Pierwsza pomoc to rozmowa z dzieckiem/uczniem

Program „Działaj/Rozmawiaj!” - Wolontariat na rzecz wsparcia rówieśniczego

W obliczu kryzysu sytuacyjnego, takiego jak powódź, istotne jest przygotowanie szkoły na efektywne działania wspierające uczniów oraz społeczność szkolną. Przedstawione poniżej procedury można dostosować do specyfiki sytuacji każdej szkoły/placówki, a następnie wdrożyć w sytuacji kryzysu. Uruchomienie działań pomocowych wśród uczniów daje im możliwość uczestnictwa w procesie wspierania innych, co sprzyja budowaniu solidarności oraz wzmacnianiu kompetencji emocjonalnych. Kluczowym aspektem tego procesu jest superwizowanie ich działań przez szkolnych specjalistów – psychologów, pedagogów oraz inne osoby odpowiedzialne za wsparcie.

Każda z poniższych procedur ma na celu stworzenie struktury wsparcia dla uczniów i ich rodzin, a także efektywne zarządzanie sytuacją kryzysową:

• Procedura prowadzenia interwencji uczniowskich: Umożliwia zaangażowanie uczniów w działania pomocowe, takie jak organizacja wsparcia dla dotkniętych kryzysem osób, przy jednoczesnym zapewnieniu stałej opieki specjalistów.
• Procedura udzielania wsparcia za pośrednictwem komunikatora: Służy tworzeniu przestrzeni do zdalnego wsparcia emocjonalnego i organizacyjnego za pomocą dostępnych narzędzi online, co pozwala na ciągłość wsparcia w trudnych warunkach.
• Procedura wsparcia psychologiczno-pedagogicznego: Skupia się na zapewnieniu uczniom dostępu do bieżącej pomocy psychologicznej i pedagogicznej, która ma kluczowe znaczenie w radzeniu sobie z emocjami wywołanymi przez kryzys.
• Procedura przekierowania do specjalisty poza szkołą: Określa sposób szybkiego przekierowania uczniów lub ich rodzin do specjalistów spoza szkoły, kiedy istnieje potrzeba głębszego wsparcia, którego szkoła nie może zapewnić.

Pamiętajmy, że w takich sytuacjach priorytetem jest dobro uczniów, a wszelkie działania powinny być realizowane w ścisłej współpracy z ekspertami, którzy będą monitorować i wspierać dziecko/ucznia podczas całego procesu pomagania. Uczniowie (liderzy wsparcia rówieśniczego) udzielający pomocy powinni być też odpowiednio przygotowani do wspierania rówieśników, aby ich działania były bezpieczne i dla nich, i dla osób w kryzysach.

Pełne procedury są dostępne na stronie projektu

Bezpośredni link do materiału skróconego

W pracy z uczniami powyżej 13. roku życia nauczyciele mogą skorzystać z materiałów z programu „Działaj/Rozmawiaj!” realizowanego przez Instytut Edukacji Pozytywnej:

• Materiały do samokształcenia uczniów i uczennic (Obszar 1., Obszar 2. i Obszar 4), nauczyciele mogą pracować z uczniami i uczennicami, wykorzystując te materiały jako narzędzie do omówienia emocji towarzyszących sytuacji powodzi czy poczuciu straty.
• Scenariusze:
  • Scenariusz 1– Czym jest zdrowie psychiczne?
  • Scenariusz 2 – Warto rozmawiać o problemach
  • Scenariusz 3 - Fakty i mity na temat zdrowia psychicznego
  • Scenariusz 4 - Z kim można porozmawiać o problemach?
  • Scenariusz 5 - O czym najtrudniej powiedzieć dorosłym?

Pomoc ze strony nauczycieli podczas zajęć z dziećmi/uczniami

Pomoc psychologiczno-pedagogiczna

Każdy uczeń, zgodnie z rozpoznanymi potrzebami, ma prawo do pomocy psychologiczno-pedagogicznej organizowanej przez przedszkole, szkołę lub placówkę, do której uczęszcza (Na podstawie art. 1 pkt 5 ustawy - Prawo oświatowe, rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. z 2023 r. poz. 1798)). Pomoc ta jest także udzielana przez poradnie psychologiczno-pedagogiczne.

Link do wyszukiwarki: https://rspo.gov.pl/zaawansowana  

(w nazwie placówki należy wpisać „poradnia psychologiczno-pedagogiczna”, wybrać województwo i powiat, a następnie wcisnąć klawisz „szukaj”).

Pomoc ta jest udzielana nieodpłatnie i na zasadzie dobrowolności.

Potrzeba objęcia dziecka lub ucznia pomocą psychologiczno-pedagogiczną w przedszkolu, szkole i placówce wynika również z sytuacji kryzysowych lub traumatycznych.

Podstawą do objęcia dziecka lub ucznia pomocą psychologiczno-pedagogiczną jest nie tylko orzeczenie lub opinia poradni psychologiczno-pedagogicznej, ale również rozpoznanie dokonane przez nauczyciela, wychowawcę lub specjalistę, zgłaszane dyrektorowi przedszkola, szkoły czy placówki. W oparciu o analizę potrzeb dziecka lub ucznia określane są zakres i formy pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz czas jej trwania.

