Polska w Wielkiej Brytanii

Przedmiotami obowiązkowymi na egzaminie GCSE są język angielski oraz matematyka. Niemniej wiele szkół ponadpodstawowych w Anglii, w ramach rekomendacji brytyjskiego Ministerstwa ds. Edukacji, wymaga podejścia do pięciu przedmiotów na poziomie GCSE w ramach programu English Baccalaureate (EBacc).

Warunkiem uzyskania EBacc jest zdanie egzaminów GCSE z poniższych wymaganych przedmiotów:

• język angielski i literatura angielskie,
• matematyka,
• nauki ścisłe,
• geografia lub historia,
• język obcy (każdy, również język polski).

Egzaminy GCSE oferowane są przez wiele komisji egzaminacyjnych (ang. exam board), takich jak Pearson Edexcel, OCR, WJEC, AQA oraz CCEA w Irlandii Północnej. Język polski na poziomach GCSE oraz A-level oferowany jest wyłącznie przez AQA. ​​​​​​

Egzaminy GCSE można zdawać w centrach egzaminacyjnych zwanymi też ośrodkami egzaminacyjnymi (ang. exam centre). Centra egzaminacyjne są upoważnione do organizowania i przeprowadzania egzaminów państwowych m.in. na poziomach GCSE oraz A-level. Ośrodki egzaminacyjne mogą być zarządzane przez szkoły, placówki edukacyjne, centra szkoleniowe lub inne organizacje, które uzyskały odpowiednie uprawnienia od właściwych organów edukacyjnych/egzaminacyjnych.

Główne zadania brytyjskich cetrów egzaminacyjnych obejmują m.in.:   

• organizację egzaminów,
• rejestrację kandydatów/kandydatek na egzaminy,
• zapewnienie zgodności z procedurami i zasadami egzaminacyjnymi,
• przekazywanie wyników osobom zdającym egzaminy,
• zapewnienie wiarygodności i uczciwości procesu egzaminacyjnego.

Język polski można zdawać w akredytowanym centrum egzaminacyjnym oferującym egzaminy przygotowywane przez komisję egzaminacyjną AQA. W większości przypadków jest nim brytyjska szkoła wiodąca dziecka. Lista akredytowanych ośrodków egzaminacyjnych dla AQA znajduje się tutaj.

Aby zapisać się na egzamin, należy zwrócić się z taką prośbą do osoby koordynującej nauczanie języków obcych (ang. Head of MFL) lub osoby odpowiedzialnej za koordynowanie egzaminów (ang. Exam Officer / Exam Coordinator) w szkole ponadpodstawowej dziecka.

Chęć zapisania dziecka na egzamin należy zgłosić jak najwcześniej. Warto zapytać osoby reprezentujące placówki nauczania ponadpodstawowego podczas dni otwartych (ang. open days) o możliwość zdawania w danej szkole egzaminu GCSE z języka polskiego, zanim jeszcze wybiorą Państwo szkołę ponadpodstawową (ang. secondary school). Dobrą praktyką jest powiadomienie szkoły o pobieraniu przez dziecko nauki języka polskiego już w okresie przejściowym między szkołą podstawową a szkołą ponadpodstawową (ang. transition period).

Komisja egzaminacyjna AQA oferuje centrom egzaminacyjnym zapisy na egzaminy w terminie podstawowym (zazwyczaj połowa lutego dla egzaminów w sesji letniej). Zgłoszenie po tym terminie (ang. late entry) może jeszcze zostać przyjęte przez centra egzaminacyjne, niemniej łączy się to z podwyższoną opłatą wpisowego za egzaminy (zazwyczaj w ramach bardzo późnego zapisu w kwietniu). Więcej informacji o datach przyjmowania przez AQA zapisów od ośrodków egzaminacyjnych znajduje się tutaj.

Należy pamiętać, że terminy rejestracji na egzaminy GCSE z języka polskiego mogą się różnić w zależności od ośrodka egzaminacyjnego ze względu na ich wewnętrze regulacje. Zaleca się zgłosić chęć zdawania egzaminów GCSE z języka polskiego najpóźniej już na początku roku szkolnego, w którym chcemy, aby dziecko zdawało, a następnie na początku stycznia dopilnować zapisu dziecka. Najlepiej skontaktować się z odpowiednim ośrodkiem egzaminacyjnym, aby uzyskać dokładne informacje na ten temat.

