Prezes Urzędu może wszcząć kontrolę doraźną z urzędu lub na wniosek w przypadku uzasadnionego przypuszczenia, że w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego doszło do naruszenia przepisów ustawy, które mogło mieć wpływ na jego wynik.

Kontrola doraźna może zostać wszczęta zarówno przed zawarciem umowy, jak i po zawarciu umowy z wybranym wykonawcą  i dotyczy wszystkich zamówień bez względu na źródło finansowania, w tym również zamówień współfinansowanych ze środków UE.

Kontrola doraźna Prezesa UZP składa się z dwóch etapów, tj. postępowania wyjaśniającego oraz postępowania kontrolnego.

Postępowanie wyjaśniające stanowi wstępny etap kontroli doraźnej i ma na celu ustalenie, czy zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że doszło do naruszenia przepisów ustawy, które mogło mieć wpływ na wynik postępowania lub konkursu albo zawarto lub zmieniono umowę lub umowę ramową z naruszeniem przepisów ustawy.

W przypadku, gdy kontrola doraźna wszczynana jest na wniosek, może być prowadzona wyłącznie
w zakresie zarzutów zawartych w takim wniosku. Niemniej jednak Prezes UZP może rozszerzyć
z urzędu zakres kontroli, jeśli zostanie ujawnione, że doszło do innego, niż ujęte we wniosku, naruszenia ustawy Prawo zamówień publicznych, które mogło mieć wpływ na wynik postępowania lub konkursu albo zawarcie lub zmianę umowy, lub umowy ramowej.

Wszczęcie kontroli doraźnej jest obligatoryjne tylko w przypadku wniesienia wniosku przez:

• instytucję zarządzającą, o której mowa w ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 r. o Narodowym Planie Rozwoju (Dz.U. z 2019 r. poz. 1465), ustawie z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz.U. z 2019 r. poz. 1295), ustawie z dnia 11 lipca 2014 r. o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności finansowanych w perspektywie finansowej 2014–2020 (Dz.U. z 2018 r. poz. 1431 i 1544 oraz z 2019 r. poz. 60, 730i 1572), ustawie z dnia 7 marca 2007 r.
  o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007–2013 (Dz.U. z 2018 r. poz. 1936 oraz z 2019 r. poz. 1824), ustawie z dnia 20 lutego 2015 r.
  o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020 (Dz.U. z 2018 r. poz. 627 oraz z 2019 r. poz. 83, 504 i 1824) lub w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2019 r. poz. 1507, 1622, 1690 i 1818), lub
• agencję płatniczą, o której mowa w ustawie z dnia 20 lutego 2015 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020,

jeżeli z uzasadnienia wniosku instytucji zarządzającej lub agencji płatniczej wynika, że zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że w postępowaniu o udzielenie zamówienia doszło do naruszenia przepisów ustawy.

Wszczęcie kontroli doraźnej na wniosek innych podmiotów jest fakultatywne.

Wszczęcie kontroli doraźnej może nastąpić nie później niż w terminie 4 lat od dnia udzielenia zamówienia lub unieważnienia postępowania o udzielenie zamówienia.

Jeżeli kontrola doraźna zostanie wszczęta przed zawarciem umowy z wykonawcą zastosowanie do niej mają przepisy art. 613 ust. 4, art. 615 ust. 2 oraz art. 616 ust. 1, 3 i 5 ustawy Pzp  dotyczące kontroli uprzedniej. Stąd, między innymi, w przypadku gdy kontrola została wszczęta przed zawarciem umowy w sprawie zamówienia, momentem wszczęcia kontroli będzie doręczenie Prezesowi UZP dokumentacji postępowania.

O wszczęciu kontroli doraźnej Prezes UZP informuje zamawiającego, a gdy kontrola wszczynana jest na wniosek – także wnioskodawcę. Wraz z zawiadomieniem o wszczęciu kontroli przekazywany jest m.in. kwestionariusz kontroli (lub informacja o miejscu udostępnienia tego kwestionariusza), o którym mowa w art. 600 ust. 1 ustawy Pzp.

Zakończeniem kontroli doraźnej jest albo przekazanie po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego informacji o braku podstaw do dalszego prowadzenia kontroli albo doręczenie zamawiającemu informacji o wyniku kontroli lub – w razie wniesienia przez zamawiającego zastrzeżeń od wyników kontroli – doręczenie informacji o ostatecznym rozpatrzeniu zastrzeżeń.

Zamawiający może wnieść umotywowane zastrzeżenia od wyników kontroli doraźnej w terminie 7 dni
od doręczenia informacji o wyniku kontroli. Prezes Urzędu rozpatruje zastrzeżenia w terminie 15 dni od ich otrzymania, a w przypadku ich nieuwzględnienia – przekazuje je do zaopiniowania Krajowej Izbie Odwoławczej. Krajowa Izba Odwoławcza w terminie 15 dni wyraża, w formie uchwały, opinię.
O ostatecznym rozpatrzeniu zastrzeżeń Prezes Urzędu niezwłocznie zawiadamia kontrolowanego zamawiającego.

Informacja o przeprowadzonej kontroli oraz jej wynikach, w tym dokument kończący kontrolę (tj. informacja o wyniku kontroli lub informacja o ostatecznym rozpatrzeniu zastrzeżeń), zostaje zamieszczona w BIP Prezesa UZP w terminie 30 dni od dnia zakończenia kontroli.

W przypadku stwierdzenia naruszenia przepisów ustawy Prawo zamówień publicznych Prezes Urzędu może:

• nałożyć karę pieniężną – w przypadkach wskazanych w dziale XII i na zasadach określonych
  w przepisach art. 618-622 nowej ustawy Pzp,
• wystąpić do sądu o unieważnienie umowy w całości lub w części, w przypadkach wskazanych
  w art. 459 ust 1 nowej ustawy Pzp (przy czym – zgodnie z ust. 2 tego przepisu – uprawnienie
  to wygasa z upływem 4 lat od dnia zawarcia umowy lub jej zmiany).

Prezes Urzędu Zamówień Publicznych zawiadamia również właściwego rzecznika dyscypliny finansów publicznych, jeżeli stwierdzone naruszenie ustawy Prawo zamówień publicznych stanowi jednocześnie naruszenie dyscypliny finansów publicznych i zostało popełnione przez podmiot podlegający odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych w myśl ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 289).