• Konsultantem może być osoba, która posiada tytuł specjalisty w danej dziedzinie medycyny, farmacji lub innej dziedzinie w ochronie zdrowia oraz daje rękojmię należytego i bezstronnego wykonywania zadań konsultanta.
• Minister Zdrowia może sam wybrać konsultanta krajowego, albo zwrócić się do towarzystw naukowych lub zrzeszających specjalistów o przedstawienie kandydata.
• Kadencja konsultanta trwa 5 lat.
• Minister Zdrowia odwołuje konsultanta krajowego przed upływem kadencji:

1. jeżeli konsultant złożył rezygnację,
2. jeżeli w ocenie ministra konsultant nie realizuje powierzonych mu zadań i uprawnień
3. jeżeli konsultant został skazany prawomocnym wyrokiem sądu na karę ograniczenia albo pozbawienia wolności, albo zawieszono mu prawo wykonywania zawodu;
4. jeżeli nie wyłączył się od wykonania czynności, pomimo zaistnienia przesłanek tego wyłączenia (konsultant ma obowiązek wyłączenia się od wykonania czynności, której wykonanie mogłoby mieć wpływ na jego prawa lub obowiązki lub mogłoby mieć wpływ na prawa lub obowiązki np. podmiotu w którym jest zatrudniony);
5. jeżeli nie złożył w terminie oświadczenia o tzw. powiązaniach branżowych (informacja m.in. gdzie pracuje, czy prowadzi działalność gospodarczą, czy ma udziały w spółkach związanych z ochroną zdrowia) lub oświadczenia o otrzymanych korzyściach (np. od firm farmaceutycznych) albo oświadczenie jest niezgodne ze stanem faktycznym;
6. na wniosek Ministra Obrony Narodowej w przypadku konsultanta krajowego w dziedzinie obronności kraju.

26 lutego 2024 roku z funkcji konsultanta krajowego w dziedzinie psychoterapii została odwołana mgr Renata Mizerska. Powodem były liczne protesty środowiska psychoterapeutów kierowane do Ministra Zdrowia. Zwracano uwagę na brak informacji potwierdzających dorobek naukowy i doświadczenie kliniczne nowej konsultant. Mgr Renata Mizerska została powołana 11 grudnia 2023 roku, w ostatnich dniach pracy minister zdrowia Ewy Krajewskiej i rządu Mateusza Morawieckiego.

26 lutego 2024 roku na liście krajowych konsultantów znalazło się nazwisko prof. Wiesława Cubały jako konsultanta w dziedzinie psychoterapii, jednak jego powołanie zostało uznane za nieważne ze względów proceduralnych. Ministerstwo Zdrowia informuje, że nowy kandydat na konsultanta zostanie wyłoniony po konsultacjach ze środowiskiem psychoterapeutów.