Polska we Włoszech

Położenie geograficzne, ludność, obszar, stolica, język urzędowy

Położenie geograficzne: Republika Włoska (wł. Italia, Repubblica Italiana) położona jest w Europie Południowej, na Półwyspie Apenińskim. Stolicą kraju jest Rzym. Włochy składają się z 20 regionów (5 z nich na prawach szczególnych) i 107 prowincji (z których dwie są autonomiczne). Długość wybrzeża włoskiego wynosi 7375 km. Terytorium jest otoczone wodami: Morza Liguryjskiego, Morza Tyrreńskiego, Morza Jońskiego oraz Morza Adriatyckiego.

Obszar: Powierzchnia (wraz z Sardynią i Sycylią): 301 268 km2;. Granica lądowa: 1932 km. Włochy sąsiadują z Francją – 488 km granicy, Szwajcarią – 740 km, Austrią – 430 km i Słowenią – 232 km. Na terytorium Włoch znajdują się dwie enklawy: Watykan i San Marino.

Ludność: Ludność Włoch liczy ok. 60 mln obywateli, jednak gęstość zaludnienia na poszczególnych obszarach jest bardzo zróżnicowana. Na 1 km2 przypada średnio prawie 200 osób, ale w niektórych regionach wskaźnik ten jest znacznie wyższy np. w Lombardii wynosi on około 388 mieszk./km2, a w Kampanii – nawet 425. Wyraźnie słabiej zaludnione są obszary na Południu: Basilicata – tylko 60 mieszk./km2,  Molise – 73. Przyrost naturalny jest jednym z najniższych w krajach UE i wynosi około 0,7%.

Język urzędowy: włoski. Rangę języka urzędowego, oprócz włoskiego, w regionie Valle d’Aosta ma również francuski, a w regionie Trydent Górna Adyga – także język niemiecki.

Warunki klimatyczne

Kraj leży w strefie klimatu śródziemnomorskiego, choć charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem - w regionach północnych zimy są chłodne, a lata gorące, natomiast im dalej na południe tym klimat staje się łagodniejszy.

Główne bogactwa naturalne

Rtęć, potas, marmur, węgiel, siarka, boksyty, sól, nikiel, złoża rud cynku i ołowiu, nieznaczne pokłady gazu ziemnego i ropy.

System walutowy, kurs i wymiana

Waluta - EURO

Religia

Katolicy stanowią 87,6% ludności kraju, prawosławni 1,2%, protestanci 1,1%, a świadkowie Jehowy 0,9%. Coraz liczniejsi stają się także wyznawcy religii wschodnich, głównie sikhizmu, hinduizmu i buddyzmu (łącznie 0,6%) oraz muzułmanie (2,1%). Wyznawców judaizmu znajduje się w sumie w całych Włoszech 25-45 tysięcy. 3,4 mln Włochów (5,8%) deklaruje ateizm.

Wykaz dni świątecznych i wolnych od pracy

• 1 stycznia-Nowy Rok
• 6 stycznia-Święto Objawienia Pańskiego (Befana)
• 25 kwietnia-Święto Wyzwolenia (od nazizmu i faszyzmu)
• 1 maja-Święto Pracy
• 2 czerwca-Święto Republiki
• 15 sierpnia-Wniebowzięcie NMP (Ferragosto)
• 1 listopada-Wszystkich Świętych
• 8 grudnia-Święto Niepokalanego Poczęcia NMP
• 25 grudnia-Boże Narodzenie
• 26 grudnia-Św. Szczepana
• Święto ruchome-Poniedziałek Wielkanocny
• Święto Lokalne (np. w Rzymie św. Piotra i Pawła - 29.06)

Infrastruktura transportowa

Włochy mają bardzo dobrze rozwiniętą sieć komunikacyjną. Łączna długość dróg to 184 tys. km, w tym 6,9 tys. km autostrad. Ze względu na kształt terytorium państwa większość głównych dróg i autostrad ma przebieg południkowy; połączenia równoleżnikowe są nieliczne. Podobny układ jak drogi mają koleje, przy czym liczba połączeń pomiędzy dwiema głównymi magistralami biegnącymi wzdłuż wybrzeża jest jeszcze mniejsza. Długość linii kolejowych wynosi 16,7 tys. km. Włochy posiadają ponadto własny system superszybkich pociągów (prędkość powyżej 250 km/h) o nazwie Freccia (Strzała). Kursują one pomiędzy Turynem, Mediolanem, Rzymem, Neapolem i Sycylią oraz do Tarentu i Wenecji. Istotną rolę w transporcie odgrywa również lotnictwo. Włochy posiadają łącznie 39 lotnisk określonych przez włoską Narodową Agencję Lotnictwa Cywilnego mianem strategicznych lub o znaczeniu ogólnokrajowym. Rzymskie lotnisko Fiumicino-Leonardo da Vinci oraz mediolańskie Malpensa i Linate należą do największych w Europie węzłów komunikacji lotniczej. Do głównych włoskich przewoźników lotniczych należą Italia Trasporto Aereo (znane również jako ITA Airways; następca Alitalii) i Air Dolomiti.

We Włoszech dobrze rozwinięty jest transport morski. Do największych włoskich portów należą: Genua, Triest, Torre del Greco, Neapol, Livorno, Wenecja, La Spezia, Palermo, Cagliari, Ankona, Tarent. Włochy słyną również z dużej liczby małych portów turystycznych.

Obowiązek wizowy

Obywatele Polski mogą wjeżdżać i przebywać na terytorium Republiki Włoskiej na podstawie ważnego paszportu lub dowodu osobistego.

Ustrój polityczny

Włochy są republiką z dwuizbowym parlamentem, a system polityczny oparty jest na konstytucji z 1948 r. Głową państwa jest prezydent wybierany na 7-letnią kadencję przez Zgromadzenie Narodowe. Od 31 stycznia 2015 r. funkcję tę pełni Sergio Mattarella. Prezydent powołuje Premiera oraz na jego wniosek powołuje i odwołuje rząd. Od 22 października 2022 r. urzęduje centroprawicowy gabinet premier Giorgii Meloni.

Władza ustawodawcza

Władzę ustawodawczą sprawuje dwuizbowy Parlament, którego kadencja wynosi 5 lat. W jego skład wchodzą: Izba Deputowanych (400 miejsc) i Senat (200 miejsc + senatorowie mianowani dożywotnio). Obie izby wybierane są w wyborach powszechnych i bezpośrednich. Czynne prawo wyborcze do Izby Deputowanych i do Senatu posiadają obywatele, którzy ukończyli 18 lat. Bierne prawo wyborcze do Izby Deputowanych posiadają wszyscy wyborcy, którzy w dniu wyborów mają ukończone 25 lat, a do Senatu – 40 lat.

Parlament posiada inicjatywę ustawodawczą, uchwala wotum zaufania/nieufności dla rządu, współdziała w wytyczaniu linii polityki państwa, kontroluje bieżącą politykę rządu, wybiera prezydenta w głosowaniu tajnym. Powołuje także 5 członków Trybunału Konstytucyjnego. Ponadto uchwala budżet, rozpatruje sprawozdania z realizacji budżetu, występuje z interpelacjami i zapytaniami do rządu, powołuje komisje śledcze.

