) oraz Bośni i Hercegowinie (6,8%), zdominowane przez inwestycje w działalność finansową i ubezpieczeniową. Czwartym największym odbiorcą słoweńskich inwestycji bezpośrednich była Federacja Rosyjska (6,0%), głównie z inwestycjami w produkcję oraz Macedonia Północna (5,7%), gdzie inwestycje skoncentrowane są w branży finansowej i ubezpieczeniowej.

Oceny agencji ratingowych oraz pozycja kraju w wybranych rankingach

Stabilną gospodarce i sytuacji fiskalnej RSi dostrzegają agencje ratingowe, które utrzymują stabilne ratingi. W czerwcu 2023 r., agencje S&P Global Ratings i DBRS Morningstar potwierdziły ratingi kredytowe Słowenii. S&P nadal utrzymuje rating Słowenii na poziomie AA- z perspektywą stabilną, podczas gdy DBRS Morningstar nadal utrzymuje rating Słowenii na poziomie A (wysoki), również z perspektywą stabilną. W maju 2023 r. agencja Fitch potwierdziła rating Słowenii na poziomie A z perspektywą stabilną.

Agencje postrzegają Słowenię jako stabilny kraj, który wszedł w pandemię, a następnie kryzys energetyczny ze wzmocnionymi finansami publicznymi, gospodarką i dobrą pozycją w handlu zagranicznym. Filary te ułatwiły Słowenii przejście przez kryzys pandemiczny i nadal łagodzą skutki kryzysu energetycznego. S&P zwraca również uwagę, że słoweński rząd zdołał zdywersyfikować swoje zasoby energetyczne w ciągu ostatniego roku, co dodatkowo wzmocniło stabilność kraju w tym obszarze. Agencja S&P prognozuje, że wzrost gospodarczy w Słowenii spowolni do 1,3% w 2023 r., ale w kolejnych latach 2024 i 2025 przyśpieszy do 2,5%, dzięki inwestycjom finansowanym z funduszy europejskich i stabilnej sytuacji na rynku pracy, która przyczyni się do stabilizacji konsumpcji. DBRS Morningstar również postrzega europejskie mechanizmy finansowania inwestycji jako czynnik, który będzie miał pozytywny wpływ na wzrost gospodarczy w nadchodzących latach.

Słowenia spadła o 4 pozycje na 42 miejsce w rankingu konkurencyjności szwajcarskiego IMD - Instytutu Rozwoju Zarządzania (Institute of Management Development). Jej pozycja pogorszyła się w obszarach efektywności działań rządu i efektywności biznesowej. Najlepsze wyniki kraj osiągnął w dziedzinach takich jak: edukacja, wykształceni pracownicy i infrastruktura.

Słoweńska pozycja na Indeksie Percepcji Korupcji jest najgorsza od 2013 roku. Indeks ten wykorzystuje skalę od zera do stu - wyższe wyniki wskazują na mniejszą korupcję. Słowenia straciła trzy punkty, jeszcze bardziej oddalając się od średniej UE. W 2022 r. uzyskała 57 punktów zajmując 41 miejsce i znalazła się w grupie krajów o wysokiej korupcji w sektorze publicznym. To oznacza kolejne oddalenie się od średniej UE wynoszącej 64 punkty, podczas gdy średni wynik indeksu wśród krajów OECD wynosi 67 punktów. Według analityków poważnym problemem w walce z korupcją jest ograniczone poszanowanie podstawowych praw człowieka oraz pogorszające się standardy demokratyczne. W Słowenii jedną z kluczowych kwestii jest przyjęcie przepisów zabezpieczających tzw. sygnalistów oraz walka z nepotyzmem.

W listopadzie 2022 r. Bank Światowy opublikował wyniki analizy GovTech Maturity Index (GTMI 2022 - Trends in Public Sector Digital Transformation) na temat trendów wzrostowych w transformacji cyfrowej sektora publicznego, zakwalifikowały one Słowenię do  grupy A - wśród wiodących krajów GovTech.

Social Progress Index 2022

Słowenia w rankingu Social Progress Index uzyskała 26 pozycję (spadek o 4 poz. W porównaniu z 2021 r.) – w rankingu wyprzedziły ją inne kraje (Czechy i Estonia) odbierając jej pozycję najlepiej ocenianego państwa w Europy Środkowej.

Międzynarodowy indeks konkurencyjności podatkowej

Słowenia spadła w rankingu z 10. miejsca w 2013 r. na 23. miejsce w 2022 r., przy czym spadek ten wskazuje na fakt, że słoweński system podatkowy stał się mniej konkurencyjny w kontekście międzynarodowym.

Główne wyzwania

W opublikowanym w ramach procedury semestru europejskiego dokumencie Country Report Słowenia KE zawarła następujące zalecenia w sprawie krajowego programu reform. Od 2019 r. Słowenia nie jest zaliczana do państw członkowskich, w których mogą występować zakłócenia równowagi lub które są narażone na takie zakłócenia i w przypadku których potrzebna będzie szczegółowa ocena sytuacji.

W swojej ocenie okresowej 2023 KE zwraca uwagę na sytuację budżetową Słowenii (deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych tego państwa ma przekroczyć w 2023 r. 3 % PKB, co oznacza, że kryterium deficytu nie zostanie spełnione), jednak KE nie zaproponowała jeszcze wszczęcia nowych procedur nadmiernego deficytu. Stwierdziła natomiast, że zaproponuje Radzie wszczęcie procedur nadmiernego deficytu opartych na kryterium deficytu wiosną 2024 r. na podstawie danych dotyczących wyników budżetu za 2023 r. W związku z klęską żywiołową (powodzie), która dotknęła RSI deficyt może znacząco przekroczyć dozwolony przez UE wzmacniając już wysokie saldo sektora instytucji rządowych i samorządowych, na które miały wpływ środki polityki fiskalnej przyjęte w celu złagodzenia gospodarczych i społecznych skutków wzrostu cen energii. W 2022 r. obejmowały one m.in. tymczasowe obniżenie VAT od energii elektrycznej, gazu, systemów ciepłowniczych i drewna opałowego oraz podatku akcyzowego od paliw, gazu i energii elektrycznej, a także tymczasowe obniżenie podatku od emisji CO2 od paliw.

KE zwraca uwagę na konieczność podjęcia przez RSI działań na rzecz długoterminowej stabilności budżetu, poprawę jego elastyczności – RSI powinna być gotowa do dostosowania wydatków bieżących do zmieniającej się sytuacji. W ocenie KE największe zagrożenia dla słoweńskiego budżetu to wzrost wydatków na opiekę zdrowotną ( o 1,5 pp. PKB w latach 2019– 2070) i  kosztów opieki długoterminowej (które podwoją się do 2055 r.). Słowenia zmaga się z wysokim zagrożeniem dla stabilności finansów publicznych w perspektywie średnio- i długoterminowej, spowodowanym wydatkami związanymi ze starzeniem się społeczeństwa. W ostatnich latach Słowenia rozpoczęła kompleksowe reformy opieki zdrowotnej i długoterminowej. Realizacja reformy opieki długoterminowej opóźnia się jednak, a jej finansowanie w perspektywie średnio- i długoterminowej nadal nie jest zapewnione. Plany dotyczące reformy opieki zdrowotnej sugerują również, że zostanie ona wdrożona w kilku etapach, ze szczególnym uwzględnieniem dostępu do wysokiej jakości usług oraz poprawy praw socjalnych i włączenia społecznego, co spowoduje dodatkowe obciążenie dla finansów publicznych. W związku z tym,  kluczowe znaczenie dla Słowenii będzie miało zaproponowanie zestawu środków stanowiących stabilną podstawę dochodów, która nie osłabi równowagi fiskalnej w perspektywie średnio i długoterminowej.