Zasadniczo, z perspektywy organów regulujących państwowe egzaminy w Wielkiej Brytanii, do egzaminu GCSE z języka polskiego może podejść każda osoba mieszkająca w Wielkiej Brytanii bez ograniczenia wiekowego, najczęściej w klasie dziesiątej oraz jedenastej (Y10 lub Y11). W przypadku języków zdarza się, że młodzież decyduje się na podejście do egzaminów w klasach młodszych. Niemniej jednak wiele ośrodków uprawnionych do przeprowadzania egzaminów zastrzega sobie prawo do przyjmowania dzieci tylko od klasy dziesiątej (Y10). Nie jest to natomiast wymóg organów regulujących egzaminy, a wewnętrzne ustalenia niektórych ośrodków egzaminacyjnych. Zaleca się, aby skontaktować się z odpowiednim ośrodkiem egzaminacyjnym w celu uzyskania dokładnych informacje na ten temat.

W zdecydowanej większości przypadków centra egzaminacyjne decydują się na zapisanie dziecka na egzaminy z języka polskiego. Jeśli jednak ośrodek egzaminacyjny udzieli decyzji odmownej, należy dowiedzieć się, jaki jest powód odmowy.

Najczęstszymi powodami odmów są:

1. brak funduszy na organizację egzaminu,
2. nieznajomość wymagań podstawy programowej, trudność w znalezieniu odpowiednio wykwalifikowanej osoby upoważnionej do przeprowadzenia egzaminu ustnego,
3. braki kadrowe, tj.  polskojęzycznej kadry pedagogicznej umożliwiającej wsparcie osobie podchodzącej do egzaminu,
4. brak kursu przygotowującego do egzaminów GCSE z języka polskiego w danej szkole,
5. zbyt późna informacja o chęci zdawania egzaminu, uniemożliwiająca odpowiednie przygotowanie egzaminów,
6. wiek dziecka; niektóre centra zastrzegają sobie, że nie zapisują dzieci przed klasą dziesiątą (Y10),
7. obawa przed brakiem przygotowania, a co za tym idzie niskim wynikiem egzaminu osoby zdającej.

Po uzyskaniu powodu odmowy należy szukać rozwiązania trudności lub w przypadku braku porozumienia poszukać innego centrum egzaminacyjnego z listy akredytowanych centrów egzaminacyjnych.

Możliwe rozwiązania trudności zgłoszonych przez centrum egzaminacyjne:

1. Niektóre osoby zapisujące dziecko na egzamin oferują znalezienie innego źródła finansowania, np. opłacenie organizacji egzaminu z prywatnych funduszy. W skład kosztów mogą wchodzić: (I) opłata administracyjna (ang. entry fee), (II) zatrudnienie osoby przeprowadzającej egzamin ustny, (III) zatrudnienie osoby nadzorującej przebieg egzaminu (ang. invigilator), (IV) wynajęcie pomieszczeń, w których odbywa się egzamin. W londyńskich szkołach, które jednocześnie są centrami egzaminacyjnymi, koszt zorganizowania egzaminów waha się średnio od £58.60 do £150. Jeżeli centrum egzaminacyjne nie jest jednocześnie szkołą koszty organizacji egzaminu wzrastają. Opłata administracyjna jest opłatą wymaganą przez AQA. W 2024 r. opłata administracyjna za zapis na język polski w terminie, zarówno na poziomie podstawowym jaki i rozszerzonym, wynosiła £58.60. Po przekroczeniu terminu zapisów (ang. late entry) dodatkowa opłata wynosi 100% bazowej opłaty za zgłoszenie i jest doliczana do opłaty za zapisanie dziecka. Po znaczącym przekroczeniu terminu zapisów (ang. very late entry) dodatkowa opłata wynosi 150% bazowej opłaty za zgłoszenie i jest doliczana do opłaty za zapisanie dziecka.
2. Niektóre osoby zapisujące dziecko na egzamin posyłają dzieci na zajęcia języka polskiego w jednej z lokalnych polskich szkół sobotnich w Wielkiej Brytanii lub na prywatne zajęcia języka polskiego i oferują kontakt z osobami wykwalifikowanymi, które mogą odpowiedzieć na pytania merytoryczne osoby prowadzącej centrum egzaminacyjne.
3. Można zasugerować zatrudnienie zewnętrznej osoby przygotowującej do egzaminu GCSE z języka polskiego na kilka sesji w ramach wsparcia przygotowań dziecka lub poprosić o pomoc lokalną szkołę polonijną.
4. Można zapisać dziecko na kurs przygotowawczy do egzaminu (w polskiej szkole/prywatnie) i informować szkołę angielską o postępach dziecka oraz przewidywanej ocenie (ang. predicted grade). Można również poprosić instytucję edukacyjną, która organizuje kurs o wydanie zaświadczenia potwierdzającego regularne uczęszczanie na zajęcia.
5. Należy zgłaszać chęć zdawania egzaminu z języka polskiego jak najszybciej (zob. 2.5).
6. Można poczekać, aż dziecko osiągnie odpowiedni wiek lub poszukać innego centrum egzaminacyjnego, które przyjmuje młodsze dzieci.
7. W powyższym przypadku wskazane jest przeprowadzenie egzaminu próbnego z języka polskiego (ang. mock exam). Wiele szkół decyduje się na przeprowadzenie egzaminów próbnych i sprawdzenie ich przez osobę nauczającą GCSE z języka polskiego spoza szkoły. Innym rozwiązaniem może być przeprowadzenie testów z dzieckiem w domu i zatrudnienie osoby, która ma odpowiednie kwalifikacje nauczycielskie, aby sprawdziła prace oraz określiła poziom zaawansowania językowego dziecka.  