W następstwie przedterminowych wyborów parlamentarnych z 25 września 2022 większość w Parlamencie RW uzyskała koalicja centroprawicowa, która w Izbie Deputowanych dysponuje 235 z 400 aktualnie obsadzonych mandatów, w Senacie 112 z 206 głosów. Aktualną większość tworzą Bracia Włosi, Liga, Forza Italia oraz szereg niewielkich ugrupowań wchodzących w skład bloku My, Umiarkowani (tj. Unia Centrum, Coraggio Italia, Noi con l'Italia,  Italia al Centro). Do głównych partii opozycyjnych zaliczają się centrolewicowa Partia Demokratyczna oraz lewicowo-populistyczny Ruch 5 Gwiazd. Obrazu opozycji dopełniają bloki Sojusz Zielonych i Lewicy (m.in. Włoska Lewica oraz Zielona Europa) oraz tzw. Trzeci Biegun (sojusz centrowych Azione i Italia Viva).

Władza wykonawcza

Władzę wykonawczą sprawuje we Włoszech Rada Ministrów. Obecny rząd Giorgii Meloni został powołany 22 października 2022 r.

Struktura administracji gospodarczej

• Naczelne organy administracji: RM, Prezes RM, wiceprezesi RM, ministrowie
• Centralne urzędy: Ministerstwo Spraw Zagranicznych i Współpracy Międzynarodowej, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, Ministerstwo Sprawiedliwości, Ministerstwo Obrony, Ministerstwo Gospodarki i Finansów, Ministerstwo ds. Przedsiębiorstw i Made in Italy, Ministerstwo Rolnictwa i Suwerenności Żywnościowej, Ministerstwo Środowiska i Bezpieczeństwa Energetycznego, Ministerstwo Infrastruktury i Transportu, Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Ministerstwo Edukacji, Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego i Badań Naukowych, Ministerstwo Kultury, Ministerstwo Zdrowia, Ministerstwo Turystyki
• Agencje rządowe: Włoski Instytut Handlu Zagranicznego – ICE, Urząd Skarbowy
• Terenowe organy administracji zespolonej i niezespolonej: ISTAT, Bank Włoch
• Organy samorządu terytorialnego: regiony i prowincje
• Organy pełniące funkcje zlecone: Włoski Urząd Patentowy
• Włoskie Izby Handlowe

Sądownictwo gospodarcze

We Włoszech występują dwa rodzaje postępowań pozasądowych: a) postępowanie koncyliacyjne i b) arbitraż (traktowane jako ADR – pozasądowe, alternatywne rozstrzyganie sporów).

a. W zakresie postępowania koncyliacyjnego, Dyrektor Generalny Departamentu ds. Wymiaru Sprawiedliwości Ministerstwa Sprawiedliwości (Dip. Affari di Giustizia) jest odpowiedzialny za prowadzenie rejestru instytucji upoważnionych do prowadzenia koncyliacji. Do instytucji takich należą m.in. instytucje bankowe, notarialne oraz izby handlowe (aktualnie na tę listę składa się 30 podmiotów). Ten sposób rozstrzygania sporów znany jest pod nazwą koncyliacji dobrowolnej administrowanej – tzn. możliwości poddania rozstrzygania sporów  instytucjom o charakterze prywatnym, które są  kontrolowane przez organy administracji publicznej.

b.  Arbitraż gospodarczy we Włoszech znajduje zastosowanie wówczas jeżeli przewidziany jest w klauzuli kontraktu zawartego pomiędzy stronami: (tzw. clausola compromissoria), która określa poddanie sporów pomiędzy firmami sądownictwu arbitrażowemu (rozstrzygnięciu przez jednego lub kilku arbitrów). Firma może przewidzieć w swoim  statucie ten sposób rozstrzygania sporów. Wówczas wniosek o stosowanie postępowania arbitrażowego do sporów firmy składa się w Rejestrze Spółek (Registro delle Imprese) izby handlowej, w której firma jest zarejestrowana; dostępny jest on wyłącznie dla wspólników firmy. W stosunkach międzynarodowych firmy mogą ponadto wskazać instytucję  wyspecjalizowaną w prowadzeniu postępowania arbitrażowego i poddać się zasadom jej działania, wówczas mówi się o tzw. arbitrażu administrowanym (istituzionalizzato lub amministrato). Firmy mogą ponadto uciekać się do tzw. arbitrato irrituale (arbitrażu nadzwyczajnego) mającemu zapobiegać  niewłaściwym interpretacjom klauzul. Ustawodawca wprowadził zasadę, że arbitraż odbywa się zgodnie z przyjętymi zasadami prowadzenia postępowania (tzw. codice di rito)  chyba że strony wyraźnie określą, w formie pisemnej, że spór ma być prowadzony na zasadzie determinazione contrattuale (zgodnie z zapisami w umowie dot. stosowania arbitrażu).

W postępowaniu arbitrażowym prowadzonym przez Camera Arbitrale di Roma, firma powierza organizację postępowania tej Izbie, której struktura służy przygotowaniu wszystkich elementów, z logistycznym włącznie, w celu przeprowadzenia całego postępowania.

Ponadto we Włoszech funkcjonuje Camera Arbitrale Nazionale e Internazionale di Milano, której właściwość dot. sporów w zakresie stosunków społecznych w odniesieniu do postanowień organów spółek, pozwów skierowanych przez lub przeciwko wspólnikom lub spółce, zarządzającym, likwidatorom itd.

Spory prawne mogą być również rozwiązywane przez sądy niższej instancji na podstawie powództwa cywilnego (niektóre większe sądy mają wyznaczone wydziały odpowiedzialne za rozwiązywania tego typu sporów).

Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej

Włochy są trzecią gospodarką Unii Europejskiej i strefy euro (po wystąpieniu Wielkiej Brytanii z UE). Według wstępnych danych Międzynarodowego Funduszu Walutowego za 2023 r. Włochy są 9. państwem na świecie pod względem PKB w ujęciu nominalnym.

Charakterystyczny dla gospodarki Włoch jest podział na rozwiniętą, przemysłową północną część kraju z regionem Lombardii na czele, zdominowaną przez firmy prywatne oraz mniej uprzemysłowioną i rolniczą południową część. Przeważają małe i średnie przedsiębiorstwa, w tym lokalne, rodzinne firmy. Wkład poszczególnych sektorów w PKB przedstawia się następująco: usługi – 72%, przemysł – 26%, rolnictwo – 2%.

Włoska gospodarka, która pozostała relatywnie odporna na skutki rosyjskiej inwazji na Ukrainę, zmaga się obecnie z utrzymującym spowolnieniem gospodarczym (w ujęciu rocznym odpowiednio +3,7% w 2022 r., +2,1% w I kw. 2023, +0,3% w II kw. 2023, 0% w III kw.). W prognozach rządowych wzrost PKB w całym 2023 r. został skorygowany w dół do 0,8% PKB. Perspektywy na przyszłość obarczone są istotnym ryzykiem pogorszenia sytuacji. Szacunki tempa wzrostu  na 2024 r. wahają się od: 0,7% PKB wieszczonych przez agencję ratingową S&P przez 0,8% PKB estymowanych przez OECD, Komisję Europejską i Bank Włoch po 1,2% PKB ujęte w oficjalnej prognozie rządowej. Mało optymistyczne przewidywania odnośnie do wzrostu PKB stanowią wypadkową, z jednej strony, wyraźnego spowolnienia w gospodarce światowej i europejskiej, z drugiej zaś, utrzymującej się  presji inflacyjnej, rosnących stóp procentowych, zaostrzonych warunków finansowania, wysokich kosztów energii i osłabionego popytu krajowego.