Zmiany wprowadzone w grudniu 2022 r. do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych odwróciły większość wcześniejszych zmian zatwierdzonych w marcu 2022 r., które miały na celu zmniejszenie opodatkowania pracy i miałyby negatywny wpływ na budżet ( w wysokości 1,3 % PKB do 2025 r.). Tu należy podkreślić, iż wynagrodzenia w RSI należą do najbardziej obciążonych w EU i OECD podatkami i składkami (obciążenia podatkowe wynoszą 49,6 proc.). W  porównaniu ze średnią UE pozostałe dochody podatkowe Słowenii wyrażone jako udział w PKB są nieco niższe, a niektóre podatki stosunkowo sprzyjające wzrostowi gospodarczemu są niedostatecznie wykorzystywane. Słowenia w dużym stopniu polega na opodatkowaniu pracy, pobierane okresowo podatki od nieruchomości są w Słowenii stosunkowo niskie (0,5 % PKB w porównaniu ze średnią unijną wynoszącą 1,1 % PKB).

Słowenii zalecono rozwijanie inwestycji publicznych na rzecz zielonej i cyfrowej transformacji oraz na rzecz bezpieczeństwa energetycznego, przy uwzględnieniu inicjatywy REPowerEU, m.in. poprzez wykorzystanie Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy unijnych. KE zwraca również uwagę na niezgodny z zaleceniami wzrost w budżecie rosnących dotacji i poziom wynagrodzeń w sektorze publicznym. W najbliższych latach przewidziane są również wyższe inwestycje za pośrednictwem Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności. W programie przewidziano reformy i inwestycje, które mają przyczynić się do stabilności fiskalnej oraz zrównoważonego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu. Obejmują one inwestycje w infrastrukturę kolejową, zdrowie, badania naukowe i innowacje oraz elementy zielonej i cyfrowej transformacji, które są również częścią planu odbudowy i zwiększania odporności.

Aby przyspieszyć realizację RRP (którego realizacja jest zagrożona) w aktualnie trudnej sytuacji, konieczne jest wzmocnienie struktury zarządzania i zdolności administracyjnych Słowenii, a także zapewnienie bezzwłocznego podejmowania niezbędnych decyzji. Dotyczy to w szczególności reform strukturalnych dotyczących opieki zdrowotnej, opieki długoterminowej, rent i emerytur oraz opodatkowania. Niezbędne jest opracowanie realistycznego harmonogramu prac i wniosków o płatność.

Przed inwazją Rosji na Ukrainę Słowenia była de facto zależna od Rosji jako jedynego dostawcy gazu ziemnego. Począwszy od 2023 r. Słowenia była jednak w stanie zabezpieczyć około jedną trzecią dostaw gazu ziemnego dzięki importowi z Algierii. Gaz nadal odgrywa istotną rolę w koszyku energetycznym Słowenii (12 %) i jest podstawowym źródłem energii dla przemysłu, zapewniając jednocześnie elastyczność w sektorze energetycznym. W związku z tym należy przyspieszyć dekarbonizację przemysłu i sektora energetycznego poprzez szybsze wdrażanie środków w zakresie odnawialnych źródeł energii i efektywności energetycznej. Procedury wydawania zezwoleń dotyczących instalacji wytwarzających energię ze źródeł odnawialnych w skali sieci nadal stanowią wąskie gardło, głównie ze względu na złożone i przedłużające się procedury środowiskowe, zwłaszcza w przypadku instalacji wiatrowych, w przypadku których procedury mogą trwać do kilku lat. Słowenia będzie musiała znacznie wzmocnić swój cel dotyczący energii ze źródeł odnawialnych w zaktualizowanym krajowym planie w dziedzinie energii i klimatu, aby odzwierciedlić bardziej ambitne cele UE w zakresie klimatu i energii w pakiecie „Gotowi na 55” i w planie REPowerEU.

Niedobory siły roboczej i kwalifikacji w sektorach i zawodach kluczowych dla zielonej transformacji, w tym w dziedzinie wytwarzania, wdrażania i serwisowania technologii neutralnych emisyjnie, powodują wąskie gardła w procesie przejścia na gospodarkę neutralną dla klimatu. W celu uwolnienia niewykorzystanej podaży pracy konieczne będzie edukacja i przekwalifikowanie w szczególności osobó najmocniej odczuwających skutki zielonej transformacji oraz w sektorach i regionach najbardziej dotkniętych tą transformacją oraz wzmocnienie nauczania w zakresie nauk przyrodniczych, technologii, inżynierii i matematyki, co mogłoby zwiększyć zdolność systemu edukacji do skutecznego wyposażenia osób uczących się w kompetencje na potrzeby zielonej i cyfrowej transformacji. W 2022 r. w Słowenii odnotowano niedobory siły roboczej w 66 zawodach, które wymagały szczególnych umiejętności lub wiedzy na potrzeby zielonej transformacji.

W nadchodzących latach kluczowe będzie również zapewnienie skutecznej struktury zarządzania i wzmocnienie zdolności administracyjnych, aby umożliwić szybkie wdrażanie planu odbudowy i zwiększania odporności.

​​​​​​Tabela: Podstawowe wskaźniki słoweńskiej gospodarki w latach 2015-2022 i prognoza 20231-2025

 Źródło: UMAR, SURS

Uczestnictwo w wielostronnych organizacjach i porozumieniach o charakterze gospodarczym

Słowenia jest członkiem następujących organizacji międzynarodowych:

• Inicjatywa Środkowoeuropejska (ISE), 1992
• Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), 1992
• Międzynarodowa Organizacja Pracy (ILO), 1992
• Międzynarodowy Fundusz Walutowy (IMF), 1993
• Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (IBRD), 1993
• Światowa Organizacja Handlu (WTO), 1995
• Organizacja do Spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO)
• Południowoeuropejska Inicjatywa Współpracy (SECI)
• Unia Europejska, 1.05.2004
• OECD, 1.06.2010

Członkostwo Słowenii w UE było jednym z priorytetów polityki zagranicznej tego kraju. Słowenia złożyła wniosek o członkostwo 10 czerwca 1996 r. Negocjacje akcesyjne rozpoczęły się w 1998 r. i zakończyły w 2002 r. ustaleniem terminu akcesji na 1.5.2004 r. Słowenia jako pierwszy z nowych krajów członkowskich kierowała pracami Unii od 1 stycznia 2008 r.

Sytuacja gospodarcza i fiskalna Słowenii po wstąpieniu do UE była na tyle dobra, że już w czerwcu 2004 r. podjęła decyzję o wejściu do systemu ERM-II i wprowadzeniu EURO po spełnieniu wymagań konwergencji. Euro jest oficjalną walutą w Słowenii od 1.1.2007 r.

Struktura PKB jest charakterystyczna dla gospodarek krajów rozwiniętych. Udział rolnictwa w tworzeniu PKB kraju systematycznie spada (obecnie wynosi ok 1,8%). Głównymi sektorami słoweńskiej gospodarki pozostają przemysł oraz usługi. Przemysł odpowiada za prawie 23,9% PKB kraju, a główną rolę w produkcji przemysłowej odgrywają branże motoryzacyjna, elektroniczna, farmaceutyczna oraz chemiczna. Z kolei usługi stanowią ponad 69,5% PKB RSI. Szczególnie dynamicznie w ostatnich latach rozwijały się usługi ICT, finansowe, usługi dla biznesu oraz handel detaliczny. Znacząco rosną również obroty w turystyce.