Na kurs języka polskiego na poziomie GCSE można się zapisać w lokalnej polskiej szkole sobotniej (lista polskich szkół sobotnich znajduje się tutaj) lub można wynająć prywatnego nauczyciela / prywatną nauczycielkę języka polskiego na tymże poziomie. Niektóre angielskie szkoły decydują się na zatrudnienie osoby nauczającej języka polskiego na poziomie GCSE, jeśli chętnych do przystąpienia do egzaminu jest więcej niż kilka osób.

AQA rekomenduje, ale nie wymaga, dwuletni kurs przygotowawczy do egzaminu z języka polskiego na poziomie GCSE. Wśród ofert kursów przygotowawczych w polskich szkołach sobotnich znajdują się zarówno te intensywne trwające rok jak i dwuletnie zgodnie z rekomendacją komisji egzaminacyjnej.

AQA rekomenduje, ale nie wymaga, między 120 a 140 godzin nauki pod kierunkiem osoby nauczającej.

Egzaminy z języka polskiego jako obcego na poziomie GCSE odbywają się w okresie letnim w czasie tak zwanej sesji letniej (ang. summer exam series), czyli każdego roku zazwyczaj między kwietniem a czerwcem. Pierwszym egzaminem jest egzamin z mówienia, następnie odbywają się egzaminy z czytania i słuchania (obydwa jednego dnia). Ostatnim egzaminem jest egzamin sprawdzający umiejętność pisania . Daty egzaminów są publikowane corocznie na początku nowego roku szkolnego. Daty egzaminów GCSE organizowanych przez AQA można sprawdzić każdego roku tutaj.

Nie, nie ma takiego wymogu ze strony AQA. Dziecko może samodzielnie przygotowywać się do egzaminu. Niemniej jednak niektóre centra egzaminacyjne wymagają podjęcia się takiego kursu.

W wielu przypadkach; tak. Egzaminy z języka polskiego na poziomie GCSE są odpłatne. Opłata za egzamin jest zazwyczaj pobierana od osób zdających przez szkołę lub ośrodek egzaminacyjny, w którym przystępują do egzaminu. Koszt egzaminu może się różnić w zależności od ośrodka egzaminacyjnego. Jest jednak wiele szkół, które pokrywają koszt organizacji egzaminów. Należy skontaktować się z odpowiednim ośrodkiem egzaminacyjnym, aby uzyskać dokładne informacje na temat opłat.

Zarówno znalezieniem, jak i oceną kwalifikacji lub ewentualnym przeszkoleniem osoby przeprowadzającej egzamin powinno się zająć centrum egzaminacyjne. Może jednak ono prosić o pomoc w znalezieniu odpowiedniej osoby w przypadku, gdy sprawia muto trudność.

Zasadniczo nie może. Osoba przeprowadzająca egzamin ustny nie powinna być spokrewniona z osobą zdającą. Jednak w wyjątkowych przypadkach, gdy brakuje odpowiednio wykwalifikowanej osoby do przeprowadzenia egzaminu, centrum egzaminacyjne może zwrócić się o zgodę na udział członka rodziny osoby zdającej jako egzaminatora/egzaminatorki, pod warunkiem, że jest ona zatrudniona w centrum egzaminacyjnym. W takim przypadku należy niezwłocznie zgłosić konflikt interesów na adres email: irregularities@aqa.org.uk.