Polska w Słowenii

Pracownicy muzeum regionu Dolenjska (Dolenski muzej) mieli okazję odwiedzić Biskupin, który jest jednym z najbardziej znanych w Europie Środkowej muzeów archeologicznych i uczestniczyć Festynie Archeologicznym, który inspiruje ich w organizacji Festiwalu Situl.

W ramach wydarzenia w Nowo mesto planowane są trzy lekcje historyczne realizowane przez polskich naukowców – odlewnictwo, warsztaty obróbki bursztynu i pokaz sztuki bursztynniczej oraz warsztaty wyrobu paciorków, które świetnie wpisują się w historię bogatych znalezisk tego regionu symbolicznie łącząc dwie prehistoryczne osady na bursztynowym szlaku.

Na Festiwalu zaprezentują się archeolodzy z Biskupina, Marta Krzyżanowska i Mateusz Frankiewicz z ArcheoGlass/Biography of Things oraz Eryk Popkiewicz.

Muzeum Archeologiczne w Biskupinie jest jednym z największych i najbardziej rozpoznawalnych rezerwatów archeologicznych w Europie. Na jego terenie znajdują się bogate ślady osadnictwa od epoki kamienia aż po wczesne średniowiecze, w tym pozostałości osady obronnej z późnej epoki brązu i wczesnej epoki żelaza, które z racji wyjątkowo dobrego stanu zachowania drewnianych konstrukcji jeszcze w latach 30. XX wieku zostały nazwane „Polskimi Pompejami”.

Obecnie na terenie Muzeum znajdują się rekonstrukcje pradziejowych i wczesnośredniowiecznych osiedli, w tym słynnej osady obronnej z późnej epoki brązu i wczesnej epoki żelaza. Jej odkrycie okazało się niezwykle istotne dla tzw. „archeologii mokrej” zajmującej się stanowiskami bagiennymi i torfowymi. Stanowisko to znalazło się w gronie 100 najważniejszych archeologicznych odkryć XX wieku.

Dziś w rezerwacie znajdują się rekonstrukcje:

• obozowiska łowców i zbieraczy (ze środkowej epoki kamienia),
• osady pierwszych rolników (z młodszej epoki kamienia),
• osady obronnej na półwyspie (z przełomu epok brązu i żelaza),
• grobów skrzynkowych (z wczesnej epoki żelaza),
• wioski piastowskiej (z wczesnego średniowiecza).

 

Historia pierwszych badań wykopaliskowych w Biskupinie sięga 30. lat XX wieku. Wówczas miejscowy nauczyciel odkrył wystające z wody pale, o czym poinformował prof. Józefa Kostrzewskiego, jednego z najwybitniejszych polskich archeologów. Badania rozpoczęto w 1934 roku. Szybko przekonano się, że stanowisko ma wyjątkowy charakter, bowiem zawiera drewniane konstrukcje wielkiej osady obronnej sprzed tysięcy lat. Zdając sobie sprawę z unikalności znaleziska i jego ogromnego znaczenia dla nauki i wizji pradziejów w Polsce i Europie, prof. Kostrzewski od początku realizował tu nowatorską koncepcję badań interdyscyplinarnych z udziałem antropologów, archeozoologów, botaników, geomorfologów, chemików, architektów. W Biskupinie opracowano technikę zdjęć wykonywanych z balonu na uwięzi, co dało znakomite rezultaty dokumentacyjne.

Rekonstrukcja osady obejmuje część zabudowań, na które w przeszłości składało się 106 domów, ułożonych w 13 rzędach, rozdzielonych ulicami wyłożonymi drewnem. Regularnie rozlokowane domostwa otaczała ulica okrężna, ułatwiająca komunikację. Całość osady otoczona była wałem obronnym o nieznanej wysokości. Wiemy za to, że jego szerokość u podstawy wynosiła nawet 3 m, a konstrukcja składała się z drewnianych skrzyń, budowanych w technice zrębowej i wypełnionych ziemią, piaskiem i kamieniami. Aby ochronić wał przed podmywaniem, od strony jeziora umieszczono pod skosem rzędy pali pełniące rolę falochronu i łamacza kry. Osadę zbudowano na wyspie, więc jedyną drogą prowadzącą do niej był pomost. Wejścia do osady strzegła brama z dwuskrzydłowymi wrotami osadzonymi na czopach.

