Polska w Australii

W 2023 r. Australia uplasowała się na 14. pozycji wśród największych gospodarek na świecie. Wg OECD PKB wyniósł 820 022 bln USD, stanowiąc ok.2,44% udziału w globalnym PKB.
Po pandemii australijska gospodarka mocno odbiła, jednakże spowodowany wybuchem wojny na Ukrainie światowy wzrost cen energii i towarów spowodował w Australii tzw. "kryzys kosztów życia”. Gwałtownie rosnąca inflacja (rekordowy odczyt w Q4 2022 – 7,8%), wymogła na banku centralnym podniesienie stóp procentowych, co miało miejsce 13 razy z rzędu. Wysokie stopy procentowe oraz rekordowo wysokie ceny nieruchomości spowodowały znaczny wzrost kosztów spłaty kredytów hipotecznych, a tym samym relatywne zubożenie społeczeństwa i znaczne ograniczenie konsumpcji. 
W perspektywie średnioterminowej osiągnięcie zrównoważonego wzrostu gospodarczego wymagać będzie ciągłego skupiania się na kluczowych celach społecznych, takich jak zmniejszenie nierówności społecznych pomiędzy aglomeracjami a tzw. Australią regionalną, osiągniecie celów gospodarki zeroemisyjnej oraz zmniejszenie nierówności płci.

Pod względem udziału w PKB wg stanu na styczeń 2024 najważniejszymi sektorami australijskiej gospodarki były:

• górnictwo (14,3%)
• opieka zdrowotna i edukacja (12,8%)
• usługi finansowe (7,4%)
• budownictwo (7,1%)
• produkcja (5,7%)

Źródłem wsparcia eksportu i rozwoju gospodarczego kraju ma być także sektor obronny. Ogłoszona w 2018 r. rządowa strategia dot. rozbudowy przemysłu zbrojeniowego w Australii (Defence Export Strategy) do 2028 r. ma na celu rozszerzenie wsparcia dla rodzimych firm eksportujących sprzęt i usługi wojskowe na rynki zagraniczne, tym samym zwiększenie inwestycji i tworzenie nowych miejsc pracy. Realizacja strategii ma uczynić Australię jednym z dziesięciu największych globalnych eksporterów uzbrojenia w ciągu najbliższej dekady.

Najważniejszym impulsem dla rozwoju gospodarczego Australii i zapewnienia jej bezpieczeństwa ekonomicznego i energetycznego ma być flagowy program rządu Partii Pracy „Future Made in Australia”. Ogłoszony przez 11 kwietnia 2024 r. program to 10-letni plan identyfikacji i inwestowania w obszary przewagi konkurencyjnej, które dadzą AU przewagę w dwóch kluczowych obszarach:

• wykreowanie AU na globalnego lidera w produkcji i eksporcie zielonej energii, gdy gospodarka światowa przejdzie na zerowy poziom emisji netto. W AU toczy się aktualnie ożywiona debata polityczna na temat możliwości i sposobów osiągnięcia celów neutralności klimatycznej do 2050 r. Pomimo znacznej rozbieżności zdań pomiędzy największymi partiami politycznymi na temat sposobów osiągniecia tego celu, w kraju panuje konsensus co do konieczności jego osiągnięcia oraz odejścia od energetyki opartej na węglu. Do celów obecnie rządzącej Partii Pracy należy jak najszybsze przestawienie krajowej energetyki na odnawialne źródła energii – przede wszystkim słonecznej, wiatrowej i pochodzącej z zielonego wodoru. 
• dostosowanie bezpieczeństwa narodowego Australii i jej interesów gospodarczych oraz zabezpieczy jej miejsce w nowym geopolitycznym krajobrazie preferencyjnych bloków handlowych. Priorytet ten, określany jako Economic Strength and Resilience dotyczy branż, których funkcjonowanie jest niezbędne dla uniezależnienia kluczowych dziedzin gospodarki od czynników politycznych i zmian na rynku globalnym, czyli przede wszystkim o wydobycie i przetwórstwo minerałów krytycznych.

W budżecie na lata 2024-25 rząd Australii przeznaczył na ten cel kwotę 22,7 mld AUD w okresie 10 lat. Program będzie zachęcać i ułatwiać znaczące inwestycje sektora prywatnego oferując długoterminowe zachęty podatkowe.

Sektorem australijskiej gospodarki, który, z uwagi na wysokie koszty pracy oraz niekonkurencyjną wydajność, od kilku lat przeżywa trudności jest przemysł wytwórczy. Po praktycznej likwidacji przemysłu stalowego i samochodowego, kolejne sektory wytwórcze, takie jak m.in. przetwórstwo owocowo-warzywne, przemysł farmaceutyczny oraz maszynowy napotykają trudności z konkurencyjnością produktów nie tylko na rynkach międzynarodowych, ale i krajowym. Tylko dzięki istniejącym jeszcze w Australii barierom celnym i administracyjnym (cła, restrykcyjne przepisy fito-sanitarne, obowiązujące standardy rejestracji produktów przemysłowych i spożywczych) lokalni producenci mogą przetrwać konkurencję z zagranicznymi dostawcami.

