Przepisy dotyczące nagrody mają zastosowanie zarówno do nauczycieli przedszkoli, szkół i placówek prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego i organy administracji rządowej, jak i nauczycieli przedszkoli, innych form wychowania przedszkolnego, szkół i placówek, prowadzonych przez osoby fizyczne lub osoby prawne niebędące jednostkami samorządu terytorialnego, jeżeli w dniu 20 września 2023 r. pozostawali w stosunku pracy w tych przedszkolach, szkołach lub placówkach.

Nagroda specjalna dla nauczycieli jest świadczeniem wynikającym ze stosunku pracy, którego pracownik może skutecznie się domagać, stanowi przychód ze stosunku pracy.

Nagrody nie uwzględnia się przy obliczaniu kwot wydatkowanych na średnie wynagrodzenia nauczycieli, o których mowa w art. 30 ust. 3 ustawy – Karta Nauczyciela.

I. Podatek dochodowy od osób fizycznych

Zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 2647, z późn. zm.) za przychody ze stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne bez względu na źródło finansowania tych wypłat, w tym m.in. nagrody.

Jak wyżej wskazano, nagroda specjalna z okazji 250. rocznicy utworzenia Komisji Edukacji Narodowej stanowi przychód ze stosunku pracy, o którym mowa w art. 12 ust. 1 w związku z art. 10 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym na ogólnych zasadach według skali podatkowej.

II. Składki na ubezpieczenia społeczne

Zgodnie z regulacją zawartą w art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1230, z późn. zm.), podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracowników stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy. Definicja przychodu stosowana na gruncie ubezpieczeń społecznych została zawarta w art. 12 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Zasady ustalania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe regulują przepisy rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. z 2023 r. poz. 728, z późn. zm.). W § 2 ww. rozporządzenia zostały enumeratywnie wymienione przychody, które nie stanowią podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne; wyłączenia te nie obejmują jednak nagrody specjalnej z okazji 250. rocznicy utworzenia Komisji Edukacji Narodowej.

W związku z powyższym nagroda specjalna nie jest zwolniona z opłacania składek na ubezpieczenia społeczne.

III. Klasyfikacja budżetowa

Zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 2 marca 2010 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 513, z późn. zm.), środki wydatkowane przez jednostki samorządu terytorialnego na wypłatę nagrody specjalnej dla nauczycieli, w przypadku:

• szkół publicznych prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego należy zaksięgować w paragrafie 304 – Nagrody o charakterze szczególnym niezaliczone do wynagrodzeń,
• szkół niepublicznych i szkół publicznych prowadzonych przez osoby prawne inne niż jednostki samorządu terytorialnego oraz osoby fizyczne, inne niż fundacje i stowarzyszenia należy zaksięgować w paragrafie 283 – Dotacja celowa z budżetu na finansowanie lub dofinansowanie zadań zleconych do realizacji pozostałym jednostkom niezaliczanym do sektora finansów publicznych,
• szkół niepublicznych i szkół publicznych prowadzonych przez fundacje i stowarzyszenia należy zaksięgować odpowiednio w paragrafie 281 – Dotacja celowa z budżetu na finansowanie lub dofinansowanie zadań zleconych do realizacji fundacjom oraz paragrafie 282 – Dotacja celowa z budżetu na finansowanie lub dofinansowanie zadań zleconych do realizacji stowarzyszeniom.

IV. Środki na wypłatę nagrody

Środki na wypłatę nagrody będą przekazywane odpowiednio z rezerwy, o której mowa w art. 36 ust. 4 pkt 1 ustawy z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (Dz. U. z 2022 r. poz. 2267, z późn. zm.), oraz części budżetowych, którymi dysponują ministrowie, o których mowa w art. 8 ust. 4–14a ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (Dz. U. z 2023 r. poz. 900, z późn. zm.).

Zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 7 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 oraz niektórych innych ustaw zaplanowano 935 437 tys. zł na zwiększenie rezerwy subwencji ogólnej z przeznaczeniem na nagrodę specjalną z okazji 250. rocznicy utworzenia Komisji Edukacji Narodowej.

Wysokość środków na realizację tego zadania obliczona była na podstawie wysokości nagrody, tj. 1125 zł, z dodatkowym uwzględnieniem pochodnych od wynagrodzeń finansowanych po stronie pracodawcy w wysokości 19,64%, tj. 220,95 zł. W sumie do jednostek samorządu terytorialnego będą przekazywane środki na każdego nauczyciela uprawnionego do otrzymania nagrody w wysokości 1345,95 zł.

V. Dotacja celowa na wypłatę nagrody specjalnej

Przyznanie nauczycielom nagrody specjalnej z okazji 250. rocznicy utworzenia Komisji Edukacji Narodowej na podstawie art. 92a–92h ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2023 r. poz. 984, z późn. zm.), znowelizowanej ustawą z dnia z dnia 7 lipca 2023 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1586), nastąpiło z jednoczesnym zapewnieniem pełnego sfinansowania wypłaty tych nagród z budżetu państwa. Źródło pochodzenia tych środków jednoznacznie wskazuje art. 92c ustawy – Karta Nauczyciela. Przedszkola, inne formy wychowania przedszkolnego oraz szkoły i placówki prowadzone przez osobę prawną niebędącą jednostką samorządu terytorialnego lub osobę fizyczną otrzymują środki przeznaczone na wypłatę nagrody w formie dotacji celowej udzielanej odpowiednio przez organ rejestrujący, o którym mowa w art. 2 pkt 16 ustawy z dnia 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1400), lub ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.

W świetle przepisów art. 92c i 92d  ustawy – Karta Nauczyciela dotacja celowa udzielana na wypłatę nagrody specjalnej obejmuje kwotę nagrody, o której mowa w art. 92a ust. 1, wraz z wynikającymi z odrębnych przepisów ustawowych pochodnymi od wynagrodzeń finansowanych po stronie pracodawcy w wysokości 220,95 zł. Łączny koszt wypłaty tej nagrody dla jednego uprawnionego nauczyciela to 1345,95 zł.  Pełne pokrycie kosztów wypłaty nagrody jest działaniem zgodnym z zamierzeniami ustawodawcy wynikającymi ze sformułowanego w art. 92c i art. 92d ust. 1 ww. ustawy przeznaczenia środków budżetowych przewidzianych na ten cel, tj. sfinansowania wypłaty nagrody przez wszystkie podmioty zobowiązane do jej wypłacenia. Prawidłowość takiej interpretacji potwierdza fakt, iż w ocenie skutków regulacji opracowanej do projektu ustawy o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 3323) koszt wypłaty nauczycielom nagrody specjalnej, o której mowa w art. 92a ust. 1 ustawy – Karta Nauczyciela, skalkulowano uwzględniając pełne koszty wypłaty tej nagrody (tj. wraz z pochodnymi). Jako źródło pokrycia tych kosztów wskazano wyłącznie budżet państwa nie wskazując przy tym powstania jakichkolwiek obciążeń skutkami wejścia w życie regulacji podmiotów niepaństwowych (osób prowadzących szkoły).