Polska w Chile

Rys historyczny

Polsko – chilijskie stosunki polityczne mają długą tradycje, która cechowały okresy zarówno mniejszej, jak i większej intensywności kontaktów. Obecność Polaków w Chile sięga XVIII wieku, choć leżący w południowo – zachodniej części Ameryki Południowej kraj nie należał, w ramach latynoamerykańskiego nurtu polskiej emigracji do najczęściej wybieranych przez naszych Rodaków kierunków. Mimo niewielkiej liczebnie emigracji polskiej do Chile udało się nawiązać przyjazne relacje między oboma narodami, których spoiwem była postać Ignacego Domeyki, a także podziwianego i cenionego Adama Mickiewicza, który wyrażał poparcie dla ruchów wyzwoleńczych w tym kraju a także utrzymywał kontakty z jedną z najważniejszych postaci XIX wieku filozofem i politykiem Francisco Bilbao. Należy jednak zauważyć, iż najprawdopodobniej pierwszymi Polakami, którzy dotarli do Chile już w drugiej połowie XVII wieku byli hr. Ksawery Karnicki oraz Jan Krzysztof Borkowski  - obaj związany z ówczesnym przemysłem wydobycia złota.  Wzajemne wsparcie i determinacja w walce o niepodległość były czynnikami zbliżającymi najpierw społeczeństwa, a następnie dwa państwa. 
Zalążki pierwszych quasi politycznych pomiędzy Polska a Chile można odnaleźć w czasach I wojny światowej kiedy to polska emigracja w tym kraju, podzielając niepodległościowe nastroje większości Polaków, powołała do życia w 196 roku Komitet Pomocy Pro Polonia. W ramach jego działalności gromadzono fundusze na rzecz ofiar wojny w kraju Konsekwencją zacieśnienia współpracy wśród polskich emigrantów było utworzenie w tym samym roku Polskiego Koła Kulturalnego im. Ignacego Domeyki. Było to wydarzenie o tyle istotne, iż Komitet pełnił funkcję instytucji reprezentującej interesy Polaków w Chile, ze względu na brak w owym czasie polskiego przedstawicielstwa dyplomatycznego. 
Po zakończeniu I wojny światowej formalne stosunki dyplomatyczne na szczeblu poselstw między Polską a Chile zostały nawiązane w dniu 7 grudnia 1920 roku. Warto przy tym odnotować, iż posłowie RP w Argentynie byli jednocześnie akredytowani w Chile. Poselstwu RP w Buenos Aires podlegał od 1921 roku Konsulat Honorowy Polski w Santiago de Chile. W latach 1926 – 1937 Konsulat Chile funkcjonował z kolei w Wolnym Mieście Gdańsku. Natomiast w 1922 roku otworzono placówkę dyplomatyczną Chile w Warszawie.
Pierwszym ambasadorem Polski w Chile został Ksawery Orłowski. Okres międzywojenny nie sprzyjał rozwijaniu stosunków dwustronnych, które charakteryzowały się niewielką intensywnością. W odrodzonym państwie polskim przeważały inne, polityczne priorytety, a ponadto brakowało funduszy pozwalających stworzyć kompletną sieć placówek dyplomatycznych w Ameryce Południowej. 
W okresie II wojny światowej polska emigracja w Chile, podobnie jak w 196 roku zorganizowała zbiórkę funduszy na rzecz ofiar wojny w Polsce, a także prowadziła rekrutację ochotników do polskiej armii. Po inwazji hitlerowskich Niemiec w 1939 roku, ambasady Chile we Włoszech i Rumunii reprezentowały interesy państwa polskiego w tych krajach. W tym miejscu należy wspomnieć działalność ówczesnego Konsula Chile w Bukareszcie Samuela del Campo, który wystawiając w latach 1941 – 1943 około 1200 chilijskich paszportów przyczynił się do uratowania polskich Żydów,  prześladowanych przez niemieckich nazistów. Z swoją działalność  roku 2017 roku Samuel del Campo został pośmiertnie uhonorowany medalem „Sprawiedliwy wśród narodów świata”. 
Ważną rolę w podtrzymywaniu solidarności z narodem polskim w latach II wojny światowej odegrali Władysław Mazurkiewicz, pełniący funkcję pełnomocnika rządu polskiego w Chile oraz Anita Domeyko, wnuczka Ignacego Domeyki, który niewątpliwie jest ojcem pierwszych kontaktów i współpracy   w  obszarze stosunków kulturalno – naukowych  miedzy oboma krajami. Było on najbardziej zasłużonym w historii Chile Polakiem, znanym nie tylko jako współtwórca nowoczesnego przemysłu górniczego  ale także badacz, pedagog  oraz organizator chilijskiego szkolnictwa wyższego. Uczestnik Powstania Listopadowego na Litwie, przyjaciel Adama Mickiewicza przybył do Chile w 1838 roku i jest postacią rozpoznawalną w Chile do dnia dzisiejszego. 
Po II wojnie światowej pomimo uznania przez Chile Tymczasowego Rządu Polskiego, nie wznowiono stosunków dyplomatycznych miedzy oboma krajami. Zostały one przywrócone dopiero w 1965 roku za czasów prezydentury Eduardo Frei Monatlvy. Relacje w tym okresie nie rozwinęły  się jednak na większą skale, a już klika lat później bo 1973 roku zostały zerwane a bezpośrednią przyczyną było przejęcie władzy przez juntę wojskową, na której czele stanął gen. Augusto Pinochet. PRL  podobnie jak inne kraje bloku wschodniego przyjęła wówczas około 50 uchodźców politycznych. Powało wówczas także Komitet Solidarności z Demokratami Chilijskimi, którego zadaniem było niesienie pomocy osobom prześladowanym przez rząd wojskowy oraz wspieranie działań na rzecz przywrócenia demokracji.