Gospodarka Słowenii ma nowoczesne oblicze, a w Europie znanych jest klika sztandarowych słoweńskich marek. Ton nadają koncerny farmaceutyczne Lek i Krka, producent sprzętu AGD Gorenje i znany producent nart Elan.

Na liście największych przedsiębiorstw (publikowanych min. przez FINANCE czy Deloitte&Touche) znalazły się takie firmy jak: PS Mercator (handel detaliczny), KRKA (farmacja), Telekom Slovenije (telekomunikacja), Petrol (handel ropą naftową i pochodnymi), MOBITEL (telefonia komórkowa), HSE (HOLDING SLOVENSKE ELEKTRARNE) produkcja i dystrybucja energii elektrycznej, Revoz (producent samochodów osobowych Renault), Merkur (handel art. techniczne), Gorenje (produkcja AGD).

Główne sektory gospodarki (o największym znaczeniu/udziale w PKB)

Rolnictwo

Rolnictwo ma małe znaczenie w gospodarce kraju. Ze względu na górzyste ukształtowanie powierzchni użytki rolne zajmują jedynie 23,5% i zlokalizowane są głównie w regionie niziny panońskiej. Na terenie kraju działa około 73 000 małych (ich liczba od 2000 r. spadła o 16 %) półetatowych gospodarstw prywatnych, o średniej powierzchni 3.5 ha, będących własnością lub dzierżawionych, użytkujących około 92% całkowitej ziemi rolnej i produkujących ¾ łącznej produkcji. Pozostała produkcja jest udziałem dużych firm rolnych, użytkujących pozostałe 8% ziemi rolniczej. Grunty orne i trwałe użytki zielone zajmują około 222 000 ha, pastwiska – 502 000 ha, lasy – 1.1 miliona ha. Główne uprawy to kukurydza, pszenica, ziemniaki, owoce, warzywa, chmiel. Słowenia zajmuje długie tradycje w produkcji nasion i jest znanym producentem dobrych jakościowo win. W lasach zajmujących ponad połowę powierzchni kraju pozyskuje się drewno oraz tarcicę.

Systematycznie poprawia się poziom samozaopatrzenia Słowenii w żywność – w ramach realizowanych przez słoweńskie instytucje programów do 2020 r. planowane było jego podwyższenie do 70 proc. Mimo to w 2017 r. wartość produkcji rolnej spadła o 5% w porównaniu z rokiem 2016 (głównie wskutek zmniejszonej produkcji zbóż) zaś zatrudnienie w rolnictwie o 2%.

Krajowa produkcja nie pokrywa potrzeb Słowenii, nadwyżki Słowenia ma wyłącznie w produkcji chmielu (113-120 % potrzeb), mleku (110-120 %.), mięsie drobiowym (110-115 %) i jabłkach, których roczny eksport wynosi 10-15 tys. ton. Popyt i podaż są prawie wyrównane w przypadku mięsa wołowego. Najniższy poziom samozaopatrzenia Słowenia notuje w odniesieniu do cukru (brak produkcji krajowej), olejów roślinnych oraz warzyw i przetworów warzywnych (40 %) świeżych owoców (import około 100 tyś. ton rocznie), ziemniaków (60-70 %) oraz wieprzowiny (70 %). Deficyt notuje również w produkcji miodu (80 %) i jaj (95 %). Słowenia jest netto eksporterem wysokiej jakości wina, importuje natomiast znaczne ilości wina stołowego.

Przemysł

Słowenia nie należy do krajów zasobnych w surowce mineralne. Posiada jedynie znaczne złoża węgla brunatnego, zwłaszcza lignitu, rud cynku i ołowiu oraz jedne z największych w Europie złóż rtęci. Występują tu także niewielkie ilości ropy naftowej i rud uranu. Sól pozyskuje się z wody morskiej. W związku z tym rozwój przemysłu, który nastąpił po II wojnie światowej nie był związany z występowaniem konkretnych surowców. W ramach realizowanego planu uprzemysłowienia Jugosławii w Słowenii zlokalizowano gałęzie przemysłu związane z wysoko wyspecjalizowaną produkcją ( min. przemysł chemiczny i farmaceutyczny, elektroniczny i optyczny). Najważniejsze gałęzie przemysłu Słowenii to przemysł motoryzacyjny, meblowy i drzewny, farmaceutyczny, maszynowy oraz elektroniczny. W branży przemysłowej działa prawie 21 tysięcy firm. Co trzecia zatrudniona osoba pracuje w przemyśle, który eksportuje 70 proc swojej produkcji.

Sektor usług

Ten dział gospodarki odgrywa w Słowenii znaczącą rolę: zatrudnia około 70% siły roboczej i tworzy prawie 70% PKB. Istotną rolę odgrywa sektor usług publicznych, którego udział w PKB wynosi 27%. Państwo, gminy i regiony są głównymi pracodawcami w rozbudowanym sektorze opieki socjalnej, lecznictwie, szkolnictwie i administracji publicznej. Dużą rolę odgrywają też firmy prywatne, a udział usług rynkowych stanowi 38 %. PKB. Znaczące miejsce zajmuje turystyka, której udział w PKB stale rośnie i wynosi 15 proc. i ma ponad 50 proc. udział w eksporcie usług.

Dobrze rozwinięty jest również sektor transportu oraz usług logistycznych. Słowenia jest interesującym centrum logistycznym, jako że położona jest między Bałkanami, Europą Zachodnią i Centralną. Sieć kolei składa się z 1 230 km torów, z czego 41% jest zelektryfikowana. Sieć głównych dróg obejmuje 6 000 km dróg, z czego 730 km to autostrady. Największym słoweńskim portem jest Koper oferujący bardzo dogodne połączenia z Azją.

Udział budownictwa w PKB stanowił 7,6 % w 2009 r. i od tamtej pory stale spada. Liczba zatrudnionych w tej branży zmniejszyła się o ponad 50 tys. i stanowi obecnie około 10 proc. wszystkich zatrudnionych w spółkach i 30 %. zatrudnionych przemyśle przetwórczym. Partnerzy społeczni rozpoczęli prace nad programem rewitalizacji dla branży wnioskując o środki publiczne na rozpoczęcie nowych inwestycji (np. program rozbudowy sieci kolejowej czy nowe inwestycje w energetyce).

Turystyka

Systematycznie rośnie znaczenie roli turystyki w słoweńskiej gospodarce, który stanowi kilkanaście procent  słoweńskiego PKB i ok. 40 % eksportu sektora usług. Wartość usług turystycznych sprzedanych w Słowenii w 2022 r. wyniosła 4,2 mld €. Po załamaniu branży w okresie pandemii odzyskuje ona swoje poprzednie znaczenie i jest dobrej drodze do osiągnięcia rekordowych wyników z  2019 r. Liczba przyjazdów turystów w 2022 r. wzrosła o 39% w porównaniu z 2021 r. (5,9 mln), 15,6 mln noclegów, wzrostem o 39% w porównaniu z 2021 r. Turyści zagraniczni zrealizowali 3,9 mln przyjazdów (o 47% więcej) i 10,1 mln noclegów.