Olbrzymim wyzwaniem dla gospodarki pozostaje bardzo wysoki stosunek zadłużenia sektora finansów publicznych do PKB. Komisja Europejska postrzega aktualny poziom włoskiego długu publicznego (zgodnie z prognozami włoskiego resortu finansów w wysokości 140,2% PKB w 2023 r., 140,1% w 2024 r.) jako poważne wyzwanie dla stabilności budżetowej. Komisja zachęca Włochy do określenia celów budżetowych zapewniających realistyczną i ciągłą redukcję długu a co za tym idzie utrzymanie go na ostrożnym poziomie w perspektywie średnioterminowej przy jednoczesnym zachowaniu spójności z aktualnie obowiązującymi przepisami w ramach Paktu Stabilności i Wzrostu. Uwypukla się zarazem konieczność przeprowadzenia szeregu reform strukturalnych celem przywrócenia konkurencyjności i stabilności finansów publicznych, które są niezbędnymi warunkami powrotu na trwałą ścieżkę wzrostu.

Stałymi barierami w rozwoju Włoch poza bardzo wysokim zadłużeniem publicznym są wysokie podatki, nadmierna biurokracja, kumoterstwo i „kultura korupcji” (ponad 25% osób pow. 14. r.ż. postrzega przekupstwo jako naturalne i nieodłączne zjawisko życia społecznego) oraz mało elastyczny rynek pracy. Pomimo utrzymywania się spadkowej trajektorii stopy bezrobocia (we wrześniu 2023 r. stopa bezrobocia rejestrowanego na poziomie 7,4% w porównaniu do 8.0% rok wcześniej), palącym problemem pozostają ograniczone możliwości zawodowe dla osób młodych. Zgodnie z danymi Eurostatu, zatrudnienie w ciągu pierwszych 3 lat od zakończenia edukacji znajduje zaledwie ponad 56% Włochów w wieku 20-34 l., podczas gdy unijna średnia kształtuje się na poziomie ok. 78%. Włochy pozostają zarazem niekwestionowanym liderem pod względem liczby regionów znajdujących się w pierwszej 10 europejskich obszarów z najniższym wskaźnikiem zatrudnienia absolwentów.

W rankingu atrakcyjności inwestycyjnej Europe Attractiveness Survey 2023 opracowanym przez firmę konsultingową E&Y Włochy uplasowały się na 7. miejscu spośród 20 analizowanych krajów europejskich. Włochy odnotowały w 2022 r. 243 bezpośrednich inwestycji zagranicznych (dla porównania przodująca w rankingu Francja mogła pochwalić się 1 259 BIZ).

Główne sektory gospodarki

Sektor energetyczny

Bezpieczeństwo dostaw to kluczowy z punktu widzenia włoskich interesów element polityki zagranicznej i gospodarczej. We Włoszech 5% zapotrzebowania na ropę i 8% na gaz pokrywane jest z własnej produkcji. Kraj uzależniony jest od importu surowców energetycznych. Włochy są przy tym państwem, które w Europie zużywa najwięcej gazu metanowego do produkcji energii elektrycznej. W związku z tym wszelkie zawirowania na rynkach światowych mają natychmiastowe przełożenie na stan gospodarki.

Lawinowy wzrost cen surowców energetycznych, do którego walnie przyczyniła się rosyjska agresja na UA, oraz uczynienie przez W. Putina dostaw gazu z RU narzędziem politycznego szantażu postawiły pod znakiem zapytania podwaliny zasilania IT, opierających swój krajowy miks energetyczny w 42,3% na błękitnym paliwie, a w sektorze szeroko rozumianej wytwórczości zależnych od niego w aż 76%. Łączny krajowy popyt na gaz ziemny sięgnął w 2021 roku poziomu 76,1 mld m3. Ponad 72,7 mld m3 surowca pochodziło przy tym z eksportu, a zaledwie 3,34 mld m3 uzyskane zostało z włoskich złóż. Kształtujący się na poziomie 29 mld m3 import z RU odpowiadał w 2021 za 39,9% ogółu importu surowca i 38,2% łącznego wolumenu konsumpcji krajowej.

Włoski rząd od pierwszych dni wojny w Ukrainie nie ustawał w wysiłkach na rzecz pozyskania alternatywnych wobec rosyjskich źródeł gazu ziemnego – m.in. we współpracy z narodowym koncernem energetycznym ENI zabiegając o zwiększenie dostaw przez Algierię (aktualnie najważniejszego partnera energetycznego dla Rzymu), Katar, Azerbejdżan, DR Konga, Angolę i Egipt, autoryzując zwiększenie krajowego wydobycia gazu i zlecając operatorowi włoskiej infrastruktury przesyłowej SNAM pozyskanie dwóch jednostek typu FSRU (floating storage and regasification unit).  Zgodnie z danymi OECD do końca 2022 r. Włochy ograniczyły import rosyjskiego gazu o 15%.

Włochy opowiadają się za ambitną realizacją transformacji energetycznej w ramach Europejskiego Zielonego Ładu (European Green Deal). W tym celu wprowadzają działania służące promocji elektromobilności i wykluczeniu węgla ze swojego miksu energetycznego (choć wojna w Ukrainie chwilowo oddaliła ten cel). Narodowy zintegrowany plan na rzecz energii i klimatu (PNIEC) zakłada, że do 2030 r. 55%. krajowej produkcji energii elektrycznej będzie pochodzić ze źródeł odnawialnych. Emisja dwutlenku węgla ma zostać obniżona o 56% w sektorze dużych przedsiębiorstw oraz o 35% w cywilnym transporcie naziemnym. Do 2050 r. Włochy mają dokonać całkowitej dekarbonizacji gospodarki - węgiel ma zostać zastąpiony przez OZE i gaz.

Od stycznia do września 2023 r. OZE stanowił 43,8% całkowitej produkcji energii elektrycznej. Liczba ta wzrosła o kilka punktów w porównaniu do 2022 r., kiedy to czysta energia wygenerowała tylko 36,7% ogólnej liczby krajowej. Włochy dążą też do tego aby biogaz zastąpił jedną czwartą dostaw gazu ziemnego importowanego niegdyś z Rosji. Ponadto, planowana jest budowa podwodnej linii energetycznej między IT a Tunezją. Ambicją centroprawicowego rządu jest zbudowanie docelowo pełnej samowystarczalności energetycznej Włoch, jak również zapewnienie Półwyspowi Apenińskiemu roli europejskiego hubu energetycznego czemu ma służyć przyjęcie tzw. Planu Mattei dla Afryki, który zakłada dostarczanie gazu z Afryki Północnej jako strategicznej alternatywy dla RU..

Sektor  motoryzacyjny

Sektor motoryzacyjny odpowiada za 5,2% włoskiego PKB. Daje zatrudnienie 268 tys. pracownikom, co stanowi ok. 7% całego zatrudnienia w przemyśle. Kluczowa gałąź włoskiej gospodarki od kilku lat pogrążona jest w stale pogłębiającym się kryzysie. Już rok 2019 określany był czarnym rokiem dla włoskiego sektora motoryzacyjnego: zgodnie z danymi urzędu statystycznego ISTAT, produkcja samochodów spadła wówczas o 13,9% (najbardziej znaczący spadek od 2012 r.). Zapaść sektora pogłębiła dodatkowo pandemia COVID-19 oraz wojna w Ukrainie i związane z nią zakłócenia w łańcuchu dostaw, brak półprzewodników, niedobory komponentów, rosnące ceny stali.  Dominującym podmiotem w sektorze motoryzacyjnym we Włoszech jest Stellantis, powstały w wyniku fuzji włosko-amerykańskiej spółki Fiat Chrysler Automobiles z francuską spółką Groupe PSA gigant przemysłu samochodowego. Dzięki 14 markom, w tym pięciu od PSA (Peugeot, Citroën, DS, Opel i Vauxhall) i dziewięciu od FCA (Fiat, Chrysler, Alfa Romeo, Jeep, Abarth, Lancia, Maserati, Dodge, Ram), czwarty co do wielkości producent samochodów na świecie obecny jest we wszystkich segmentach motoryzacyjnych, od podstawowego do luksusowego. Koncern stawia na inwestycje w rozwój pojazdów elektrycznych i autonomicznych: celem jest uzyskanie do 2030 r. sprzedaży samochodów elektrycznych w Europie na poziomie pow. 70%, a w USA pow. 40% ogółu wyprodukowanych przez grupę pojazdów.

