Sąd Polubowny przy
Prokuratorii Generalnej
Rzeczypospolitej Polskiej

W takich nadzwyczajnych okolicznościach stosowanie mechanizmów waloryzacji wynagrodzenia jest w wielu przypadkach uzasadnione, a wręcz konieczne. Niewprowadzenie koniecznych zmian w umowie może nie tylko poważnie zachwiać równowagą ekonomiczną stron na niekorzyść wykonawcy, ale także prowadzić do negatywnych konsekwencji dla zamawiającego. Należy bowiem brać pod uwagę alternatywne scenariusze zdarzeń, np. sytuację, w której dojdzie do ogłoszenia upadłości wykonawcy, czy scenariusza, w którym wobec zaprzestania przez wykonawcę realizacji przedmiotu umowy dojdzie do odstąpienia od umowy, powstanie konieczność ponowienia procedury zamówieniowej itp. Takie zdarzenia mogą skutkować znacznym zwiększeniem kosztów wykonania inwestycji, czy też wydłużeniem wykonania kontraktu, co z kolei może wypływać negatywnie na realizację interesu publicznego i dodatkowe koszty. 

Dokument zawiera wskazówki dotyczące stosowania waloryzacji wynagrodzenia wykonawcy przez Skarb Państwa lub inny podmiot publiczny, zarówno z perspektywy dopuszczalności zmiany umowy na gruncie Prawa zamówień publicznych, jak i gospodarności działania (wydatków) zamawiającego. W podsumowaniu opracowania zawarto ogólne wnioski odnoszące te wskazówki do obserwowanych zjawisk, spowodowanych wojną w Ukrainie.

Podzielając stanowisko Urzędu Zamówień Publicznych uważamy, że gwałtowne, zdecydowanie przewyższające dotychczasowe trendy rynkowe i nieprzewidywalne zmiany cen materiałów i robót budowlanych obserwowane obecnie w Polsce w wyniku wojny w Ukrainie pozwalają na dokonanie koniecznej zmiany umowy na podstawie przepisów PZP.  Zakres takiej zmiany wyznacza wpływ powyższych zjawisk na wykonywanie danej umowy. Zwracamy uwagę, że oceniając ten wpływ na typowe kontrakty, zamawiający może z reguły posługiwać się analizami o ogólniejszym charakterze i zagregowanymi danymi. W szczególności dotyczy to określenia rozmiaru zachodzących zmian, ich gwałtowności, relacji zmian do występujących na rynku trendów, marż występujących w umowach o roboty budowlane i konsekwencji tych ustaleń dla klasyfikacji zmian jako nadzwyczajnych, nieprzewidywalnych czy skutkujących rażącą stratą. 

Zmiana umowy, w zależności od okoliczności konkretnego przypadku, może przybrać formę:  

• zmiany wysokości wynagrodzenia wykonawcy (nie wyklucza tego ryczałtowy charakter wynagrodzenia) lub
• wprowadzenia do umowy klauzuli waloryzacyjnej albo
• zmiany dotychczasowej klauzuli waloryzacyjnej, np. przez podwyższenie wcześniej przyjętego limitu waloryzacji.