Większość noclegów wygenerowali turyści z Niemiec. 1,8 miliona, czyli 18% wszystkich noclegów gości zagranicznych. Lublana była najczęściej odwiedzaną gminą przez niemieckich turystów. Dziewięć procent (916 tys.) zagranicznych noclegów zostało wygenerowanych przez Włochów. Byli oni również najczęstszymi gośćmi nocującymi w Lublanie. Trzecie miejsce wśród turystów zagranicznych zajęli turyści z Austrii. Przypadło na nich około 885 tys. noclegów. W przeciwieństwie do turystów niemieckich i włoskich, turyści austriaccy zatrzymywali się głównie w gminie Piran. Liczba turystów spoza Europy jest nadal znacznie niższa niż przed epidemią.

W 2022 r. roku sektor turystyczny wytworzył 5,7% słoweńskiego PKB.

Wprowadzony w czasie pandemii program bonów turystycznych finansowanych przez państwo zapobiegł masowym bankructwom w branży, jednak boryka się ona z

Gospodarcze umowy dwustronne

Polska i Słowenia są członkami UE, co dodatkowo pozytywnie oddziałuje na dynamikę współpracy handlowej pomiędzy krajami i poszerza ją o obszar usług, kapitału i swobodnego przepływu pracowników. Członkostwo pozytywnie wpływa na dalsze zacieśnianie więzi między gospodarkami - zachęca polskich przedsiębiorców do aktywniejszych działań na rynku kraju urzędowania, a ułatwienia wprowadzane przez rząd RS w obszarze prawa gospodarczego i prowadzenia działalności gospodarczej powinny w przyszłości zaowocować tworzeniem spółek z partnerami słoweńskimi czy nawiązywaniem bliższych więzi kooperacyjnych.

Systematycznie rośnie również zainteresowanie polskich firm świadczeniem usług w Słowenii.

Traktat Akcesyjny ze Wspólnotami Europejskimi i ich krajami członkowskimi, który wszedł w życie w dniu 1.05.2004 r. posiada podstawowe znaczenie dla całokształtu współpracy gospodarczej i wymiany handlowej między Polską a krajami Unii Europejskiej, w tym ze Słowenią. Utrzymano w mocy te polsko-słoweńskie umowy międzynarodowe, które nie pozostają w kolizji z acquis communautaire, pozostałe zaś zostały wypowiedziane.

Nadal obowiązują umowa w sprawie wzajemnego popierania i ochrony inwestycji (Dz.U. 2000 nr 106 poz. 1119) oraz umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania (Dz.U. 1998 nr 35 poz. 198 ). W 2004 r. weszła w życie Umowa między Rządem RP a Rządem Republiki Słowenii o transporcie morskim, a w 2005 r. podpisano Umowę między Rządem RP a Rządem Rep. Słowenii o współpracy i wzajemnej pomocy w sprawach celnych.

Dwustronna wymiana handlowa

Członkostwo Polski i Słowenii w UE zdynamizowało współpracę handlową, a wzajemne obroty zwiększały się w ostatnich latach o kilkanaście procent rocznie.

Dzięki silnemu ukierunkowaniu słoweńskiej gospodarki na eksport polsko-słoweńska współpraca gospodarcza, szczególnie B2B, rozwija się dynamicznie, przy czym trudniejszą sytuację mają polscy producenci wyrobów konsumpcyjnych, którzy muszą konkurować na coraz bardziej nasyconym słoweńskim rynku, gdzie wzrost konsumpcji wewnętrznej jest niewielki. Pomimo tego, iż kraje nie są zbyt blisko powiązane kapitałowo to wzajemne obroty handlowe systematycznie rosną. Po niewielkim załamaniu w 2009 r. wymiana handlowa powróciła do poziomu przed kryzysem, a w kolejnych latach systematycznie rosła. W trudnym roku pandemicznym 2020 utrzymała się na niezmienionym poziomie, aby w kolejnych latach  2021 i 2022 znacząco wzrosnąć.  

Wymiana towarowa z Polską w I kwartale br. wyniosła 644,8 mln euro (import 294,1 mln euro – spadek o 2,1 proc., a eksport 351 mln euro i spadek o 27,1 proc.). Saldo jest dodatnie i wynosi  56 mln euro. Tak duży spadek eksportu wynika z zakończenia bardzo dużego kontraktu na dostawę do Słowenii produkowanych w Polsce pociągów Stadlera (kontrakty o wartości 169 i 151 mln euro). Kolejny kontrakt (o wartości 200 mln euro będzie realizowany w 2024 r. ). Łącznie Polska dostarczy 72 nowe pociągi. Z drugiej strony struktura słoweńskiego eksportu do Polski jest znacznie bardziej stabilna – przeważają wyroby farmaceutyczne i urządzenia elektryczne (około 40 proc. w strukturze słoweńskiego eksportu).

Słowenia jest dla Polski niewielkim partnerem handlowym (na 30 miejscu w eksporcie i 42 w imporcie,  odpowiednio z 0,49 i 0,33 proc. udziałem), podczas gdy Polska jest w pierwszej 10 najważniejszych partnerów handlowych SI (2022 r.)

Dobra opinia w Polsce o firmach słoweńskich, stale rosnąca znajomość oferty gospodarczej i turystycznej Słowenii pozytywnie wpływa na stosunek Polaków do Słoweńców. Prywatne inicjatywy, wspierają aktywność słoweńskich przedsiębiorców na polskim rynku oraz promują walory turystyczne Słowenii (min. klub biznesowy Triglav Rysy, czy portal visitslovenia.pl), co bezpośrednio przekłada się na liczbę polskich turystów odwiedzających Słowenię.

Według danych GUS wymiana towarowa Polski ze Słowenią w latach 2019 - 2022 r. wyniosła (w mln euro)

Obroty handlowe ze Słowenią według sekcji CN (w euro)

Dane GUS

Największy eksport obserwowano w sekcjach XVI – 355,6 mln euro oraz XVII –352 mln euro. Największy import obserwowano w sekcjach XVI – 363 mln euro oraz VI – 293,6 mln euro. Słoweński import jest bardzo skoncentrowany – towary importowane ze Słowenii w trzech najważniejszych sekcjach stanowią aż 72 proc. importu z tego kraju.

Podkreślić należy, iż po wejściu obu krajów do UE współpraca na wszystkich szczeblach staje się jeszcze intensywniejsza i jeszcze bardziej wszechstronna. Na marginesie spotkań unijnych mają miejsce spotkania nieformalne, które zastępują oficjalne, urzędowe wizyty międzypaństwowe. Polska i Słowenia zacieśniają również współpracę w ramach Inicjatywy Trójmorza.

W strategii internacjonalizacji słoweńskiej gospodarki do 2025 r. Polska odgrywa ważną rolę, jako jeden z kluczowych rynków, na który ukierunkowane zostaną środki przeznaczone na promocję słoweńskiej gospodarki.

Dobre dalsze perspektywy rozwoju wskazują również analitycy Izby Gospodarczej, którzy zakwalifikowali Polskę, jako jeden z najbardziej perspektywicznych rynków w dla słoweńskich eksporterów.

Wzajemne inwestycje

Słoweńskie firmy postrzegają Polskę jako dogodne miejsce do inwestowania, jednak jej znaczenie spadło w związku z bardzo dynamiczną ekspansją kapitałową Słowenii w krajach byłej Jugosławii. Po wysokich inwestycjach słoweńskich firm w Polsce od 2004 r. maleje znaczenie naszego kraju, jako interesującego miejsca do inwestowania. Wynika to z interesów gospodarczych firm słoweńskich, które koncentrują się na ekspansji na rynki krajów byłej Jugosławii (gdzie ulokowanych jest ponad 70 proc, słoweńskich inwestycji zagranicznych).