W październiku 2023 r. minister przedsiębiorstw i Made in Italy i prezes włoskiego Krajowego Stowarzyszenia Przemysłu Motoryzacyjnego ANFIA podpisali w Rzymie strategiczne porozumienie na rzecz transformacji sektora motoryzacyjnego. Porozumienie ma na celu skoordynowane i racjonalne zarządzanie wyzwaniami związanymi z ekologiczną transformacją włoskiego łańcucha dostaw przemysłu motoryzacyjnego do 2030 r., a jednocześnie promowanie wzrostu i możliwości zatrudnienia w tym strategicznym sektorze. Porozumienie określa priorytety działań wspierających inwestycje biznesowe w celu stymulowania wzrostu produkcji krajowej, aby osiągnąć wielkość przekraczającą milion pojazdów produkowanych we włoskich zakładach.

Sektor rolno–spożywczy

Produkcja rolno-spożywcza to jeden z najważniejszych sektorów włoskiej gospodarki, odpowiadający za ok. 9% PKB. W sektorze działa ponad 2 mln przedsiębiorstw, które zatrudniają 3,2 mln osób, co stanowi 13% ogółu zatrudnionych.

Włoski sektor rolno-spożywczy stawia na jakość i działania zgodne z ochroną środowiska. Włochy są bezwzględnym europejskim liderem w zakresie certyfikowanych produktów spożywczych uznanych przez UE (320 produktów żywnościowych zarejestrowanych jako chronione nazwy pochodzenia, chronione oznaczenia geograficzne oraz gwarantowane tradycyjnie specjały oraz 415 win z certyfikatami DOC/DOCG). Z danych Coldiretti wynika, że w 2022 ekologiczne metody produkcji stosowało 86 tys. gospodarstw rolnych. Najwięcej certyfikowanych produktów zarejestrowanych jest w następujących kategoriach: owoce, warzywa oraz zboża, sery, oliwa z oliwek pierwszego tłoczenia oraz przetwory mięsne. Strategiczną rolę we włoskiej gospodarce odgrywa branża winiarska, generując obroty rzędu 31,3 mld EUR rocznie, angażując ok. 530 tys. przedsiębiorstw i dając zatrudnienie ok. 870 tys. pracownikom. Włochy są też drugim największym eksporterem wina na świecie. Na sukces sprzedaży włoskich produktów spożywczych utożsamianych z wysoką jakością wpływa również niska zawartość substancji chemicznych (0,3%). Ilość tych substancji jest we włoskiej żywności pięć razy mniejsza niż przewiduje średnia europejska (1,5%) oraz 26 mniejsza niż w żywności spoza UE (7,9%).  W listopadzie 2023 r. włoski Parlament przyjął kontrowersyjną ustawę zakazującą produkcji i handlu mięsem produkowanym w laboratoriach licząc, że swoją pionierską rolą w zakazie żywności syntetycznej  wpłynie na inne kraje europejskie, aby podjęły podobne decyzje.

Przemysł tekstylno-odzieżowy

Sektor tekstylny i odzieżowy jest jednym z najważniejszych sektorów przemysłu przetwórczego we Włoszech. W samym segmencie produkcyjnym pracuje ponad 600 tys. osób, tj. 13% zatrudnionych w przemyśle. Przemysł tekstylno-odzieżowy skoncentrowany jest w północnej części kraju (Lombardia, Piemont, okolice Wenecji) oraz wokół Neapolu i Rzymu. Głównymi produktami są tkaniny bawełniane i odzież. Światową sławą cieszy się włoskie wzornictwo – Mediolan i Rzym należą do najważniejszych centrów mody na świecie. Włoska moda na świecie jest doceniana zarówno w krajach UE, jak i poza granicami Europy, np. w USA czy Chinach. Włochy są największym producentem obuwia w Europie i liczącym się graczem w sektorze galanterii skórzanej. Ponad 65% produkcji przeznaczone jest na eksport. Włochy są drugim największym eksporterem obuwia na świecie oraz trzecim artykułów odzieżowych. Branża tekstylno-odzieżowa znalazła się w gronie sektorów najbardziej poszkodowanych przez pandemię COVID-19. Bardzo negatywnie też odbiły się na niej gwałtownie rosnące ceny energii i surowców w związku konsekwencjami wojny w Ukrainie. Rok 2022 był rekordowy dla sektora, z przychodami na poziomie 96,6 mld, najwyższą wartością w ciągu ostatnich 20 lat. Włoski przemysł tekstylny i modowy okazał się odporny i po trudnych latach pandemii był w stanie podźwignąć się z kryzysu. Eksport w sektorze tekstylno-modowym przekroczył 80 mld euro, co oznacza wzrost o 19% w porównaniu z rokiem poprzednim.

Sektor turystyczny

Niezwykle ważną dziedziną gospodarki IT jest turystyka, która ma znakomite możliwości rozwoju dzięki walorom krajobrazu, bardzo długiemu wybrzeżu oraz bogatemu dziedzictwu kulturowemu. Udział sektora turystycznego w tworzeniu PKB utrzymuje się na poziomie 13%, a zatrudnionych w nim jest ok. 4,2 mln osób. Na liście najpopularniejszych odwiedzanych miejsc we Włoszech znajdują się: Koloseum (średnio 7 mln zwiedzających rocznie), Pompeje (3,5 mln), florenckie galerie Uffizi (2,2 mln) oraz Accademia (ponad 1,6 mln), rzymski zamek Castel Sant’Angelo (1,5 mln). Dla turystów najpopularniejszymi regionami pozostają: Lacjum (23 mln), Kampania (8,7 mln), a także Toskania (7 mln).  Pandemia COVID-19 przyniosła hekatombę włoskiego sektora turystycznego. Według ostrożnych danych ISTAT w 2020 roku Włochy odwiedziło o 54,6% mniej obcokrajowców, a branża turystyczna odnotowała co najmniej 63,7 mld EUR strat. Powodów do optymizmu nie przyniósł również rok 2021. Przełom nastąpił w 2022 r., ale mimo wyjątkowo udanego sezonu letniego, zarówno krajowa, jak i zagraniczna mobilizacja turystyczna w dalszym ciągu nie zdołała jednak dorównać wynikom sprzed pandemii. Operatorzy turystyczni zwracali zarazem uwagę, że za sprawą lawinowego wzrostu cen energii wyższy niż w poprzednim roku poziom mobilizacji turystycznej nie przełożył się na lepszą kondycję przedsiębiorstw sektora. W oparciu o bilans pierwszych siedmiu miesięcy, liczba turystów w 2023 r. była nadal poniżej poziomów sprzed pandemii.

