Polska na Węgrzech

Rys historyczny

Niewola turecka na Węgrzech i rozbiory Polski przez wiele stuleci uniemożliwiały prowadzenie bardziej bezpośrednich kontaktów politycznych i gospodarczych pomiędzy naszymi krajami. Stały się one możliwe dopiero na początku XX wieku.

Tuż przed zawarciem pokoju wersalskiego stosunki dyplomatyczne pomiędzy odradzającą się Polską a Węgrami zostały nawiązane, lecz rozwijały się bardzo wolno. Interesy w Warszawie reprezentował w tym czasie Iván Csekonics, w stolicy Węgier natomiast działał polski delegat - hrabia Jan Szembek. Działał tez wówczas polski konsulat w Miszkolcu, którym kierował w randze konsula Tadeusz Stamirowski. Polskie poselstwo – bo od lat 20. XX wieku taką rangę miała nasza placówka dyplomatyczna w stolicy Węgier – działało nieprzerwanie do końca 1940 roku. Mieściło się na Wzgórzu Zamkowym, w barokowej kamienicy z końca XVIII wieku przy Országház utca 13. Dopiero naciski hitlerowskich Niemiec doprowadziły do zamknięcia Poselstwa RP. Ostatnim urzędującym polskim posłem był Leon Orłowski. Gdy podczas ostatniego, pożegnalnego spotkania z premierem Węgier Pálem Telekim wyraził obawę o dalszy los tysięcy polskich uchodźców, węgierski premier uspokoił dyplomatę, mówiąc wówczas znamienne słowa: „od tej chwili ambasadorem ich interesów będę ja sam!”. Pál Teleki udowodnił swoją przyjaźń wobec Polski już wcześniej, w 1939 roku, gdy odmówił zgody na przemarsz przez terytorium Węgier wojsk III Rzeszy mających zaatakować nasz kraj. (Przez kilka miesięcy – od marca do września 1939 – po rozbiorze Czechosłowacji i zajęciu przez Węgry Rusi Zakrapackiej Polska i Węgry posiadały wspólną granicę.)
Po zakończeniu II wojny światowej 28 sierpnia 1945 roku Polska i Węgry ponownie nawiązały stosunki dyplomatyczne na szczeblu poselstw, a 13 lutego 1954 roku wzajemne przedstawicielstwa podniesiono do rangi ambasad.

Współpraca polityczna w okresie III RP

Po upadku komunizmu Węgry wyznaczyły sobie podobne cele polityczne jak Polska: doprowadzenie do opuszczenia kraju przez wojska radzieckie (później rosyjskie), transformację gospodarczą i przejście do systemu wolnorynkowego, intergrację europejską i euroatlantycką. Temu służyć miała także współpraca regionalna, której ukoronowaniem było utworzenie 15 lutego 1991 roku przez Polskę, Czechosłowację i Węgry Trójkąta Wyszehradzkiego (dziś Grupa Wyszehradzka – V4), inicjatywy dla Węgrów szczególnej choćby z powodu miejsca podpisania deklaracji o jej utworzeniu. Zamek w Wyszehradzie nad Dunajem stał się nim nieprzypadkowo – to nawiązanie do słynnych zjazdów królów Polski – Kazimierza Wielkiego, Czech – Jana Luksemburczyka i Węgier – Karola Roberta z 1335 i 1338 roku. Węgry dołączyły do Organizacji Paktu Północnoatlantyckiego (NATO) w 1999 roku i Unii Europejskiej w 2004 roku – w tym samym czasie, co Polska.

Bardzo dobrze od lat układa się nie tylko współpraca wyszehradzka, ale także stosunki bilateralne. Rządy obu państw bez względu na aktualnie rządzącą opcję  pozostają w bliskich kontaktach, a wzajemne wizyty – zarówno oficjalne, jak i robocze – mają regularny charakter. Szczególny charakter wzajemnych stosunków podkreśla ustanowienie w 2007 roku przez parlamenty obu krajów Dnia Przyjaźni Polsko-Węgierskiej. Świętowany jest on 23 marca, a coroczne uroczyste obchody odbywają się naprzemiennie w Polsce (w latach nieparzystych) i na Węgrzech (w latach parzystych). Mają one wyjątkową rangę, bo biorą w nich udział prezydenci obu krajów.

Według danych węgierskiego Centralnego Urzędu Statystycznego (KSH) polsko-węgierskie obroty handlowe w okresie I-XII 2023 r. wyniosły w zakresie węgierskiego eksportu do Polski 6,7029 mld EUR (wzrost nie wolumenu, lecz wartości o 9,5% r/r), a węgierskiego importu z Polski 8,0374 mld EUR (-4,8% r/r), negatywne dla Węgier saldo wyniosło 1,3345 mld EUR, w okresie styczeń - wrzesień 2024 węgierski eksport do Polski stanowił 5,7131 mld EUR (wzrost wartości o 14,0%), a węgierski import z Polski 6,0574 mld EUR (spadek wartości o 1,9%), negatywne dla Węgier saldo stanowiło -344,3 mln EUR.

W 2022 r. obroty towarowe handlu zagranicznego wyniosły w zakresie węgierskiego eksportu do Polski 6,1209 mld EUR (wzrost wartości o 19,7% r/r), a węgierskiego importu z Polski 8,4437 mld EUR (+25,6%r/r), a negatywne dla Węgier saldo osiągnęło -2,3228 mld EUR.