Polska zajmuje 5 miejsce w UE pod względem wartości słoweńskich inwestycji zagranicznych i 11 pozycję w słoweńskich inwestycjach zagranicznych po Serbii, Chorwacji, Bośni i Hercegowinie, Rosji, Macedonii, Niemczech, Austrii, Cyprze, Libii, Czarnogórze, Niderlandach.

Łączna wartość bezpośrednich słoweńskich inwestycji zagranicznych wyniosła na koniec 2020 r. 6,9 mld EUR, a łączna wartość słoweńskich bezpośrednich inwestycji w Polsce na koniec 2020 roku wyniosła wg. Banku Słowenii 88,1 mln EUR.

We wrześniu 2010r. w Łodzi nową fabrykę uruchomiła w Polsce firma ARMETON (fabrykę posiada również we Wrocławiu) zajmującą się produkcją obciążników do pralek. W marcu 2011 r. wmurowano kamień węgielny pod budowę nowoczesnej fabryki leków Polfy-Łódź S.A. w ŁSSE w Konstantynowie Łódzkim. Koszt inwestycji współfinansowanej ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju regionalnego wyniósł na 44 mln. zł., fabryka działa od maja 2013 r.

Najważniejsi inwestorzy, firmy LEK i KRKA pochodzą z sektora farmaceutycznego. Firma LEK zainwestowała w Polsce 40 mln EUR. Posiada zakład farmaceutyczny w Pruszkowie - Lek Polska Sp. z o.o., firma przejęła także Zakład Farmaceutyczny ARGON S.A. w Łodzi. W maju 2004 r. otwarto Centrum Produkcyjno – Logistyczne LEK w Strykowie k/Łodzi. Wg informacji inwestora wartość inwestycji w Strykowie wynosi 70 mln EUR. KRKA posiada fabrykę leków w Warszawie. Wartość inwestycji wynosi 20 mln EUR.

W 2017 i 2018 roku w Słowenii zainwestowało kilka polskich firm, znacząco zwiększając obecność polskiego kapitału i wizerunek Polski, jako liczącego się kraju europejskiego oraz ważnego partnera gospodarczego Słowenii. Po zintensyfikowaniu przez Słowenię program prywatyzacji, opracowaniu plan sprzedaży i strategii zarządzania majątkiem Skarbu Państwa, polscy inwestorzy aktywniej zainteresowali się tym rynkiem, niestety, niektórzy z nich natrafili na poważne problemy przy finalizacji transakcji (głównie na poziomie przedsiębiorstw, z powodu oporu związków zawodowych czy akcjonariuszy mniejszościowych). Łączna wartość polskich inwestycji w RSI wyniosła wg. danych Banku Słowenii na koniec 2020 r. 37,1 mln euro (Polska jest na 17 największym inwestorem z UE w Słowenii).

Słoweńskie firmy interesują się ofertą GPW - w dniu 11 maja 2011 r. na parkiecie GPW w Warszawie zadebiutował drugi, co do wielkości bank słoweński Nova KBM, a od maja 2012 r. notowane są akcje farmaceutycznego giganta KRKI. W 2013 r. na parkiecie GPW notowane są akcje największego producenta AGD – GORENJE. Wejście na GPW rozważają również inne słoweńskie firmy. Słaba płynność na lokalnej, Lublańskiej giełdzie i dobre wyniki polskiej giełdy wsparte promocją na rynku słoweńskim przyczyniają się do umacniania pozycji GPW w Warszawie jako lidera rynków finansowych w regionie i pomostu inwestycyjnego pomiędzy Wschodem i Zachodem.

Współpraca regionalna

Systematycznie zacieśniają się więzi pomiędzy słoweńskimi i polskimi regionami, które nawiązują współpracę jako miasta partnerskie w oparciu o wspólne interesy i powiązania gospodarcze. Taka zinstytucjonalizowana współpraca rozwija się pomiędzy Nowo Mesto i Toruniem, które obchodziły właśnie pięciolecie swojej współpracy, oraz Nową Goricą i Zgorzelcem. Otwartym na współpracę miastem jest Kranj. List intencyjny ws. współpracy podpisały również Kalisz i Ptuj, które od 2011 realizują liczne, wspólne projekty. Podczas Forum Inwestycyjnego i Gospodarczego 27 marca 2017 r. i umowę partnerską o współpracy podpisały Międzyzdroje i Izola.

Współpraca samorządów gospodarczych

Słoweńska Izba Gospodarcza i Krajowa Izba Gospodarcza od lat współpracują na płaszczyźnie dwustronnej i międzynarodowej. W ramach prowadzonych działań organizowane są misje przedsiębiorców, udział w targach, indywidualne spotkania w ramach sekcji i izb regionalnych oraz współpraca na forum międzynarodowym w ramach Eurochambers oraz ICC. W 2012 roku Izby obchodziły 20-lecie swojej współpracy. W grudniu 2013 r. Izba Gospodarcza Słowenii zorganizowała kolejną misję gospodarczą do Polski, w której uczestniczyło 15 słoweńskich przedsiębiorców. W 2013 r. odbyła się branżowa misja gospodarcza przedstawicieli polskiego przemysłu obronnego do Słowenii (czerwiec) i słoweńskich firm z branży obronności i wyposażenia specjalnego do Polski (kwiecień).

Organizacje pracodawców słoweńska ZDS i polska PKPP Lewiatan współpracują w ramach konfederacji pracodawców BUSINESSEUROPE.

W 2011 roku współpracę nawiązały również stowarzyszenie Lewiatan oraz CEED (Środkowoeuropejskie Stowarzyszenie Przedsiębiorców) zrzeszające firmy MSP z regionu Europy Południowej. W maju 2012 r. w Warszawie odbyła się regionalna konferencja współorganizowana przez tych partnerów.  

Polski Związek Rzemiosła współpracuje z Słoweńską Izbą Rzemiosła i Małych przedsiębiorstw w ramach Europejskiej Unii Rzemiosła, Małych i Średnich Przedsiębiorstw (UEAPME).

Współpracują ze sobą Związek Banków Polski oraz Stowarzyszenie Banków Słoweńskich (ZBS).

W 2009 r. memorandum o współpracy podpisały Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych (PAIiIZ) oraz słoweńska Agencja Przedsiębiorczości i Inwestycji Zagranicznych (SPIRIT), które wraz z innymi agencjami w regionie w 2011 roku rozpoczęły z inicjatywy JAPTI (teraz SPIRIT) wspólne działania na rzecz promocji Europy Środkowej w świecie. 

Dostęp do rynku dla polskich towarów i usług

Brak systemowych barier dostępu do rynku (oba kraje są członkami UE).

Po stronie barier w polskim eksporcie do Słowenii należy jednak wymienić nienajlepszą, choć ulegającą systematycznej poprawie, znajomość polskiej oferty eksportowej oraz nierozpoznawalność Polski jako producenta dobrych artykułów konsumpcyjnych. Wizerunek Polski ulega znaczącej poprawie od 2008 r., jednak w dalszym ciągu statystyczny Słoweniec nie postrzega Polski jako producenta szerokiej gamy produktów konsumpcyjnych i przemysłowych o znakomitym wzornictwie i jakości. Polskie firmy mają natomiast dobrą opinię, jako kooperanci firm słoweńskich w różnych dziedzinach, co często jest wstępnym etapem uruchomienia procesu eksportu.

Dzięki stabilnej sytuacji polskiej gospodarki, która uniknęła kryzysu oraz prowadzonym działaniom promocyjnym wizerunek naszego kraju od 2009 roku uległ znaczącej poprawie i coraz częściej postrzegani jesteśmy jako synonim stabilności, przedsiębiorczości i dobrej jakości.