Tabela najważniejszych wskaźników makroekonomicznych

Handel zagraniczny

Udział Włoch w światowym eksporcie szacowany jest w 2023 r. na poziomie 2,7% (dla porównania w 2022 r. 2,7%, w 2021 r. 2,8%). Włochy zajmują 8. miejsce na liście światowych eksporterów oraz 6. miejsce pod względem światowego importu (dane urzędu statystycznego Istat za okres I-VII 2023). Eksport jawi się jako główny motor włoskiej gospodarki. Wartość eksportu w okresie styczeń-lipiec 2023 r. osiągnęła poziom przekraczający 373 mld EUR. Eksperci przewidują utrzymanie pozytywnego trendu w całym roku i szacują , że włoski eksport osiągnie poziom 599 mld EUR.

Włochy od 2016 r. utrzymują się na liście największych eksporterów świata. Wśród głównych odbiorców produktów Made in Italy znajdują się zaś kolejno: Niemcy (12,3%), Francja (10,4%), USA (10,1%), Hiszpania (5,3%), Chiny (4,9%). Do włoskich hitów eksportowych zaliczyć można maszyny ogólnego i specjalistycznego zastosowania (15,9%), wyroby metalowe bez maszyn i urządzeń (11,0%), środki transportu (10,8%), wyroby tekstylne, odzieżowe, skórzane (10,4%), produkty spożywcze, napoje, tytoń (8,6%). Włochy to także znaczny w skali świata importer (w pierwszych siedmiu miesiącach 2023 r. 357,1 mld EUR). Wśród głównych dostawców na rynek IT znajdują się kolejno: Niemcy (15,2%), ChRL (8.0%), Francja (7,8%), Niderlandy (6,1%), Hiszpania (5,5%). We włoskim imporcie największy udział mają surowce mineralne (11,7%), wyroby metalowe bez maszyn i urządzeń (11,7%), samochody (10,4%), chemia gospodarcza (9,3%). Pod względem udziału włoskich regionów w handlu światowym największe znaczenie odgrywają położone na północy Lombardia (22,4% udział we włoskim eksporcie), Emilia-Romania (11,7%) oraz Wenecja Euganejska (11,3%). Jeśli zaś chodzi o import to w czołówce plasują się Lombardia (25,5%), Wenecja Euganejska (9,3%) oraz Piemont (7,4%).

Inwestycje zagraniczne

Zgodnie z szacunkami naukowców z Uniwersytetu Katolickiego w Mediolanie, w latach 2013-18 wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych we Włoszech nie przekraczała 1% PKB IT w ujęciu rocznym. Wśród głównych powodów tego stanu rzeczy wymieniane są wysokie koszty siły roboczej, niedostateczne wsparcie dla sektora MŚP, niski stopień innowacyjności, nadmierne obciążenia podatkowe, niedostateczne inwestycje w sieci infrastrukturalne. Wartość włoskich bezpośrednich inwestycji zagranicznych wzrasta od 2015 roku. Zgodnie z danymi UNCTAD (World Investment Report 2023) w  2022 r. zakumulowana wartość włoskich BIZ wyniosła 448,493 mld USD, co odpowiadało 23,9% PKB kraju. Z kolei łączna wartość bezpośrednich inwestycji zagranicznych we Włoszech wyniosła 532,121 mld USD, co stanowiło ok. 28,4% włoskiego PKB. Głównymi inwestorami we Włoszech są następujące państwa: Luksemburg, Niderlandy, Francja i Wielka Brytania (łącznie 70% wszystkich BIZ). Bezpośrednie inwestycje zagraniczne we Włoszech są koncentrowane głównie wokół branż naukowej i technicznej, przemysłowej, finansowej, ubezpieczeniowej i nieruchomości. Włoska Agencja Handlu informuje, że firmy będące własnością zagranicznych inwestorów zatrudniają ponad 1,2 mln włoskich pracowników, przy czym niemal 0,5 mln w sektorze przemysłowym.

Uczestnictwo w wielostronnych organizacjach i porozumieniach o charakterze gospodarczym

Działalność Włoch na forum OECD

Włochy wykazują dużą aktywność na forum OECD. Wkład Włoch do budżetu organizacji na poziomie około 4% jest szóstym co do wielkości po wpłatach Stanów Zjednoczonych, Japonii, Niemiec, Wielkiej Brytanii i Francji. Odsetek włoskich urzędników w Sekretariacie OECD stale wzrastał w ostatnich latach.

Włochy są jednym z najliczniej reprezentowanych krajów, zarówno wśród personelu, jak i w kadrze kierowniczej Sekretariatu OECD.

Włochy pełnią ważną rolę na polu szkoleniowym OECD. Trzy centra szkoleniowe OECD mają siedzibę we Włoszech: Centrum Rozwoju Lokalnego w Trydencie prowadzi szkolenia w dziedzinie małych i średnich przedsiębiorstw oraz rozwoju terytorialnego, Centrum Szkoleniowe OECD ds. Zarządzania Publicznego w Casercie, promuje inicjatywy na rzecz budowania zdolności w celu zwiększenia skuteczności i wydajności sektora publicznego m.in. w krajach regionu MENA, ale także w innych obszarach strategicznych. Szkoła Policji Gospodarczej i Finansowej z siedzibą w Ostii w ramach której działa Międzynarodowa Akademia Dochodzeń w sprawie Przestępstw Podatkowych organizuje specjalistyczne szkolenia z zakresu przeciwdziałania przestępstwom gospodarczym i finansowym

W czerwcu 2022 Włochy przewodniczyły spotkaniu ministerialnemu OECD w Paryżu. Podczas sesji „OECD i Afryka: wspólna przyszłość” z inicjatywy włoskiej po raz pierwszy podjęty został temat ustrukturyzowania partnerstwa OECD–Afryka celem wzmocnienia afrykańskiej zdolności kreowania narodowych polityk publicznych i stworzenia w Afryce klimatu bardziej sprzyjającego inwestycjom prywatnym.

Zaangażowanie Włoch w negocjacje na forum WTO  

Włochy są członkiem WTO od dnia 1 stycznia 1995 r., a członkiem GATT od dnia 30 maja 1950 r. Wkład Włoch do budżetu WTO wynosi 2,6 %, co czyni je 10. co do wielkości płatnikiem na rzecz organizacji. Włochy popierają szybką reformę WTO, konieczną, aby stawić czoła nowym wyzwaniom zmieniającego się świata. Przywiązują dużą wagę do działań w ramach WTO w celu ograniczenia barier dla rozwoju handlu elektronicznego, który jest przyszłością handlu międzynarodowego i procesu cyfrowej internacjonalizacji MŚP, będącej jedną z kluczowych strategii włoskiego rządu. Włochy z niepokojem odnoszą się do kwestii wojny celnej USA i Chin – głównych pozaeuropejskich partnerów handlowych. Opowiadają się za szukaniem możliwości dialogu z USA w kwestiach rozbieżnych w kontekście wielostronnym.  Włochy bronią dwuetapowego systemu rozstrzygania sporów i roli Organu Odwoławczego. Ponadto Włochy koncentrują swoje działania na ochronie i promocji swych żywotnych interesów handlowych w dziedzinie produktów przemysłowych, rolno-spożywczych, usług, wzmacniania ochrony własności intelektualnej i oznaczeń geograficznych.

Zaangażowanie się Włoch w prace na forum G7 i G20

Włochy prowadzą aktywną działalność w obydwu formatach, w 2017 r. przewodziły G7 (ponownie prezydencję obejmą w 2024), a w 2021 r. po raz pierwszy sprawowały prezydencję w G20.