Współpraca polityczna w okresie III RP

Polsko – chilijskie stosunki dyplomatyczne zostały wznowione 11 marca 1990 roku w wyniku obalenia systemu komunistycznego w Polsce oraz przemian demokratycznych w Chile. Rozpoczął się wówczas etap normalizacji i stopniowej intensyfikacji relacji dwustronnych.  Przejawem zacieśnienia polsko – chilijskiej współpracy politycznej w ostatniej dekadzie XX wieku były ważne wizyty państwowe na wysokim szczeblu zarówno po stronie polskiej jak i chilijskiej oraz zawierane umowy bilateralne oraz porozumienia. W sierpniu 1991 roku oficjalną wizytę w Chile złożył Minister Spraw Zagranicznych Krzysztof Skubiszewski. W 1994 roku do Chile udał się przewodniczący Komisji Spraw Zagranicznych Sejmu RP Bronisław Geremek, który spotkał się między innymi z Prezydentem Eduardo Freiem Ruiz – Tgale. Jednym  z najważniejszych wydarzeń w latach 90 – tych XX wieku w polsko – chilijskich stosunkach dwustronnych była pierwsza, oficjalna wizyta na najwyższym szczeblu Prezydenta RP Lecha Wałęsy, która miała miejsce w 1995 roku. Trzy lata później w 1998 roku wizytę w Chile złożyła Marszałek Sejmu RP Alicja Grześkowiak.  Ze strony chilijskiej w lipcu 1995 roku Polskę odwiedził Minister Spraw Zagranicznych Jose Miguel Insuluza, który spotkał się z najważniejszymi władzami naszego państwa.  W kwietniu 1999 roku odbyła się oficjalna wizyta na najwyższym szczeblu, kiedy to do Polski przyjechał Prezydent Edurado Frei Ruiz – Tagle.  W latach 90. XX wieku oraz w pierwszej połowie Xxi wieku zawierano szereg umów bilateralnych, stanowiących uzupełnienie formalno – prawnej podstawy relacji. Między innymi podpisano umowę o wzajemnym popieraniu i ochronie inwestycji oraz Memorandum na temat współpracy kulturalno – naukowej. W marcu 1995 roku podpisano umowę o zniesieniu wiz turystycznych a w kwietniu 1997 roku Protokół dotyczący konsultacji politycznych. W marcu 2000 roku oba kraje przyjęły Konwencję o unikaniu podwójnego opodatkowania  i zapobieganiu uchylania się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i majątku. W październiku 2006 roku w Santiago de Chile sygnowano Umowę o współpracy w zakresie zwalczania przestępczości zorganizowanej, która weszła w życie we wrześniu 2007 roku.  Pierwsza dekada XXI wieku należała do szczególnie intensywnych, jeżeli chodzi o częstotliwość spotkań na różnych szczeblach. Między innymi w roku 2000 do Chile na zaprzysiężenie Prezydenta Ricardo Lagosa przyjechał Premier Jerzy Buzek, któremu towarzyszył Podsekretarz Stanu MSZ Radosław Sikorski. Do kolejnej wizyty na najwyższym szczeblu doszło 2002 roku, kiedy do Chile przyjechał Prezydent RP Aleksander Kwaśniewski, któremu towarzyszyła grupa polskich przedsiębiorców.  Pozytywne tendencję w stosunkach dwustronnych potwierdziła oficjalna wizyta złożona w tym samym roku Prezydenta Ricardo Lagosa. Kontynuacją dobrze rozwijających się kontaktów była wizyta Premiera Włodzimierza Cimoszewicza złożona w sierpniu 2003 roku oraz wizyta ówczesnej Minister Obrony Narodowej i późniejszej dwukrotnej prezydent Michelle Bachelet, do której doszło w 2004 roku. Serię spotkań dwustronnych zamknęła wizyta w 2008 roku Premiera Donalda Tuska.  Dobrze rozwijała się także współpraca na forum wielostronnym. Między innymi podczas sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ w Nowym Jorku, która odbyła się jesienią 2000 roku doszło do kolejnego spotkania szefów resortów spraw zagranicznych.  Od 2004 roku Polska i Chile współpracowały w ramach szczytów UE – Ameryka Łacińska i Karaiby. Między innymi podpisano w styczniu 2013 roku porozumienie o współpracy obronnej oraz Wspólny Plan Działania, którego konsekwencją było powołanie mechanizmu dwustronnego dialogu politycznego.  Inną platformę współpracy multilateralnej stanowiły od 2010 roku coroczne spotkania Rady OECD. Ponadto przedstawiciele władz obu krajów mieli okazję do spotkań w ramach Sojuszu Pacyfiku, którego Polska od lipca 2015 roku jest obserwatorem.  