Obywatele polscy chcący założyć we Słowenii działalność na zasadzie samozatrudnienia mogą spotkać się z problemami rejestrując firmę, jednak wynikają one głównie z nieznajomości języka słoweńskiego, prawodawstwa i procedur stosowanych przez administrację. Od 2010 roku procedury zakładania przedsiębiorstw zostały znacząco uproszczone, a założenie firmy jest bezpłatne. Uruchomiony został portal internetowy www.data.si, za pośrednictwem którego możliwe jest dokonanie większości procedur związanych z rejestrację przedsiębiorstwa.

Dyscyplina płatnicza potwierdza zasadność sprawdzania wiarygodności płatniczej słoweńskich partnerów oraz właściwego zabezpieczania należności. Ogólne informacje nt. firm słoweńskich (podstawowe wyniki i wskaźniki finansowe, blokady na rachunkach, trwające postępowania sądowe, postępowania układowe lub naprawcze oraz upadłościowe) można uzyskać zwracając się do ambasady lub korzystając z serwisu AJPES (Agencja Republiki Słowenii ds. Ewidencji i Usług Publicznych) www.ajpes.si po bezpłatnej rejestracji.

Dostęp do rynku pracy

W Republice Słowenii nie stosuje się żadnych ograniczeń w dostępie do rynku pracy wobec obywateli Polski. Oznacza to, że mogą oni ubiegać się o pracę na tych samych zasadach, co obywatele Słowenii.
Od dnia 1 maja 2004 roku pobyt obywateli polskich w nowych krajach UE, który nie przekracza 90 dni, nie wymaga legalizacji. W przypadku pobytu dłuższego niż 3 miesiące należy wystąpić z wnioskiem o pozwolenie na pobyt do właściwego ze względu na miejsce pobytu urzędu, będącego odpowiednikiem urzędu wojewódzkiego. W urzędzie należy przedstawić m. in. dowód tożsamości, dowód ubezpieczenia zdrowotnego, fotografie, a także – w przypadku nie podjęcia pracy - oświadczenie o posiadaniu wystarczających środków finansowych.Formy spółek, które przewiduje prawo słoweńskie: osoba fizyczna prowadząca własną działalność gospodarczą, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, publiczna spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka europejska, spółka cywilna i spółka komandytowa.

Urząd ds. Zatrudnienia realizuje programy aktywnej polityki zatrudnienia oraz pomaga bezrobotnym w poszukiwaniu odpowiedniej pracy.

Niepubliczne agencje zatrudnienia muszą posiadać certyfikat wydawany przez Ministerstwo Pracy, Rodziny, Spraw Społecznych i Równych Szans. Agencje zatrudnienia działające na terenie Słowenii nie mają prawa pobierać jakichkolwiek opłat za pośrednictwo od osób poszukujących pracy. Listę certyfikowanych agencji zatrudnienia Ministerstwo publikuje na swojej stronie internetowej w formie pliku.

Kwestie umów o pracę i stosunku pracy reguluje ustawa o Ustawa o stosunku pracy (Zakon o delovnih razmerjih). Umowa o pracę jest obowiązkowa i musi zostać zawarta w formie pisemnej. Pracownik może zostać zatrudniony na czas określony lub nieokreślony, w pełnym lub niepełnym wymiarze godzin. Okres próbny - jeżeli takowy jest przewidywany - musi zostać określony w umowie. Pracodawca ma obowiązek zgłoszenia pracownika do systemu ubezpieczeń (zdrowotne, emerytalne, inwalidzkie).

Pracodawca ma obowiązek zgłoszenia faktu zatrudnienia pracownika oraz zgłoszenia go do ubezpieczenia zdrowotnego i społecznego oraz ubezpieczenia od bezrobocia w ciągu 8 dni od podjęcia przez niego zatrudnienia. Pracodawca musi także przedstawić pracownikowi kserokopię tego zgłoszenia. Prawodawstwo słoweńskie przewiduje także inne rodzaje zatrudnienia – umowy cywilnoprawne.

Czas pracy
Czas pracy przy zatrudnieniu na pełny etat wynosi maksymalnie 40 godzin tygodniowo (min. 36) włącznie, w większości przedsiębiorstw, z półgodzinną płatną przerwą na posiłek w ciągu dnia. Godziny pracy mogą być maksymalnie zwiększone o 8 godzin tygodniowo, 20 godzin w miesiącu i 170 godzin podczas roku. Liczba godzin nadliczbowych może być większa (maks. 230 godzin w roku) w niektórych sektorach (np. opieka zdrowotna), za zgodą pracownika. Musi to być jednak dopuszczone w układzie zbiorowym dla danego sektora lub zawodu.

Urlop wypoczynkowy
Pracownicy mają prawo do urlopu, w wymiarze przynajmniej 4 tygodni po przepracowaniu roku niezależnie od wymiaru czasu pracy. Dalsze kryteria są wyszczególnione w układach zbiorowych i wewnętrznych regulacjach przedsiębiorstwa. Pracownicy, których stanowisko pracy jest szczególnie wymagające lub którzy przekroczyli wiek 50 lat, mają prawo do dłuższych urlopów. Prawo do urlopu wypoczynkowego, wraz z prawem do dodatku wypoczynkowego (w wysokości co najmniej minimalnej pensji krajowej) nabywa się po 6 miesiącach nieprzerwanego zatrudnienia.

Nabywanie i wynajem nieruchomości

Nabywanie nieruchomości przez obywateli UE jest wolne od jakichkolwiek ograniczeń, z wyjątkiem nieruchomości mających znaczenie dla obronności, ochrony środowiska oraz zabytków. Obywatele UE są zobowiązani do wypełnienia wniosku o nadanie nr EMSO (odpowiednik PESEL) i davcne stevilke (NIP), które są podstawą wpisu do księgi wieczystej.

Ceny nieruchomości w Słowenii są wysokie i zróżnicowane w zależności od regionu. Ich zestawienie oraz oferty publikowane są na portalu www.slonep.net.

W przypadku wynajmu nieruchomości przez obywateli UE nie ma żadnych ograniczeń. Obcokrajowcy muszą mieć uregulowany formalny status (zezwolenie na pobyt, zezwolenie na pracę).

Właściciele nieruchomości opłacają za użytkowanie gruntów tzw. „nadomestilo za uporabo stavbnega zemljisca” które naliczane jest przez gminy i stanowi ich dochód. Rząd rozpoczął procedury związane z wprowadzeniem podatku od nieruchomości naliczanego na podstawie wartości obiektu, który miał wejść w życie w 2014 r. Urząd Geodezji w 2011 r. dokonał szacunkowej wyceny wszystkich nieruchomości w ewidencjach i na początku 2014 r. właściciele otrzymali informacyjne wyliczenia wysokości podatku (w 2014 r. od 80 proc. wartości nieruchomości). W marcu 2014r. TK odrzucił  projekt jako niezgodny z Konstytucją  - rząd będzie musiał ponownie przygotować ustawę i jednocześnie poszukać nowych źródeł przychodów do budżetu, które miały wpłynąć już w 2014 r. (liczył na dodatkowe 200 mln EUR).

System zamówień publicznych

Zamówienia publiczne w Republice Słowenii stanowią ok. 60% wydatków publicznych, ich wartość wg. wstępnych ocen w 2013 r. wyniosła 3-3,5 mld EUR, a udział w PKB stanowił 8%. Udział podmiotów zagranicznych w udzielonych zamówieniach stanowił mniej niż 2 proc. i koncentrował się głównie w obszarze dostawy towarów. Zamówienia o tzw. małej wartości stanowiły ilościowo ponad 97%, a pod względem wartości 33,3% udziału w ogólnej wartości zamówień. Najwięcej zamówień realizowały firmy z Austrii, Szwajcarii, Francji, Niemiec oraz Węgier.