Badania dendrochronologiczne drewna konstrukcyjnego ujawniły, że zostało ono pozyskane w latach 747-722 p.n.e., przy czym ponad połowa pochodzi z sezonu zimowego 738/737 p.n.e. Były to czasy, kiedy w starożytnej Grecji i Italii kształtowały się pierwsze ośrodki miejskie, m.in. Sparta i Rzym.

W Muzeum Archeologicznym w Biskupinie odbywa się wiele wydarzeń. W ich trakcie prezentujemy zagadnienia z szerokiej puli tematów – życia ludzi w epoce kamienia, trudnościach związanych z funkcjonowaniem wielkiej osady z przełomu epok brązu i żelaza, czy wykonywaniu przez rzemieślników wczesnośredniowiecznych rozmaitych przedmiotów. Prezentujemy również zagadnienia tematyczne – związane z dawną kuchnią, wojownikami, czy tajnikami pracy archeologa. Największym jednak z wydarzeń jest organizowany od 1995 roku Festyn Archeologiczny. W trakcie kilku dni września corocznie Muzeum Archeologiczne przybliża wybrane zagadnienia związane z archeologią Polski, Europy i świata. W trakcie 25 edycji goście mogli poznać sekrety pradziejów Polski, kulturę Słowian, Wikingów, Celtów. Podziwiać Rzymian, starożytnych Egipcjan i dowiedzieć się nieco więcej o Indianach Ameryki Północnej czy kulturze Kraju Kwitnącej Wiśni.

Zwiedzając Muzeum Archeologiczne w Biskupinie codziennie trafić można na liczne pokazy, w trakcie których pokazujemy zrekonstruowane techniki produkcyjne. Zobaczyć można między innymi pracownię krzemieniarza z epoki kamienia, warsztat garncarza z przełomu epok brązu i żelaza, czy licznych rzemieślników wczesnośredniowiecznych.

Specjalnie dla gości Festiwalu organizowanego przez Dolenjski muzej w Novo mesto przybywamy zaprezentować warsztat wędrownego odlewnika z czasów funkcjonowania osady w Biskupinie. W tym samym czasie, gdy metalurdzy południa Europy słynęli z wytwarzania situl, na północy brąz był najbardziej pożądanym wyrazicielem statusu społecznego. Na miejscu wytwarzano z niego liczne ozdoby, jak również narzędzia i broń. Pozyskanie metalu nie było jednak rzeczą prostą, odbywało się to na drodze skomplikowanej i często dalekosiężnej wymiany. O skali tych kontaktów świadczą chociażby znaleziska situl z terenów Polski.

W trakcie pokazu nasz metalurg zaprezentuje liczne techniki odlewania przedmiotów z brązu. Tak jak 2700 lat temu, użyje form kamiennych, piaskowych, jak i ceramicznych – tzw. metody na wosk tracony. Zobaczyć będzie można wszystkie etapy procesu – od woskowych modeli, poprzez formy odlewnicze, aż po sam proces odlewu. W rozgrzanym do ponad 1000°C palenisku stopimy brąz, a płynny metal zostanie wlany na Państwa oczach do form. Po ostudzeniu zobaczymy, w jaki sposób należało obrobić przedmiot, aby był błyszczącym obiektem pożądania.

 

Polski archeolog, Eryk Popkiewicz zaprezentuje odwiedzającym Festiwal Situl pokaz obróbki bursztynu, który od tysięcy lat łączy Novo Mesto z wybrzeżem polskiego Bałtyku. To właśnie nad Bałtykiem znajdują się największe i najważniejsze złoża bursztynu, które ludzie już tysiące lat temu zaczęli eksploatować i wozić na południe. Szlak Bursztynowy to nazwa korytarza handlowego, którym odbywał się transfer i transport tego magicznego kamienia – jantaru - do klientów nad Adriatykiem i Morzem Śródziemnym.  Prehistoryczna część szlaku przebiegała również przez region Dolenjska i Novo mesto, które w tym czasie było jednym z ważnych europejskich ośrodków. Na tych obszarach znaleziono wiele wyrobów z bursztynu.

Marta Krzyżanowska i Mateusz Frankiewicz, którzy topią szkło i wytwarzają szklane paciorki tak jak robili to rzemieślnicy w epoce brązu i żelaza, wzbogacą Festiwal wykonując repliki prehistorycznej biżuterii.

Pokazy polskich archeologów obywać się będą od godziny 17:00 na stanowisku archeologicznym MAROF (patrz mapka).