Walutą Australii jest dolar australijski (AUD). Kurs dolara australijskiego jest płynny, a za politykę kursową odpowiada Bank Rezerw Australii (Reserve Bank of Australia). 
Kurs wymiany dolara australijskiego określany jest przy pomocy dwóch czynników:

• dwustronnego kursu wymiany w stosunku do dolara amerykańskiego (AUD/USD).
• TWI (trade-weighted index) – koszyka 19 walut najważniejszych partnerów handlowych Australii

Ze względu na duży obszar kraju, najbardziej dogodnym środkiem transportu jest komunikacja lotnicza. W Australii jest ponad 600 lotnisk, w tym ponad połowa o utwardzonej nawierzchni. Połączenia międzynarodowe realizowane są z portów lotniczych w Sydney, Melbourne, Brisbane, Darwin, Hobart, Perth, Adelajdzie, Cairns i Gold Coast. 
Infrastruktura drogowa w Australii ma ponad  877,5 tys. km długości, w tym utwardzonych jest ponad 380 tys. km dróg. Drogi federalne i stanowe są dobrej jakości, w okolicach największych miast autostrady są płatne. Ze względu na ogromne odległości, problemem jest dostęp do stacji paliw oraz brak łączności telefonicznej i internetowej z dala od aglomeracji miejskich.
Łączna długość połączeń kolejowych wynosi ok. 33 tys. km. Połączenia kolejowe są anarchiczne i nie stanowią realnej alternatywy dla transportu drogowego i lotniczego.

W 2023 r. rząd Australii podjął zobowiązanie do realizacji 10-letniego Programu Inwestycji Infrastrukturalnych o wartości ponad 120 mld AUD, który zapewni realizację sekwencyjnych projektów w zakresie zrównoważonej infrastruktury transportu lądowego. Władze federalne ściśle współpracują w tej dziedzinie ze stanami i terytoriami w celu wyboru najbardziej odpowiednich i ekologicznych projektów, mających podnieść produktywność, stabilność, komfort życia i zapewnić zrównoważony rozwój.
W budżecie na lata 2024-25 przeznaczono na ten program 96,5 mld USD. Oczekuje się, że w ciągu najbliższych dziesięciu lat ponad 400 indywidualnych projektów zostanie ukończonych lub w znacznym stopniu rozwiniętych. Dokonany w ramach tego programu niezależny przegląd wykazał, że chociaż programy samorządowe są kluczowym mechanizmem finansowania lokalnych dróg i infrastruktury, są one uciążliwe pod względem administracyjnym i nie zapewniają wystarczającego finansowania. W tej sytuacji zdecydowano, że za projekty o charakterze międzystanowym odpowiedzialny będzie rząd federalny. Częścią tego programu jest poprawa wydajności i elastyczności w realizacji projektów drogowych i kolejowych o znaczeniu krajowym. Wiele projektów zlokalizowanych wzdłuż strategicznych krajowych szlaków transportowych zostało pogrupowanych w korytarze. Takie podejście ma pozwolić stanom i terytoriom na bardziej elastyczne zarządzanie harmonogramami realizacji projektów zgodnie z ich priorytetami.

Wykaz dni świątecznych i wolnych od pracy

Wykaz świąt państwowych w Australii dla poszczególnych stanów, z dokładnymi datami świąt w danym roku

Wg stanu na marzec 2024 r. Australia wyeksportowała 42,1 mld AUD i zaimportowała 35,1 mld AUD, co dało dodatnie saldo handlowe w wysokości 6,99 mld AUD. W okresie od października 2022 r. do października 2023 r. eksport Australii spadł o 6,85 mld AUD (-14%) z 48,9 mld AUD do 42,1 mld AUD, podczas gdy import wzrósł o 638 mln AUD (1,85%) z 34,5 mld AUD do 35,1 mld AUD.
Perspektywy australijskiego eksportu zasobów i energii pozostają pozytywne pomimo spadających cen surowców. Oczekuje się, że znaczne inwestycje w główne australijskie projekty w zakresie zasobów i energii spowodują dalszy rozwój tego sektora w ciągu najbliższych kilku lat.