G7

Po wybuchu wojny w Ukrainie G7 stała się dla Włoch podstawowym – obok poziomu UE – formatem koordynacji międzynarodowej odpowiedzi na rosyjską agresję. Aktualnie Włochy przygotowują się do objęcia prezydencji G7 w 2024 r. Wśród priorytetów zbliżającej się prezydencji IT w G7 znajdą się: migracje, Afryka, odbudowy UA, zrównoważony rozwój ekologiczny, innowacje i nowoczesne technologie w tym w szczególności sztuczna inteligencja oraz etyczne mechanizmy jej zarządzania.

G20

Włoskie przewodnictwo w G20 w 2021 r. koncentrowało się na modelu zrównoważonego rozwoju, opartym na 3 filarach – tzw. 3P – People, Planet, Prosperity. Czwarty wymiar – Public Health – stanowił priorytet horyzontalny, biorący swe źródło w ww. trzech filarach, a zarazem je dopełniający. Największym osiągnięciem włoskiej prezydencji G20 stało się wypracowane podczas spotkania min. finansów i szefów banków centralnych porozumienie ws. globalnego podatku od międzynarodowych koncernów. Wśród kluczowych osiągnięć włoskiej prezydencji wymienia się bezprecedensowe zobowiązanie krajów G20 do utrzymania globalnego ocieplenia poniżej 1,5°C za pomocą natychmiastowych działań i zobowiązań w perspektywie średnioterminowej. Wśród istotnych osiągnięć wskazuje się też wynegocjowanie porozumienia UE-USA ws. zakończenia sporu handlowego i pobierania dodatkowych ceł od importowanych z Europy stali i aluminium.

Udział w szczycie G20 na wyspie Bali w 2022 r. stał się okazją do niezwykle udanego debiutu na arenie międzynarodowej dla premier G. Meloni. Szerokim echem odbiły się liczne spotkania bilateralne premier m.in. z prezydentami USA, Turcji, CHRL oraz premierami Kanady, Australii i Indii, podczas których poruszono tematy dot. aktualnych wyzwań stojących przed społecznością międzynarodową, od wzrostu gospodarczego, kwestii wspólnego bezpieczeństwa żywnościowego i energetycznego, po transformację cyfrową i problematykę bezpieczeństwa zdrowotnego. Włosi podkreślali, że szczyt zakończył się sukcesem za sprawą przyjęcia przez przywódców wspólnej końcowej deklaracji w sprawie Ukrainy i zbliżenia Zachodu z resztą świata odnośnie do wyraźnego potępienia rosyjskiej inwazji. Dla Włoch pierwszoplanowe znaczenie miał też sukces w negocjacjach w sprawie zboża  i poparcie inicjatywy zbożowej pozwalającej otworzyć bezpieczny humanitarny korytarz morski na Morzu Czarnym.

W trakcie prezydencji Indii w 2023 r. IT były jednym z państw, które poparły przystąpienie Unii Afrykańskiej do G20.

Stosunki gospodarcze z Unią Europejską

Stosunki z Unią Europejską na szeroko pojętej niwie gospodarczej mają dla Włoch pierwszoplanowe znaczenie. Do unijnych partnerów trafia, zgodnie z danymi włoskiego MSZ 53,4% włoskiego eksportu (w tym 42,8% do państw strefy euro). Podobne wartości przedstawia import – odpowiednio 50,4% i 41,9%. W relacjach na forum UE Włochy są jednakże partnerem asertywnym, uważającym, że uczestnictwo we Wspólnocie nie powinno skutkować nadmiernymi ograniczeniami swobody kształtowania krajowej polityki gospodarczej (rozrzutna polityka fiskalna wielokrotnie prowadziła do spięć na linii Rzym–Bruksela), ani zagrażać interesom włoskich przedsiębiorców.

Zasadniczo IT są przychylnie nastawione do zawierania porozumień handlowych między UE a państwami trzecimi, domagają się umieszczania w kontraktach szczegółowych zapisów chroniących produkty regionalne i uniemożliwiających zalew unijnego rynku produktami z zagranicy. Włochy uważają, że skumulowany potencjał państw UE powinien przełożyć się na potęgę gospodarczą samej Unii – domagają się przyjęcia ambitnego budżetu, dzięki któremu można by lepiej stawić czoła problemom dotykającym państwa członkowskie i odegrać bardziej znaczącą rolę na forum międzynarodowym. Popierają Green New Deal i postulat neutralności klimatycznej do 2050 r., domagając się zarazem wsparcia UE dla proekologicznych wielkich inwestycji, niewliczania ich do deficytu budżetowego i dodatkowych zachęt finansowych dla krajów przodujących w transformacji ekologicznej. W tym kontekście bardzo ważną sprawą dla Włoch jest kwestia reformy Paktu stabilności i wzrostu UE, którego rygorystyczne reguły były zawieszone do 31.12.br. w następstwie Covid-19.

Gospodarcze umowy dwustronne

• • Umowa o współpracy gospodarczej między Polską a Włochami z 1984 r.;
  • Umowa w sprawie unikania podwójnego opodatkowania z 1985 r.;
  • Memorandum o współpracy MGiP z włoskim Instytutem Promocji Przemysłu (IPI) w dziedzinie rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw z 1999 r.
  • Memorandum o współpracy ministerstw infrastruktury z 2003 r.
  • Umowa o współpracy Generalnego Inspektora Kontroli Skarbowej z Ufficio Italiano dei Cambi (UIC) z 2004 r.
  • Deklaracja o współpracy w dziedzinie energii odnawialnej, technologii czystego węgla, rozwoju energetyki jądrowej i bezpieczeństwa energetycznego z 2009 r.
  • Deklaracja o współpracy w zaawansowanych technologicznie sektorach przetwórczych, w tym przemysłach poddostawczych branży samochodowej, infrastrukturze oraz wspieraniu przedsiębiorstw w wykorzystaniu środków europejskich z 2009 r.
  • Porozumienie o współpracy między Polską i Włoską Agencją Kosmiczną w 2015 r.

Dwustronna wymiana handlowa

Według danych GUS za okres I-VII 2023 r. Włochy są 5. partnerem handlowym Polski pod względem wartości obrotów handlowych na świecie (po Niemczech, Chinach, Czechach i Francji) i 3. partnerem gospodarczym Polski w Europie. Według danych włoskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych i Współpracy Międzynarodowej wartość wzajemnych obrotów handlowych w 2023 r. (dane za 7 miesięcy) wyniosła 21,260 mld EUR, z czego włoski eksport do Polski wyniósł 11,766 mld EUR, import zaś 9,493 mld EUR. Włochy stanowią dla Polski 4. co do wielkości rynek zbytu (4,9% udziału w rynku), plasują się też na 5. miejscu wśród głównych dostawców (4,7%). Polska zajmuje zaś 8. miejsce na liście odbiorców włoskich towarów (3,2%) i 9. wśród dostawców (2,7%). Cechą charakterystyczną wymiany między naszymi krajami  jest strukturalny deficyt handlowy związany z wysokim importem polskiej branży samochodowej oraz artykułów konsumpcyjnych pochodzenia przemysłowego i leków. Struktura wymiany towarowej polsko-włoskiej tradycyjnie koncentruje się na kilku grupach towarowych. Do najczęściej importowanych produktów należą: maszyny i urządzenia, środki transportu, metale i produkty metalurgiczne oraz wyroby chemiczne. Z kolei Polska eksportuje głównie środki transportu, wyroby spożywcze, napoje i tytoń, metale i produkty metalurgiczne oraz urządzenia elektryczne. Taka charakterystyka wymiany towarowej może być uzasadniona w dużym stopniu działalnością w Polsce największych włoskich producentów z branży samochodowej oraz metalurgicznej.