Kwestie współpracy gospodarczej Polska – Chile regulowane są Porozumieniem o Stowarzyszeniu Gospodarczym, Konsultacjach Politycznych i Współpracy, zawartym w 2002 r. między Unią Europejską i Chile. Umowa o wolnym handlu weszła w życie w dniu 1 lutego 2003 roku.     Ponadto między Polską i Chile obowiązują następujące umowy :     Umowa o popieraniu i wzajemnej ochronie inwestycji z dnia 5.07.1995 r. (weszła w życie w 2000 r.); Konwencja między Rządem RP a Rządem Republiki Chile w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i od majątku z dnia 10. 03. 2000 r. (weszła w życie w dn. 1.01.2004 r.) ;. Umowa o współpracy i wzajemnej pomocy w sprawach celnych z dnia 28.06.2007 podpisana w Brukseli.       2. Wymiana handlowa.     Według danych Ministerstwa Gospodarki RP, za 2014 r. obroty handlowe z Chile wyniosły 233 mln USD, w tym polski eksport 85 mln USD a import 148 mln USD. Saldo bilansu handlowego wynosi 63 mln USD na korzyść Chile. Utrzymująca się tendencja spadku obrotów handlowych od 2008 roku (297 mln USD), w 2009 (217 mln), do 2010 r. (201 mln) została przełamana w 2011 r. osiągając poziom 259 mln USD. W 2013 r. osiągnięto 356 mln USD obrotów handlowych, w tym polski eksport 97 mln USD a import 259 mln USD, co było rekordem w stosunkach handlowych między obu krajami. Niestety w 2014 r. wzajemne obroty zanotowały znaczny spadek do poziomu 233 mln USD.     Największą wartość w polskim eksporcie do Chile, wg struktury towarowej, miały (dane MG): urządzenia mechaniczne i elektryczne; w tym do rejestracji i odbioru dźwięku (32 mln USD); tworzywa sztuczne i wyroby z nich (16 mln USD); pojazdy, statki powietrzne, jednostki pływające i współdziałające urządzenia (13 mln USD), produkty przemysłu chemicznego i przemysłów pokrewnych (9 mln USD) oraz gotowe artykuły spożywcze (6 mln USD). W imporcie z Chile największą wartość miały: produkty mineralne (119 mln USD); produkty pochodzenia roślinnego (64 mln USD); zwierzęta żywe, produkty pochodzenia zwierzęcego (45 mln USD) oraz gotowe artykuły spożywcze, napoje bezalkoholowe, alkoholowe i ocet, tytoń (17 mln USD).     Generalnie Polska kupuje z Chile: wino, owoce suszone, owoce świeże (winogrona, truskawki, jagody, jabłka, gruszki), filety rybne, orzechy oraz miedź w postaci rudy, koncentratu oraz miedź nierafinowaną.  Z kolei Chile kupuje z Polski: taśmy górnicze, kable i drut izolowany, rusztowania, samochody turystyczne typu melex, spycharki czołowe, kotły wytwarzające parę, urządzenia spawalnicze, sondy głębokościowe, torby papierowe typu kraft, paczkomaty, opony autobusowe i ciężarowe, kamienie młyńskie i szlifierskie, kosmetyki oraz wódkę. W Chile można kupić także polskie słodycze, soki oraz rowery.      3. Inwestycje (wzajemne).     Chilijska firma ANCOR TECMIN otworzyła fabrykę betonu polimerycznego w Polkowicach w 2005 roku.     Polska firma brokerska X-Trade Brokers Dom Maklerski SA z Warszawy otworzyła w lipcu 2011 r. oddział międzynarodowy w Santiago de Chile. Jest to pierwszy pozaeuropejski oddział tej firmy, który ma być przyczółkiem do zdobycia rynku internetowych usług maklerskich w Ameryce Południowej.     Na początku grudnia 2011 r. KGHM Polska Miedź ogłosił informację o zakupie kanadyjskiej kopalni Quadra FNX. Dzięki tej transakcji przystąpi wspólnie z japońską Sumitomo Metal Mining do realizacji projektu eksploatacji złóż miedzi i molibdenu w Sierra Gordaw północnym Chile (Region Antofagasta), która ma rozpocząć się w 2014 roku.     Pod koniec 2013 r. producent kosmetyków Inglot otworzył w porozumieniu z siecią Falabella trzy punkty sprzedaży w Santiago.     W styczniu 2014 r. Centrum Rozwoju Energetyki otworzyło biuro konsultingowe w Coquimbo i zamierza uruchomić projekty inwestycyjne w obszarze czystej energii i recyklingu odpadów.     4. Współpraca regionalna.     Istnieją umowy o współpracy między miastami: Kraków – La Serena (honorowe partenrstwo miast), Kraków – Santiago Providencia (umowa o współpracy w dziedzinie kultury i edukacji), Bielsko-Biała – Rancagua (miasta partnerskie) oraz Elbląg – Coquimbo (miasta partnerskie). Przygotowywana jest umowa o współpracy między Regionem Coquimbo i Dolnym Śląskiem.     5. Współpraca samorządów gospodarczych.     Krajowa Izba Gospodarcza współpracuje z chilijską Krajową Izbą Gospodarczą, Usług i Turystyki (Cámara Nacional de Comercio, Servicios y Turismo de Chile) i Izbą Gospodarczą Santiago (Cámara de Comercio de Santiago) przy organizacji misji gospodarczych do Chile. 22 sierpnia 2003 w Santiago Fundacja Przedsiębiorczości „EuroChile” i Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości podpisały Memorandum of understanding w celu zacieśnienia współpracy, które zostało odnowione w 2012 roku.

