Wiceminister poinformował, że jutro (15 września) wystartuje „Bieg po nowe życie”, który zapoczątkuje drugą edycję kampanii promującej ideę medycyny transplantacyjnej. – Akcje społeczne muszą zaakcentować to, że przeczep od dawcy żywego odbywa się bez uszczerbku dla jego zdrowia. Warto podkreślić, że przeszczep nie jest eksperymentem medycznym – to bezpieczna i powszechnie stosowana metoda leczenia – podkreślił Sławomir Gadomski.

W konferencji wzięli udział także: Przemysław Saleta – boxer, „żywy” dawca nerki, Małgorzata Rejdych – najdłużej żyjąca pacjentka po przeszczepie serca, Artur Kamiński – dyrektor Centrum Organizacyjno-Koordynacyjnego do Spraw Transplantacji „Poltransplant” i Krajowego Centrum Bankowania Tkanek i Komórek, Jarosław Czerwiński – z-ca dyrektora ds. medycznych Centrum Organizacyjno-Koordynacyjne do Spraw Transplantacji „Poltransplant” oraz Anna Jakubowska-Winecka – Zakład Psychologii Zdrowia Instytut-Pomnik Centrum Zdrowia Dziecka.

Przeszczepianie narządów w Polsce

Transplantacja narządów, tkanek i komórek jest uznaną od lat i stale rozwijającą się dziedziną medycyny, ratującą życie i zdrowie tysiącom chorych. Program EUDONORGAN, w ramach którego odbyła się dzisiejsza konferencja naukowa jest programem, który przez szkolenia i działalność promocyjną podnosi świadomość społeczną w zakresie dawstwa i przeszczepiania narządów w Unii Europejskiej i krajach sąsiednich. O praktycznych aspektach przeszczepiania i nowych możliwościach rozmawiali przedstawiciele organizacji transplantacyjnych z Polski, Czech, Litwy, Łotwy i Słowacji, eksperci międzynarodowi oraz biorcy i dawcy.

Zdecyduj i ratuj życie innym

W Polsce corocznie wykonuje się około 1500 zabiegów przeszczepienia narządów (zestawienie na końcu materiału), ale potrzeby są dużo większe. Wedle danych z września 2018 r. na przeszczep oczekuje prawie 2000 chorych.

Dawcami w naszym kraju są przede wszystkim osoby zmarłe. Pobranie narządu od dawcy zmarłego i żywego poprzedzają:

- wykluczenie wyrażenia sprzeciwu w przypadku dawców zmarłych oraz uzyskanie zgody na pobranie od dawców żywych,

- kwalifikacja medyczna dawcy, która ma na celu bezpieczeństwo biorcy (np. wykluczenie aktywnego zakażenia lub nowotworu u dawcy, które mogłyby być przeniesione z przeszczepem do biorcy), a w przypadku dawcy żywego przede wszystkim jego bezpieczeństwo.

Wykluczenie wyrażenia sprzeciwu na pobranie narządów i tkanek odbywa się poprzez ustalenie czy istnieje tego typu zastrzeżenie w Centralnym Rejestrze Sprzeciwów lub ustalenie posiadania przez potencjalnego dawcę sprzeciwu wyrażonego pisemnie lub w rozmowie z bliskimi.

Rozmawiaj z bliskimi

W przypadku co dziesiątego potencjalnego dawcy w Polsce odstępuje się od pobrania narządów, pomimo braku wpisu w Centralnym Rejestrze Sprzeciwów oraz braku pisemnego sprzeciwu na bycie dawcą po śmierci, ponieważ bliscy nie są w stanie przekazać jednoznacznej woli osoby zmarłej wyrażonej za życia dotyczącej bycia dawcą, bo jej nie znają.

- Z badań CBOS wynika, że aż 80%  Polaków jest gotowych oddać swoje narządy po śmierci. Natomiast niepokojące jest to, że 75% z nich nigdy nie rozmawiało o tym ze swoimi najbliższymi – podkreślił wiceminister Sławomir Gadomski.

Polskie prawo pozwala na pobranie narządów, jeśli zmarły nie zgłosił za życia swojego sprzeciwu. Jednak najczęściej jest tak, że to bliscy osoby zmarłej, nie znając jej woli, deklarują swój sprzeciw. Dlatego tak ważne jest określenie i przekazanie swojej woli bliskim, aby w momencie bezsprzecznej tragedii jaką jest śmierć, nie istniały wątpliwości związane ze stanowiskiem zmarłego wobec ofiarowania narządów i tkanek do przeszczepienia.