Wzajemne inwestycje

Włoskie inwestycje w Polsce

Włochy znajdują się na 10. pozycji w zestawieniu zagranicznych inwestorów w Polsce. Według danych NBP wartość włoskiego kapitału zainwestowanego w 2022 r. w Polsce wyniosła 6,2 mld EUR. Stanowi to wzrost w porównaniu do roku 2021, gdy włoski kapitał wyniósł 5,8 mld EUR.  Zgodnie z danymi włoskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych i Współpracy Międzynarodowej w Polsce jest obecnych ponad 800 włoskich przedsiębiorstw (ponad 3000 wg Ambasady RW w Warszawie) działających głównie w sektorach: motoryzacyjnym, metalurgicznym, AGD, papierniczym, spożywczym, chemicznym i budowlanym. Blisko 45% włoskich podmiotów jest zarejestrowanych w woj. śląskim, ponad 14% w mazowieckim, a 8% w lubelskim.

Włoscy przedsiębiorcy inwestują głównie w działalność produkcyjną w sektorach: samochodowym, AGD, papierniczym, spożywczym, chemicznym i budowlanym. Na Liście Głównych Inwestorów Zagranicznych PAIH w Polsce znajduje się blisko 200 włoskich inwestorów. Wśród nich wyróżnić można między innymi takie przedsiębiorstwa jak: Bacardi-Martini BV – producent wyrobów alkoholowych, Stellantis – producent samochodów, Brembo – producent systemów hamulcowych, Ferrero – firma działająca w branży spożywczej, Indesit – producent sprzętu AGD, Mapei – producent klejów i produktów chemicznych dla budownictwa, Marcegaglia – firma zajmująca się produkcją i sprzedażą artykułów metalowych, przeznaczonych do celów budowlanych.

Polskie inwestycje we Włoszech

Według danych NBP stan należności z tytułu polskich inwestycji bezpośrednich  we Włoszech na koniec 2022 r. osiągnął wartość 161,9 mln EUR (dla porównania w 2021 r. 152,0 mln EUR). Polskie firmy inwestują na rynku włoskim głównie w sektorze motoryzacji, budownictwie, handlu, transporcie i przemyśle chemicznym. Spośród polskich firm we Włoszech inwestują m.in. PKP Pol-Rail, Est Cargo Trans, Boryszew (producent komponentów dla sektora motoryzacyjnego i materiałów chemicznych) i Comarch (IT).  Invitalia, włoska agencja ds. promocji inwestycji, na przestrzeni ostatnich lat odnotowała 9 istotnych kapitałowo polskich inwestycji we Włoszech. Do głównych inwestorów należą: Boryszew, Bioton, Polimex-Mostostal Siedlce, Impexmetal, Est Cargo Trans, Arctic Paper oraz PKP. Preferowane sektory to: farmaceutyczny, transportowy, budownictwa oraz handlu. Wiele firm umacnia swoją obecność poprzez ustrukturyzowany eksport wsparty reklamą i działaniami promocyjnymi (m.in. Oknoplast, Drutex). Ponadto działają punkty dystrybucji polskich wyrobów (Fakro) i showroomy (Numo Yachts). Warto zwrócić uwagę na działanie firm z sektora kosmetycznego: FM Group, która posiada siedzibę na północy kraju, a także firmy Inglot działającej w oparciu o franczyzę. Uznanymi markami we IT są Pesa i Newag, które zaopatrują włoskie koleje regionalne w składy elektryczne.

Liczba Polaków zainteresowanych prowadzeniem działalności gospodarczej we IT pozostaje na stabilnym poziomie. Są to głównie mikroprzedsiębiorstwa, często firmy jednoosobowe, dysponujące przeważnie nieznacznym kapitałem. Wg Unioncamere (Włoski Związek Izb Handlowych) w izbach, do których przynależność jest obowiązkowa, zarejestrowanych było 4.000 podmiotów gospodarczych, których właścicielem jest osoba urodzona w Polsce.

Współpraca regionalna

Współpraca między władzami województw  RP a regionami RW odbywa się w ramach bezpośrednich i zdecentralizowanych kontaktów między ww. podmiotami.

Współpraca samorządów gospodarczych

Dwustronna współpraca samorządów przebiega na płaszczyźnie bezpośrednich kontaktów z włoskimi partnerami, m.in. z lokalnymi przedstawicielstwami zrzeszenia włoskich przedsiębiorców Confindustria, stowarzyszeniami i federacjami branżowymi Confcommercio i Coldiretti.  

Dostęp do rynku dla polskich towarów i usług

Warunki dostępu dla polskich towarów i usług, wynikające z włoskich przepisów (licencje, zezwolenia, kwalifikacje, wpisy na listy zawodowe), są identyczne dla wszystkich eksporterów i przedsiębiorców z UE. Po zniesieniu w sierpniu 2006 roku okresu przejściowego na swobodny przepływ pracowników, obywatele i firmy polskie nie mają ograniczeń w dostępie do włoskiego rynku pracy. Procedury związane z założeniem działalności gospodarczej są takie same dla Polaków, jak dla innych obywateli UE. Duże zainteresowanie rynkiem włoskim okazują firmy polskie, świadczące usługi w charakterze podwykonawcy - głównie w sektorze budowlanym i pracach montażowych.

Główne bariery przy rejestracji działalności gospodarczej to: kwestie językowe oraz różnice w ustawodawstwie krajowym.

Polskie firmy cieszą się pozytywną opinią wśród włoskich przedsiębiorców. Jednakże dużym mankamentem jest wciąż niska rozpoznawalność polskiej marki oraz słaba znajomość polskiej oferty eksportowej. Inną barierą dla polskiego eksportu są wysokie wymagania co do jakości oraz wzornictwa – kwestie te mają ogromne znaczenie dla włoskiego konsumenta. 

Dostęp do rynku pracy

Obywateli polskich, zamierzających podjąć pracę we Włoszech, obowiązują takie same zasady jak wszystkich obywateli UE.

Szczegółowe informacje nt. podejmowania pracy i świadczenia usług we Włoszech można znaleźć na poniższych stronach:

http://www.msz.gov.pl/resource/e142cbdf-92aa-4340-8bc3-24def5853d25:JCR

https://europa.eu/youreurope/business/sell-abroad/service-providers/index_pl.htm

Nabywanie i wynajem nieruchomości

We Włoszech istnieje swoboda zakupu i wynajmu nieruchomości (również rolnych) przez cudzoziemców będących obywatelami krajów Unii Europejskiej.

Pewne ograniczenia przy zakupie nieruchomości mogą wynikać z:

•             położenia danej nieruchomości (np. w strefie przygranicznej, co rodzi konieczność uzyskania zezwolenia na jej zakup);

•             uwarunkowań historycznych i terenowych (kwestie ochrony środowiska, miejsca widokowe, zabytki, konieczność spełnienia wymogów stawianych przez Ministerstwo Kultury);

•             użytkowania nieruchomości niezgodnie z jej przeznaczeniem.

Nabywanie i wynajem nieruchomości przez osoby prawne z krajów UE oparte jest na takich samych zasadach, jak nabywanie nieruchomości przez osoby fizyczne.