Zagraniczne Biuro Handlowe w Santiago Polskiej Agencji Inwestycji i Handlu.

Od 2018 r. w Santiago de Chile funkcjonuje Zagraniczne Biuro Handlowe Polskiej Agencji Inwestycji i Handlu. Misją PAIH jest zwiększenie napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych do kraju oraz zasięgu i dynamiki umiędzynarodowienia polskich przedsiębiorstw. Agencja oferuje szybki dostęp do kompleksowej informacji dotyczącej otoczenia gospodarczo-prawnego projektów biznesowych. Pomaga również w pokonywaniu procedur administracyjnych dotyczących konkretnych przedsięwzięć, opracowaniu rozwiązań prawnych, znalezieniu odpowiedniej lokalizacji oraz wiarygodnych partnerów i dostawców.

Kontakt: https://www.paih.gov.pl/kontakt

Strona główna Agencji: https://www.paih.gov.pl/pl

LinkedIN ZBH w Santiago de Chile: https://www.linkedin.com/company/polish-investment-and-trade-agency-in-santiago-de-chile/?viewAsMember=true

Przedstawiciele Polski regularnie są obecni na największych chilijskich imprezach kulturalnych z dziedziny muzyki (np. Festiwal Muzyczny we Frutillar, Międzynarodowy Festiwal Gitary Entrecuerdas lub Międzynarodowy Festiwal Jazzu Mapocho Jazz), teatru (Santiago a Mil) i animacji (Festiwal Chilemonos). Prowadzony przez polską artystkę Dagmarę Wyskiel, Międzynarodowy Festiwal Sztuki Współczesnej SACO, praktycznie co roku gości polskich artystów. Jedną z najważniejszych instancji do pokazów polskich filmów jest Festiwal Kina Europejskiego, organizowany we współpracy placówek krajów członkowskich UE akredytowanych w Chile oraz Delegacji UE w Chile.

Linki
Festiwal Kina Europejskiego
Festiwal Sztuki Współczesnej SACO

Istnieje 18 umów dot. współpracy akademickiej i/lub wymiany studentów pomiędzy polskimi i chilijskimi uczelniami wyższymi. Umowy takie zostały podpisane przez Akademię Górniczo-Hutniczą w Krakowie, Katolicki Uniwersytet Lubelski, Politechnikę Warszawską, Politechnikę Wrocławską, Polską Akademię Nauk, Prywatną Szkolę Biznesu i Administracji w Warszawie, Uniwersytet Muzyczny im. Fryderyka Chopina, Szkołę Główną Handlową w Warszawie, Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu, Uniwersytet Jagielloński oraz Uniwersytet Warszawski  

Zjednoczenie Polaków w Chile im. Ignacego Domeyki Zjednoczenie Polaków w Chile

Zjednoczenie Polaków w Chile im. Ignacego Domeyko - Union Polaca de Chile (zpwch.cl)