W wydaniu kwartalnika Resources and Energy Quarterly (REQ) Departamentu Przemysłu, Nauki i Zasobów z grudnia 2023 r. prognoza wartości eksportu spadnie do 408 miliardów dolarów w latach 2023–2024 i 348 miliardów dolarów do 2024–2025, w porównaniu z rekordowymi 466 miliardami dolarów w 2022 roku , głównie ze względu na prognozowane spadki cen surowców.
Australia eksportowała głównie do Chin (17,2 mld AUD), Japonii (6,73 mld AUD), Korei Południowej (3,09 mld AUD), Indii (2,2 mld AUD) i USA (1,69 mld AUD), a importowała głównie z Chin ( 10,1 mld AUD), Stanów Zjednoczonych (4,24 mld AUD), Korei Południowej (3,03 mld AUD), Japonii (2,69 mld AUD) i Tajlandii (1,95 mld AUD).
Największy udział w eksporcie Australii miały rudy metali i złom metali (46,9 mld AUD), nawozy i minerały (39,5 mld AUD), węgiel, koks i brykiety (22,5 mld AUD), mięso i przetwory mięsne (16 mld AUD) i metale nieżelazne (12,9 mld AUD). 

Największy udział w imporcie Australii miały maszyny elektryczne, części firmy Nesand (47,1 mld AUD), ogólne maszyny przemysłowe (39,2 mld AUD), sprzęt telekomunikacyjny i sprzęt do nagrywania dźwięku (30,4 mld AUD), maszyny dla branż specjalistycznych (29,6 mld AUD) i pojazdy drogowe (25,9 mld AUD).

W 2021 r. Australia była na 15. miejscu pod względem atrakcyjności dla bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Największymi inwestorami w Australii były Stany Zjednoczone i Wielka Brytania, a następnie Belgia, Japonia i Hongkong. Chiny były 8. co do wielkości inwestorem zagranicznym (2,2% całości) w Australii.

Największym zainteresowaniem inwestorów zagranicznych cieszy się australijskie górnictwo i przemysł wydobywczy, działalność związana z obsługą rynku nieruchomości, działalność finansowa i ubezpieczeniowa, przemysł wytwórczy oraz handel hurtowy i detaliczny.

Australia jest 14. największym inwestorem zagranicznym na świecie. Stany Zjednoczone i Wielka Brytania pozostają dwoma największymi kierunkami dla inwestycji australijskich (łącznie prawie 50% inwestycji Australii za granicą). Pod koniec 2021 r. inwestycje australijskie w USA wyniosły 1,1 bln USD, a w Wielkiej Brytanii 538 mld USD.

W ciągu ostatniej dekady wzrosły australijskie inwestycje w Azji. W latach 2011-2021 australijskie inwestycje w regionie (gospodarki Chin, Hongkongu, Indii, Japonii, Republiki Korei, Tajwanu i ASEAN) wzrosły ze 129 mld USD do 430 mld USD.

Dwustronna wymiana handlowa

Dwustronna wymiana handlowa między Polską i Australią nabrała tempa od momentu przystąpienia Polski do UE. Polski eksport rósł wówczas w zdecydowanie szybszym tempie niż import, a saldo wymiany handlowej z ujemnego przekształciło się w dodatnie i z roku na rok się zwiększało. Ok. 1/3 australijskiego eksportu do Polski odbywa się za pośrednictwem rynków trzecich. Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku części polskiego eksportu, np. produktów farmaceutycznych do Australii.

Od kilku lat dominującymi pozycjami w polskim eksporcie do Australii są maszyny, urządzenia i sprzęt transportowy. Natomiast średnio ponad 80% całego importu z Australii do Polski to handel surowcami naturalnymi, głównie paliwami i olejami mineralnymi, rudami metali. W ostatnich latach Polska utrzymywała nadwyżkę w handlu z Australią, z wyjątkiem roku 2022, kiedy to import znacznie przewyższył wartość eksportu ze względu na dostawy australijskiego węgla do Polski.

Obroty handlowe Polska-Australia  w latach 2022-2024 (w mln USD)

Źródło: GUS

​​​​Największy udział w polskim eksporcie do Australii w 2023 r. miały wg danych GUS (wartość w PLN):

1.  Maszyny i urządzenia mechaniczne, sprzęt elektryczny – 895 557 688
2. Pojazdy, statki powietrzne, jednostki pływające – 640 139 001
3. Produkty przemysłu chemicznego lub pokrewnych – 491 721 649
4. Kamienie szlachetne lub półszlachetne, metale szlachetne – 330 997 927
5. Gotowe art. spożywcze, napoje bezalkoholowe, alkohol – 297 202 669
6. Metale nieszlachetne i produkty z metali nieszlachetnych – 236 988 357

Największy udział w polskim imporcie z Australii w 2023 r. miały wg danych GUS (wartość w PLN):

1. Produkty mineralne – 1 899 572 131
2. Pojazdy, statki powietrzne, jednostki pływające – 136 635 060
3. Maszyny i urządzenia mechaniczne, sprzęt elektryczny – 116 735 770
4. Metale nieszlachetne i produkty z metali nieszlachetnych – 87 433 673
5. Produkty przemysłu chemicznego lub pokrewnych – 47 989 001
6. Przyrządy i aparatura optyczna, pomiarowa – 20 392 945

Wzajemne inwestycje

Wg danych strony australijskiej, łączna wartość inwestycji zagranicznych Australii w Polsce w 2021 r. wyniosła ponad 1 mld AUD, z czego ok. 145 mln AUD to FDI. W 2021 r. skumulowana wartość polskich inwestycji zagranicznych w Australii wyniosła 22 mln AUD.