System zamówień publicznych

Informacje odnośnie Przetargów i Zamówień Publicznych we Włoszech można znaleźć m.in. na stronach:

- Państwowego Urzędu Antykorupcji (Autorita Nazionale Anticorruzione http://www.anticorruzione.it/portal/public/classic/ )

- Dziennika Urzędowego Gazetta Ufficiale (www.gazzettaufficiale.it, hasło: Bandi di Gara)

- na stronach internetowych poszczególnych regionów włoskich

- na stronach internetowych gmin (www.comuni.it) oraz prowincji (http://www.comuni-italiani.it/province.html

- na stronach internetowych poszczególnych ministerstw

- na łamach najważniejszych dzienników (np. La Repubblica ,Il Sole 24 ore, Il Corriere della Sera )

- na portalach internetowych poszczególnych Izb Handlowych (www.camcom.it) pod hasłem Ricerca di una Camera di Commercio.

Zamówienia publiczne powyżej progu.

Wszystkie zamówienia publiczne przekraczające określone wartości progowe muszą być opublikowane w Suplemencie do Dziennika Urzędowego Unii Europejskiej (zwanym również „serią S”). Urząd Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich wydaje serię S wyłącznie w wersji elektronicznej. Strona serwisu: http://ted.europa.eu. Ogłoszenia o przetargach publikowane są 12 dni po ich przesłaniu do Komisji lub 5 dni w uzasadnionych przypadkach, w postaci skrótu w przynajmniej dwóch głównych krajowych dziennikach oraz w przynajmniej dwóch najbardziej poczytnych lokalnych gazetach w regionie właściwym dla wykonania zamówienia.

Zamówienia publiczne powyżej progu

Procedury wyboru ofert, które sprowadzają się do oczywistego i koniecznego etapu wyboru najlepszej oferty w oparciu o kryteria, takie jak najniższa cena lub najbardziej ekonomiczna oferta, mogą zostać podzielone na:

a) zwykłe procedury (przetarg nieograniczony oraz przetarg ograniczony), które mogą być stosowane zgodnie z uznaniem zamawiającego;

b) procedury, którego mogą być stosowane tylko w określonych okolicznościach:

-  negocjacje z ogłoszeniem;

-  negocjacje bez ogłoszenia;

-  konkurs na projekt;

-  system dynamicznych zakupów.

Procedura jest wybierana przez zamawiającego w celu wskazania najkorzystniejszej oferty w zgodzie z powyższymi kryteriami. Informacja o formie przetargu zawarta jest w ogłoszeniu.

Wymagana dokumentacja

W celu nabycia uprawnień do udziału w przetargach publicznych na dostawy i usługi, podmioty biorące udział w przetargu powinny udowodnić, iż spełniają wszystkie stawiane wymogi (ogólne, techniczne, finansowe i kompetencyjne). Ponadto podmiot zamawiający ma prawo kontroli ww. wymogów na każdym etapie trwania przetargu.

Przetarg zgodnie z Prawem Zamówień Publicznych wygrywa najlepsza oferta, która powinna zostać wyłoniona w oparciu o najniższą cenę lub pod kątem największych korzyści ekonomicznych (wartość za pieniądze) lub wg kryteriów wyboru oferty, ujętych w ogłoszeniu o przetargu.

Zamówienia publiczne poniżej progu

W przypadku zamówień poniżej progu zamawiający nie jest zobowiązany do zamieszczenia ogłoszenia. W przypadku robót budowlanych ogłoszenia o przetargu publikowane są nie tylko na stronach internetowych nabywcy, ale także na stronach internetowych Ministerstwa Infrastruktury (www.mit.gov.it) oraz, w skróconej postaci, w krajowym dzienniku i gazecie lokalnej. W przypadku zamówień o mniejszej wartości – ogłoszenie zamieszczane jest na tablicy ogłoszeń urzędu miejskiego właściwego dla miejsca realizacji zamówienia.

 W literaturze przedmiotu (m.in. R.R. Gesteland) włoska kultura biznesowa określana jest jako protransakcyjna, ceremonialna, o zróżnicowanym podejściu do czasu i ekspresyjna. Ze względu na znaczną rozciągłość południkową (pociągającą za sobą m.in. różnice klimatyczne), a także pewne zaszłości historyczne (zjednoczenie w XIX w.) cechy te występują jednak w bardzo zróżnicowanym natężeniu. Mieszkańcy uprzemysłowionej Północy wyróżniają się na tle rodaków punktualnością oraz orientacją na sprawny i efektywny dialog biznesowy,  dla mieszkańców Południa ważny jest zaś serdeczny nastrój i budowanie relacji. Żadną miarą nie jest to jednakże regułą. Prowadząc negocjacje z włoskimi partnerami ważne jest dostosowanie się do ich stylu bycia, nieprowadzące jednak do mechanicznego naśladownictwa. O ile Włosi, zwłaszcza na Południu, często wykazują mniej restrykcyjne od naszego podejście do czasu i nie należy odbierać spóźnienia z ich strony jako afrontu (także za sprawą stopnia zakorkowania włoskich miast), o tyle sami powinniśmy zadbać o punktualność. Skracanie dystansu interpersonalnego i kontaktu fizycznego (np. dotknięcie ramienia) traktujmy jako wyraz życzliwego nastawienia rozmówcy, sami nie inicjujmy jednakże tego typu zachowań (równie dobrze możemy trafić na osobę o powściągliwym usposobieniu). Włoscy partnerzy również dysponują zestawem wyobrażeń na nasz temat, a zachowania jaskrawo im przeczące mogą być odbierane jako nienaturalne.

W kontaktach z Włochami bardzo ważne jest wywarcie na partnerze dobrego wrażenia. Elegancki ubiór, kontakt wzrokowy i zainteresowanie swoją osobą rozmówcy (nie przechodźmy od razu do sedna sprawy) odgrywają niebagatelną rolę. Włosi wykazują spore przywiązanie do hierarchii i tytułów, w miarę zacieśniania znajomości chętnie jednak z nich rezygnują (będzie bezpieczniej, jeśli propozycja przejścia na ty wyjdzie od partnera; popularnym rozwiązaniem jest też używanie imienia, a następnie formy pan/pani). Warto zadbać również o komfort psychiczny kontrahenta – wielu Włochów słabo albo niechętnie posługuje się językami obcymi (wyjątkiem są tu szefowie dużych korporacji i większość przedsiębiorców z Północy, z reguły świetnie władający jęz. angielskim). Dobrym pomysłem może okazać się zatem zapewnienie podczas rozmów obecności tłumacza.

Południowowłoską kulturę biznesową, jako pozostającą w obszarze wpływów śródziemnomorskich, cechuje również pewna „intencyjność”, tj. sam zamiar działania przesłania niekiedy sprawne jego podjęcie (oczywiście każdy rozmówca jest inny!). Brak odpowiedzi na wysłaną do partnera wiadomość może oznaczać konieczność kontaktu telefonicznego i delikatnego przypomnienia o sprawie.

Administracja gospodarcza

• Rząd włoski: www.governo.it
• Ministerstwo Spraw Zagranicznych i Współpracy Międzynarodowej:  www.esteri.it
• Ministerstwo Infrastruktury i Transportu: www.mit.gov.it
• Ministerstwo Środowiska i Bezpieczeństwa Energetycznego: www.mite.gov.it
• Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej: www.lavoro.gov.it
• Ministerstwo Rolnictwa i Suwerenności Żywnościowej: www.politicheagricole.gov.it
• Ministerstwo Przedsiębiorstw i Made in Italy: www.mise.gov.it
• Ministerstwo Gospodarki i Finansów: www.mef.gov.it
• Departament  Spraw Regionalnych w KPRM: www.affariregionali.it

(opr.  Ambasada RP w Rzymie)