W przypadku dawstwa od osób żywych ważne jest, aby rodzina pacjenta wymagającego przeszczepienia nerki lub fragmentu wątroby wiedziała, że istnieje możliwość pomocy bliskiemu poprzez zadeklarowanie chęci bycia żywym dawcą narządu.

Dawstwo od osób żywych

W przypadku przeszczepienia nerki lub fragmentu wątroby, dawcą może być osoba żyjąca. Zabieg taki nie powoduje uszczerbku dla zdrowia dawcy. Liczba zabiegów pobrań i przeszczepień nerek od dawców żywych w Polsce wprawdzie wzrasta, ale jest wciąż niska, wynosi do 5 proc. wszystkich przeszczepień nerek, podczas gdy udział takich zabiegów w Europie wynosi do 30 proc. Wskaźnik ten wynosi w Czechach 10 proc., na Słowacji ­13 proc., na Łotwie ­17 proc., w Norwegii 19,5 proc., w Niemczech ­28 proc., w Szwecji ­31 proc, w Szwajcarii ­ 39 proc., a w Holandii ­aż ­57%.

Wsparcie koordynatorów transplantacyjnych

Od 2010 r. Poltransplant zatrudnia szpitalnych koordynatorów pobierania narządów od dawców zmarłych, co umożliwia prowadzenie pobrań w ponad 200 szpitalach w Polsce. W celu zwiększenia liczby przeszczepień nerek od dawców żywych, w ramach programu wieloletniego na lata 2011-2020 pn. „Narodowy Program Rozwoju Medycyny Transplantacyjnej” (NPRMT), utworzono w 2018 r. stanowiska koordynatorów pobierania i przeszczepiania nerek od żywych dawców w Ośrodkach Kwalifikujących biorców nerek do przeszczepienia. Obecnie funkcję tę wykonują 22 osoby, a w najbliższym czasie planowane jest powierzenie jej kolejnym 12 osobom. Zadaniem takiego koordynatora jest przekazywanie pacjentowi kwalifikowanemu do przeszczepienia nerki oraz jego najbliższym informacji o możliwości przeszczepienia nerki od dawcy żywego i koordynowanie kwalifikacji zarówno biorcy, jak i dawcy. W dalszym etapie zadaniem koordynatorów będzie organizacja pobrania i przeszczepienia nerki.

Edukacja i promocja

Kampanie społeczne są kluczowym elementem działań podejmowanych w ramach NPRMT. Celem programu jest wzrost liczby rzeczywistych dawców narządów, a w konsekwencji narządów przeszczepianych zarówno od dawców zmarłych, jak i dawców żywych. Realizowane przez Ministerstwo Zdrowia kampanie kładą nacisk przede wszystkim na promowanie i upowszechnianie idei medycyny transplantacyjnej, jako solidarnej społecznie metody leczenia. Oparto je na formule działań o zasięgu ogólnopolskim i lokalnym. Obejmują one szerokie spektrum działań edukacyjnych, informacyjnych oraz promocyjnych dotyczących w szczególności idei dawstwa narządów. By zwiększyć efektywność realizowanych zadań podjęto decyzję o opracowaniu i wdrożeniu jednej, ogólnopolskiej kampanii społecznej: „Zgoda na Życie – Solidarnie dla transplantacji”, która jest kontynuacją kampanii realizowanej w poprzednich latach. Będzie ona promować dawstwo i zachęcać wszystkich obywateli do deklarowania swojej woli w tym zakresie.

Drugą edycję kampanii zapoczątkuje jutrzejszy (sobota, 15 września) „Bieg po nowe życie” – impreza sportowa, która jest pięknym dowodem na solidarne zaangażowanie w ideę medycyny transplantacyjnej. W marszu nordic walking weźmie udział sztafeta z Ministerstwa Zdrowia, z wiceministrem Sławomirem Gadomskim na czele. Marsz wystartuje o godz. 12.00 z Parku Świętokrzyskiego przy Pałacu Kultury i Nauki.

Kampania będzie prowadzona do końca realizacji NPRMT, tj. do 2020 r. i podobnie jak miało to miejsce poprzednio – wykorzystywane w niej będą różne środki przekazu – nowe spoty telewizyjne i radiowe, kampanie w social media, wystawy i imprezy sportowe.

W trakcie kampanii prowadzone będą działania edukacyjne mające na celu podnoszenie świadomości społecznej dotyczącej funkcjonujących w Polsce rozwiązań systemowych. Jednocześnie niezwykle ważne jest, aby o transplantacji i naszej woli bycia dawcą rozmawiać z najbliższymi. Zasadnicze znaczenie ma także podnoszenie wiedzy społecznej nt. istnienia i funkcjonowania Centralnego Rejestru Sprzeciwów.

Liczba transplantacji przeprowadzonych w Polsce w latach 2010-2018