W 2023r. Polska ponownie stała się 4. eksporterem na Węgry (po Niemczech, Chinach i Austrii), po tym, że w 2022 r. Polska była 6. eksporterem na Węgry (po Niemczech, Austrii, Chinach, Słowacji i Rosji), nie utrzymując 5. miejsca, na którym była w 2021 r. Powodem tego był znaczący wzrost cen energii, który wywindował obroty z Rosją. W latach 2019-2020 Polska zajmowała 4. pozycję pod względem wielkości eksportu na Węgry, a w latach 2016-2018 – trzecią.

Pod względem wielkości importu z Węgier Polska w 2023 r. trafiła na 5. miejsce (po Niemczech, Włoszech, Rumunii i Słowacji), od 2021 r. zajmowała 6. miejsce (po Niemczech, Włoszech, Rumunii, Słowacji i Austrii).

Linki
Zagraniczne Biuro Handlowe na Węgrzech

Głównym motorem napędowym polsko-węgierskiej wymiany kulturalnej jest Instytut Polski w Budapeszcie. To najstarsza tego typu placówka kulturalna w węgierskiej stolicy (otworzył swoje podwoje 24 maja 1939 roku) i jeden z najstarszych Instytutów Polskich na świecie. IP prowadzi aktywną działalność zarówno w swojej siedzibie znajdującej się przy skrzyżowaniu jednej z najbardziej reprezentacyjnych alej Budapesztu – Andrássy út i „budapeszteńskiego Broadwayu” – Nagymező utca, jak i poza nią – w stolicy i poza nią. Przy Instytucie działa galeria Plátan, prezentująca najciekawszych twórców polskiej sztuki współczesnej oraz kameralna galeria Latarka, umożliwiająca prezentację prac młodym, często debiutującym artystom. IP prezentuje w miejscowościach całych Węgier wystawy poświęcone historii Polski i wzajemnych kontaktów polsko-węgierskich.

Linki
Instytut Polski w Budapeszcie

Polskie i węgierskie uczelnie i placówki naukowe współpracują ze sobą zarówno bezpośrednio, jak i w ramach szerszych projektów międzynarodowych. Współpraca nie jest jednak sformalizowana, nie ma zwyczaju podpisywania dwustronnych porozumień.

Ważną platformą współpracy są istniejące od 2018 roku bliźniacze instytucje: Instytut im. Wacława Felczaka w Polsce i Fundacja im. Wacława Felczaka (Wacław Felczak Alapitvány) na Węgrzech. Powołane zostały one przez rządy RP i Węgier dla pielęgnowania tradycji współpracy polsko-węgierskiej, wzmacniania jej w różnych aspektach – języka, historii, kultury, nauki, sztuki, oświaty, sportu czy polityki, wspierania inicjatyw w tym zakresie. 

Uznawalność kształcenia

Instytut Polski w Budapeszcie
1065 Budapest, Nagymező u. 15.
tel.: +36 1 311 58 56, fax: +36 1 331 03 41
e-mail: info@polinst.hu 

Zagraniczne Biuro Handlowe na Węgrzech
Polska Agencja Inwestycji i Handlu S.A.
1027 Budapest, Horvát u. 12-24.
tel.: +36 1 800 10 20
e-mail: marcin.karaskiewicz@paih.gov.pl   

Ogólnokrajowy Samorząd Polski
1102 Budapest, Állomás u. 10.
tel./fax: +36 1 261 17 98

Stołeczny Samorząd Polski
1054 Budapest, Akadémia u. 1-3.
tel.: +36 1 332 19 79, fax: +36 1 302 51 16

Polskie Stowarzyszenie Kulturalne im. Józefa Bema na Węgrzech
1051 Budapest, Nádor u. 34. II. em.
tel.: +36 1 311 02 16, tel./fax: +36 1 312 82 04

Stowarzyszenie Kulturalne Użyteczności Publicznej Polonia Nova
1061 Budapest, Jókai tér 1. 
e-mail: biuro@polonianova.hu, novapolonia@gmail.com 

Stowarzyszenie Katolików Polskich pw. św. Wojciecha na Węgrzech (Dom Polski)
1103 Budapest, Óhegy u. 11.
tel./fax: +36 1 262 69 08
e-mail: adalbert@dombudapeszt.com 

Polska Parafia Personalna
1103 Budapest, Óhegy u. 11.
tel.: +36 1 431 84 14
e-mail: plebaniapl@onet.eu 

Szkoła Polska im. Sándora Petőfiego przy Ambasadzie RP w Budapeszcie
1025 Budapest, Törökvész út 15.
tel./fax: +36 1 326 83 06
e-mail: budapeszt@szkolapolska.hu

Ogólnokrajowa Szkoła Polska na Węgrzech
1102 Budapest, Állomás u. 10.
tel./fax: +36 1 261 27 48
e-mail: szkolpol@polonia.hu 

Polski Instytut Badawczy I Muzeum
1102 Budapest, Állomás u. 10.
tel./fax: +36 1 260 80 23
e-mail: muzeum@polonia.hu 

Strona internetowa węgierskiej Polonii 

Polski program radiowy
Redakcja Polska Radia Węgierskiego
1037 Budapest, Kunigunda útja 64.
Magazyn Polski – w każdą sobotę w godzinach 13:30-14:00
MR4  (fale średnie 873 kHz), a także http://www.mediaklikk.hu/musor/lengyel-nemzetisegi-musor/