Od 2012 r. problematyką zamówień publicznych zajmuje się Departament Zamówień Publicznych Ministerstwa Finansów, którego zadaniem jest stworzenie systemu efektywnego, gospodarnego i przejrzystego systemu zamówień publicznych m.in. poprzez standaryzację zamówień typowych, łączenie poszczególnych pojedynczych zamówień w tzw. wspólne zamówienie oraz wsparcie na rzecz pełnej informatyzacji systemu zamówień, łącznie ze stworzeniem katalogu elektronicznego, co ma spowodować pośrednie oszczędności logistyczne oraz większy profesjonalizm.

Departament wspiera jednostki zamawiające w przygotowywaniu specyfikacji trudniejszych zamówień oraz przy implementacji tzw. zielonych zamówień publicznych. Władze wydają informacyjny portal internetowy oraz bazę danych z aktualnymi przetargami.

Wszelkie procedury związane z zamówieniami (informacje, oferty, odwołania, dokumentacja) realizowane są w języku słoweńskim.

Zamówienia publiczne w Słowenii są regulowane przez Ustawę o Zamówieniach Publicznych (Zakon o javnem naročanju, Uradni list 128/06, 8.12.2006 )oraz Ustawę o Zamówieniach Publicznych w Sektorze Wodnym, Energetyki, Transportu i Usług Pocztowych (Zakon o javnem naročanju na vodnem, energetskem, transportnem področju in področju poštnih storitev, Uradni list 128/06, 8.12.2006 ), które zostały opublikowane w Dz.U. RS nr. 128/06 z dnia 8.12.2006 i obowiązują od 7. stycznia 2007.

Ustawa definiuje zamówienie publiczne, jako zamówienie na roboty budowlane, dostawy lub wykonanie usług, które są opłacane w całości lub części ze środków publicznych. Ustawa w sposób szczegółowy określa zakres regulacji i wskazuje podmioty, które są zobowiązane do jej stosowania oraz sytuacje, w których przepisy omawianej ustawy nie będą miały zastosowania. Klauzula generalna dotycząca zamówień publicznych w Słowenii bazuje na systemie podstawowych wartości UE: swobodnego przepływu towarów, zasadzie swobody zakładania przedsiębiorstw, swobody świadczenia usług oraz zasadach gospodarności, efektywności oraz zapewniania konkurencji pomiędzy oferentami, przejrzystości zamówień publicznych, równoprawnego traktowania oferentów i równowagi.

Ustawa jest stosowana w przypadku, gdy szacunkowa wartość zamówienia będzie przekraczała równowartość kwoty 10.000 EUR na zamówienie towarów i 20.000 EUR na usługę budowlaną. W ustawie przewiduje się także tzw. procedurę uproszczoną, którą stosuje się w przypadkach, gdy szacunkowa wartość zamówienia nie przekracza 40.000 EUR na zamówienie towarów i 80.000 EUR na usługi budowlane. W ramach tej procedury istnieje obowiązek zamieszczania na stronach internetowych oraz w siedzibie zamawiającego ogłoszenia o zamówieniu. Fakultatywnie można zamieścić ogłoszenie w prasie. Obowiązkowe staje się także publikowanie ogłoszeń o udzieleniu zamówienia. Jeżeli szacunkowa wartość zamówienia przekroczy równowartość 60.000 EUR, zastosowanie będzie miała procedura zbierania ofert.

W Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej publikowane są zamówienia publiczne organów administracji centralnej i lokalnej przekraczające wartość 133.000 EUR dla zamówień towarów i usług określonych w rozporządzeniu i 206.000 EUR w przypadku pozostałych zamówień składanych przez zamawiających i na towary spoza wykazu. W przypadku zamówień publicznych na roboty budowlane próg ten został ustalony w wysokości 5,15 mln EUR.

W Elektronicznym Portalu Zamówień Publicznych (http://www.enarocanje.si/), który funkcjonuje od lipca 2007, publikowane są ogłoszenia o zamówieniach publicznych, których wartość przekracza 40.000 EUR w przypadku towarów i usług i 80.000 EUR w przypadku zamówień usług budowlanych (wszystkie wartości nie zawierają podatku VAT). Portal oznacza realizację zobowiązań o likwidacji barier administracyjnych, oraz ułatwia dostęp do ww. materiałów wszystkim zainteresowanym, tak organom składającym zamówienie jaki  potencjalnym oferentom. Przejście na system elektroniczny oznacza również skrócenie terminów składania dokumentacji z 52 do 40 dni.

Przy zastosowaniu procedury podstawowej zamawiający, niezależnie od publikowania ogłoszenia w swojej siedzibie i na stronie internetowej są zobowiązani przekazywać ogłoszenia do publikacji w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej.

Ustawa wymienia zamknięty katalog trybów udzielania zamówień publicznych, preferując przetarg ograniczony i nieograniczony. Dopuszcza również m.in. formy specjalne: aukcję elektroniczną - w tym trybie za pomocą formularza umieszczonego na stronie internetowej, umożliwiającego wprowadzenie niezbędnych danych za pomocą bezpośredniego połączenia z tą stroną, wykonawcy składają kolejne korzystniejsze oferty (postąpienia), podlegające automatycznej klasyfikacji. Zamawiający może udzielić zamówienia w trybie aukcji elektronicznej, jeżeli przedmiotem zamówienia są dostawy powszechnie dostępne o ustalonych standardach jakościowych, a wartość zamówienia nie przekracza kwoty 60.000 Euro, dynamiczny system zakupów – jest to ograniczony w czasie (trwający maksymalnie 4 lata) elektroniczny proces udzielania zamówień publicznych, w którym zamówienia udzielane są z odpowiednim stosowaniem przepisów o przetargu nieograniczonym na dostawy towarów powszechnie dostępnych nabywanych na podstawie umowy sprzedaży lub powszechnie dostępne usługi, wspólne zamówienia – połączone zamówienia towarów i usług dla organów administracji, specjalne zasady subwencjonowania programów mieszkaniowych – długoterminowa współpraca grupy specjalistów odpowiedzialnych za planowanie i realizację schematów mieszkaniowych.