Od 21 sierpnia 2018 r. w Sydney funkcjonuje Zagraniczne Biuro Handlowe Polskiej Agencji Inwestycji i Handlu, które wspiera polskich przedsiębiorców zainteresowanych rynkiem australijskim. W Australii działają takie polskie firmy jak: Conbelts (przedstawicielstwa polskiej firmy z branży górniczej), Inglot, Comarch, Hicron. Wg analiz ZBH PAIH, na rynku australijskim występuje zwiększone zapotrzebowanie na maszyny i urządzenia, usługi IT oraz produkty spożywcze.

W Polsce obecnych jest kilkadziesiąt przedsiębiorstw australijskich, w tym takie firmy jak: Macquarie Infrastructure and Real Assets (infrastruktura), Goodman Group (logistyka), Balamara Resources (wydobycie węgla) oraz ResMed (technologie medyczne).

Jako blok UE była w 2023 r. trzecim co do wielkości partnerem handlowym Australii (po Chinach i Japonii). Pierwszą podstawę wzajemnych stosunków UE i Australii stanowiła przyjęta w 2008 r. i aktualizowana co roku Ramowa Umowa o Partnerstwie (Partnership Framework).

W 2010 r. rozpoczęły się rozmowy nt. podniesienia relacji dwustronnych do poziomu prawnie wiążącego porozumienia. Negocjacje Umowy ramowej między UE i jej państwami członkowskimi a Australią (EU-Australia Framework Agreement) zostały zakończone w kwietniu 2015 r., a porozumienie podpisano w sierpniu 2017 r. (weszło w życie 21 października 2022 r.). 

18.06.2018 r. Australia i UE rozpoczęły rozmowy w sprawie Umowy o Wolnym Handlu. Podczas kolejnych rund negocjacji punktami spornymi okazywały się kwestie certyfikacji produktów rolnych wzajemnego honorowania uprawnień zawodowych. Negocjacje zakończyły się fiaskiem podczas sesji w Osace w październiku 2023 r., a powrót do stołu negocjacyjnego nie wydaje się obecnie możliwy. Brak FTA negatywnie wpływa na obecność inwestorów, przedsiębiorstw i pracowników z UE na rynku australijskim. Obowiązują ich bardziej złożone i kosztowne procedury wejścia na rynek oraz utrzymania się na nim (tzw. certyfikacja). 

W relacjach polsko-australijskich obowiązują następujące umowy o charakterze ekonomicznym:

• Umowa między Rzecząpospolitą Polską a Australią w sprawie wzajemnego popierania i ochrony inwestycji, podpisana w Canberze 7 maja 1991 roku (Dz.U. z 1992, Nr 39, poz. 166);
• Umowa między Rzecząpospolitą Polską a Australią w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu, sporządzona w Canberze 7 maja 1991 roku (Dz.U. z 1992, Nr 41, poz. 177);
• Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Australii o komunikacji lotniczej podpisana w Warszawie 28 kwietnia 2004 r.;
• Umowa między Rzecząpospolitą Polską a Australią o zabezpieczeniu społecznym oraz Porozumienie Administracyjne do Umowy podpisane w Warszawie 7 października 2009 r. (Dz.U. nr 172 z 2010 r.). Porozumienie Administracyjne ma istotne znaczenie dla Polonii w Australii oraz społeczności australijskiej w Polsce, ponieważ umożliwia transfer emerytur, sumowanie okresów składkowych, uzyskiwania świadczeń emerytalnych przez osoby, które mają zbyt krótki okres ubezpieczenia lub zamieszkania w jednym z państw;
• Porozumienie między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Związku Australijskiego w sprawie wydawania wiz uczestnikom Programu „Zwiedzaj i Pracuj”, podpisane w Warszawie w dniu 28 marca 2014 r. (M.P. z 2014 poz. 872) oraz Porozumienia o zmianie Porozumienia z 2017 i 2019 r. Od 1 października 2019 r. limit wiz został zwiększony do 1500.

Dostęp do wszystkich bilateralnych traktatów, umów i porozumień pomiędzy Polską i Australią: https://traktaty.msz.gov.pl