30 czerwca br. w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej opublikowane zostało rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/1031 z dnia 23 czerwca 2022 r. w sprawie dostępu wykonawców, towarów i usług z państw trzecich do unijnych rynków zamówień publicznych i koncesji oraz procedur wspierających negocjacje dotyczące dostępu unijnych wykonawców, towarów i usług do rynków zamówień publicznych i koncesji państw trzecich (Instrument Zamówień Międzynarodowych – IZM)

Unijne rozporządzenie IZM ustanawia ofensywne narzędzia polityki handlowej UE, których celem będzie przekonanie partnerów handlowych UE do otwarcia rynków zamówień dla unijnych przedsiębiorstw. IZM zapewnia UE instrumenty dźwigni w negocjacjach z państwami trzecimi w sprawie otwarcia rynków zamówień, dzięki czemu możliwe będzie: i) zwiększenie udziału przedsiębiorstw z UE w zamówieniach publicznych w państwach trzecich, ii) uczynienie warunków konkurencji w zamówieniach bardziej sprawiedliwymi. Stosowanie IZM nie wpłynie na istniejące zobowiązania UE wobec krajów trzecich – w tym Porozumienie WTO w sprawie zamówień rządowych (GPA) i dwustronne umowy handlowe.

Pierwsza propozycja Komisji dot. IZM przedstawiona w 2012 r. (COM(2012) 124 final) nie uzyskała poparcia niezbędnej większości kwalifikowanej w Radzie (18 państw członkowskich zgłosiło zastrzeżenia). Kolejna propozycja KE została opublikowana w styczniu 2016 r. (COM(2016) 034). Jej pierwotne propozycje zostały istotnie zmodyfikowane w wyniku prac legislacyjnych Rady i PE, które osiągnęły kompromis polityczny podczas piątego nieformalnego trilogu 14 marca 2022 r. W dniu 9 czerwca 2022 r. Parlament Europejski przyjął w pierwszym czytaniu stanowisko w celu przyjęcia rozporządzenia odzwierciedlające ten kompromis. Rada przyjęła rozporządzenie w dniu 17 czerwca 2022 r.

Rozporządzenie ustanawia procedury identyfikowania i badania barier w dostępie do zamówień państw trzecich oraz negocjacji z państwami trzecimi w celu eliminacji takich barier, a także podstawę prawną, zasady i procedury przyjmowania przez Komisję środków ograniczających dostęp do zamówień UE w razie niepowodzenia negocjacji, w drodze aktów wykonawczych KE, do których stosowania w procedurach udzielania zamówień publicznych zostaną zobowiązani zamawiający państw członkowskich UE. Inne istniejące instrumenty UE nadal mają zastosowanie do regulowania dostępu do rynku zamówień UE.

Etapy procedury prowadzonej przez Komisję ws. przyjęcia środka IZM:

1. Dochodzenie wszczynane na wniosek zainteresowanej strony UE, PCz lub z własnej inicjatywy,

2. Konsultacje z państwem trzecim w sprawie zniesienia środków ograniczających lub praktyk dotyczących wzajemnego dostępu na rynkach zamówień,

3. Przyjęcie aktu wykonawczego (środek IZM) – w postaci korekty punktacji oferty (SAM) do 50% (w razie jedynego kryterium ceny w podwójnej wysokości) lub wykluczenie do zastosowania przez właściwe instytucje i podmioty zamawiające.

Środki IZM nie będą dotyczyć zamówień o wartości nieprzekraczającej progów określonych w rozporządzeniu, tj. 15 000 000 euro – zamówień na roboty budowlane i koncesje oraz 5 000 000 euro – zamówień na towary i usługi), oraz oferentów z państw najsłabiej rozwiniętych.

Inne istotne elementy środków IZM:

• adresują pochodzenie oferentów,
• określą zamówienia, do których mają być stosowane,
• związane jest z nimi dodatkowe zobowiązanie zwycięskiego oferenta do niepozyskiwania większości towarów/usług z kraju objętego działaniem IZM (50%) pod rygorem nałożenia kary,
• środki IZM wygasają po 5 latach obowiązania, o ile nie zostaną przedłużone,
• środki IZM mogą być w tym czasie wycofywane, zawieszane, a także przywracane, w zależności od działań podejmowanych przez państwo trzecie,
• rozporządzenie określa wyjątki od stosowania środków IZM (brak innych ofert lub ze względu na interes publiczny, taki jak zdrowie publiczne lub ochrona środowiska),
• stosowanie środków IZM podlega kontroli w drodze krajowych procedur odwoławczych w zamówieniach przyjętych zgodnie z dyrektywami 89/665/EWG i 92/13/EWG.