Kwestie odwołań w procedurze zamówień publicznych reguluje ustawa o Rewizji zamówień publicznych (Zakon o reviziji postopkov javnega naročanja, Uradni list RS, št. 94/2007  z dne 16. 10. 2007 , Dz.U. RS 78/99 z późniejszymi zmianami. Tekst jednolity 26/2007). W sytuacji, w której zamawiający nie dopełniłby któregoś z obowiązków ciążących na nim z mocy ustawy, oferent ma prawo do złożenia odpowiedniego środka odwoławczego. Oferent może złożyć protest na każdą czynność zamawiającego podjętą w toku postępowania. Przez pojęcie czynności należy tutaj rozumieć czynność niezgodną z ustawą lub nie podjęcie odpowiedniej czynności w sytuacji, w której ustawa nakłada obowiązek na zamawiającego do określonego działania. Protest wnosi się w terminie 10 dni od dnia, w którym wykonawca powziął lub mógł powziąć wiadomość o okolicznościach stanowiących podstawę jego wniesienia. O wniesionym proteście zamawiający zawiadamia pozostałych uczestników postępowania. Następnie zamawiający winien rozpatrzyć protest w terminie nie dłuższym niż 15 dni po dacie jego wniesienia. W czasie trwania postępowania dotyczącego protestu zamawiający nie może zawrzeć umowy do czasu ostatecznego rozstrzygnięcia (z wyjątkiem zamówień towarów lub usług kluczowych dla zdrowia i życia ludzkiego). Przez ostateczne rozstrzygnięcie należy rozumieć postanowienie kończące postępowanie odwoławcze, orzeczenie zespołu arbitrów lub orzeczenie sądu. Na niezadawalające rozstrzygnięcie protestu oferentowi przysługuje odwołanie do Komisji Rewizyjnej, gdzie sprawę rozpatruje zespół składający się z przewodniczącego i czterech arbitrów, którzy wydają stosowne orzeczenie w terminie 15 dni. Na wyrok zespołu arbitrów oraz postanowienia zespołu arbitrów kończące postępowanie odwoławcze przysługuje skarga do sądu. Sąd może uchylić zakaz zawarcia umowy przed ostatecznym rozstrzygnięciem protestu, jeżeli zamawiający uprawdopodobni, że zaskarżone orzeczenie zespołu arbitrów w sposób rażący narusza przepisy o postępowaniu odwoławczym, a stan postępowania o udzielenie zamówienia na to pozwala.

Z analiz Izby Gospodarczej wynika, iż oferty na prawie 30 proc. wartości zamówień złożył zaledwie jeden oferent, co w ich opinii oznacza, iż treść i przedmiot zamówienia są ‘dostosowywane’ do oferenta. Na szczególną uwagę zasługuje fakt, iż w przypadku zamówień usług rekreacji, kultury i sportu udział takich zamówień, na które ofertę przedłożył zaledwie jeden oferent wynosi 93 proc., w obszarze informatyki 87 proc., opieki zdrowotnej, usług społecznych i edukacji – 76 proc. Postępowanie odwoławcze jest kosztowne – dla ich rozpoczęcia konieczne jest wpłacenie opłaty skarbowej wynoszącej 1.500-7.500 EUR w przypadku sporów przed oddaniem zamówienia oraz 500-25.000 EUR po jego zakończeniu.

Słoweńska Komisja ds. Zapobiegania Korupcji opracowała specjalny program komputerowy umożliwiający analizę przepływów wydatków organów administracji państwowej i lokalnej (wydatki na zakup towarów i usług). Dostęp do programu jest bezpłatny i ogólnodostępny za pośrednictwem strony internetowej: http://supervizor.kpk-rs.si/.

Słoweńcy są uważani za pracowitych, dokładnych, systematycznych i uczciwych ludzi. W przeciwieństwie do Polaków są mniej otwarci i emocjonalni, dlatego nie należy oczekiwać od partnerów biznesowych zaproszenia do domu. Po udanej umowie biznesowej będzie to raczej zaproszenie na lunch w restauracji. Podczas posiłków często dyskutowane są kwestie biznesowe, a gościnność Słoweńców jest ważnym elementem w budowaniu dobrych relacji biznesowych. Kontakt wzrokowy z rozmówcą nie jest zbyt intensywny, często zdarza się odwracanie lub spuszczanie wzroku.

Spotkania biznesowe są warunkiem koniecznym, a ustalenia są następnie zapisywane w umowie. Należy podkreślić, iż Słoweńcy uważani są za najmniej emocjonalnych Słowian, z którymi trudno nawiązać prawdziwe przyjaźnie. Można natomiast oczekiwać poprawnych kontaktów biznesowych.

Podczas pierwszego spotkania, podaj swojemu słoweńskiemu partnerowi rękę, w sytuacjach biznesowych nie ma tu przytulania i całowania (może za wyjątkiem graniczącego z Włochami regionu Primorska). Uścisk dłoni powinien być krótki, mocny, ale niezbyt silny. Ponadto bardzo ważne jest, aby na powitanie patrzeć w oczy. W sytuacjach biznesowych partnerzy mogą rozmawiać o pogodzie, sporcie, jedzeniu i piciu, sytuacji gospodarczej, Słowenii oraz, jeśli partnerzy są obcokrajowcami, o swoich wrażeniach ze Słowenii. Słoweńcy starają się być zabawni, ale unikają mówienia o polityce i religii.

Słoweńcy raczej szanują etykietę biznesową, w sytuacjach biznesowych zwracają się do siebie w sposób formalny, zwykle są dość powściągliwi. Na kolejnych spotkaniach mogą stać się bardziej wylewni, zażyli i nieformalnie przejść na „ty’”. Słoweńcy preferują swobodny styl ubierania się, również na  ważne wydarzenia. Często można odnieść wrażenie, iż w Słowenii wszyscy znają się „od dziecka”, co czasem odczuwają również partnerzy biznesowi. Należy pamiętać, iż jest to konsekwencją niewielkich rozmiarów  tego kraju, gdzie rzeczywiście „prawie” wszyscy się znają i wszyscy wiedzą wszystko o innych, co to może wpływać na poufność spotkań.

Słoweńcy są dość drażliwi na punkcie postrzegania swojego kraju jako części „Bałkanów” i mylenia Słowenii ze Słowacją.

Administracja gospodarcza:

Prezydent Republiki Słowenii: www.up-rs.si

Kancelaria Premiera www.kpv.gov.si/

Oficjalna strona rządu: www.gov.si

Parlament: www.dz-rs.si/

Portal sądownictwa: www.sodisce.si/

Ministerstwo Spraw Zagranicznych: www.mzz.gov.si

Ministerstwo Rozwoju Gospodarczego i Technologii www.mgrt.gov.si/

Ministerstwo Pracy, Rodziny i Polityki Społecznej www.mddsz.gov.si

Ministerstwo Finansów www.mf.gov.si/

Rządowa Agencja Informacyjna: www.uvi.si/

Agencja Republiki Słowenii ds. Wspierania Przedsiębiorczości, Innowacji, Rozwoju, Inwestycji i Turystyki SPIRIT  www.spiritslovenia.si

Urząd Republiki Słowenii ds. Analiz Makroekonomicznych i Rozwoju: www.umar.gov.si

Główny Urząd Statystyczny RS: www.stat.si

Urząd Celny Słowenii www.carina.gov.si

Związek Pracodawców RS www.zds.si

Izba Gospodarcza RS www.gzs.si

Izba Rzemiosła i Małej Przedsiębiorczości www.ozs.si

Izba Handlowa www.tzslo.si

Konfederacja Wolnych Związków Zawodowych www.zsss.si

Oficjalna prasa ekonomiczna:

Finance www.finance.si

Kapital www.revijakapital.com .

Publikacje Rządowego Centrum Analiz Ekonomicznych www.umar.gov.si

strony gospodarcze dzienników DELO www.delo.si i DNEVNIK www.dnevnik.si

Internetowe wyszukiwarki:

Rejestr firm – członków Izby Gospodarczej www.gzs.si

Rejestr wszystkich podmiotów gospodarczych prowadzony przez Agencję ds. Ewidencji Publicznych RS  AJPES www.ajpes.si

Biznesowa książka telefoniczna www.bizi.si/

Panorama firm PIRS www.pirs.si

Kompass http://si.kompass.com/

Oficjalne strony o charakterze ekonomicznym:

Urząd Analiz Makroekonomicznych www.umar.gov.si

Instytut Analiz Ekonomicznych Akademii Ekonomicznej w Lublanie www.ier.si

Bank Słowenii www.bsi.si

Instytut Analiz Ekonomicznych Wydziału Prawa Uniwersytetu w Lublanie www.eipf.si

Urząd Statystyczny www.stat.si