Do zadań nauczyciela psychologa i pedagoga należy wspieranie nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych i innych specjalistów w rozpoznawaniu indywidualnych potrzeb dzieci i uczniów (§24 pkt. 8 ww. Rozporządzenia).

W obecnym czasie główne zadanie nauczycieli specjalistów , w tym pedagoga i psychologa powinno skupić się na wsparciu dzieci/uczniów i ich rodzin w kryzysie związanym z przeżywaniem traumy związanej z powodzią. Psychologowie zatrudnieni w przedszkolach i szkołach mają za zadanie między innymi diagnozowanie indywidualnych potrzeb oraz możliwości psychofizycznych uczniów w celu określenia trudności w funkcjonowaniu.

Wiodące ośrodki koordynacyjno-rehabilitacyjno-opiekuńcze

W związku z sytuacją kryzysową/traumatyczną, dzieci do rozpoczęcia nauki w szkole oraz ich rodzice i prawni opiekunowie mogą korzystać nieodpłatnie z pomocy oferowanej przez wiodące ośrodki koordynacyjno-rehabilitacyjno-opiekuńcze (WOKRO), utworzonych w programie „Za życiem” o zasięgu powiatowym (działanie 2.4).

Adresy WOKRO

Publikacje z zakresu interwencji kryzysowej - materiały dla nauczycieli dostępne na stronie Ośrodka Rozwoju Edukacji

„Dziecko w sytuacji kryzysowej”, Sylwia Kluczyńska i Lidia Zabłocka-Żytka, 2020.

Celem publikacji jest wsparcie i podkreślenie znaczenia roli nauczycieli, pedagogów i psychologów szkolnych w procesie pomagania dzieciom i młodzieży w sytuacjach trudnych. Zawiera ona m.in. opis sposobów i narzędzi służących rozpoznawaniu potrzeb osoby w sytuacji trudnej, kryzysowej, traumatycznej zarówno z perspektywy szkoły, jak i poradni psychologiczno-pedagogicznej, a także praktyczne przykłady pomocy uczniom w różnych sytuacjach kryzysowych. W publikacji zawarto także odniesienia do roli placówek doskonalenia nauczycieli w przygotowywaniu szkół i poradni do właściwego reagowania w sytuacji trudnej, kryzysowej i traumatycznej. W opracowaniu zawarte są przykładowe scenariusze szkoleń, które mogą być realizowane m.in. w ramach spotkań rady pedagogicznej.

„Wsparcie ucznia z traumą”, Łukasz Krawętkowski, 2022.

Publikacja: „Wsparcie ucznia z traumą” przygotowana została z myślą o specjalistach szkolnych, nauczycielach, wychowawcach i rodzicach, która przybliża trudny temat traumy. Autor prezentuje problematykę traumy – przedstawia jej charakterystykę, źródła powstawania oraz skutki. Omawia mechanizmy, które w tych warunkach wpływają na funkcjonowanie dzieci i młodzieży oraz osób dorosłych z ich najbliższego otoczenia. W publikacji pojawiają się cenne wskazówki i rekomendacje dotyczące rozpoznawania przykrych doświadczeń ucznia, a także odnoszące się do współpracy i wsparcia zarówno samego ucznia, jak i jego bliskich. Wiele uwagi poświęca autor formie komunikacji podczas udzielania pomocy oraz kwestii dbania o dobrostan osób, które jej udzielają.

Pomoc ze strony specjalistów w szkole/placówce

Projekt „Szkoła dostępna dla wszystkich”, realizowany przez IBE we współpracy z UNICEF i MEN

W ramach projektu realizowane są programy i działania na rzecz podnoszenia kompetencji nauczycieli specjalistów oraz nauczycieli przedmiotowych do pracy ze zróżnicowanym zespołem dzieci i uczniów, a także ukierunkowane na wspieranie ich dobrostanu psychicznego.

W projekcie udostępnione zostały 2 moduły:

1. Moduł szkoleniowy online pt. „Zmiany w zachowaniu dzieci i młodzieży będące wynikiem przeżywania silnego lęku” w tym webinar: Uczniowie doświadczający silnego lęku – procedura postępowania dla specjalistów pracujących w szkole.
2. Moduł szkoleniowy online pt. „Zmiany w zachowaniach dzieci i młodzieży pod wpływem ekspozycji na trudne doświadczenia” w tym webinar „Trudności w zachowaniach dzieci i młodzieży pod wpływem doświadczonej traumy - procedura postępowania dla nauczycieli i specjalistów”.

Każdy moduł składa się z webinarów (film) i dokumentów, link na ZPE

Program Wsparcia Psychospołecznego, Komunikacji Międzykulturowej i Budowania Rezyliencji: cykl webinarów Strefa Dobrych Emocji.

Cykl webinariów nosi nazwę Strefa Dobrych Emocji i obejmuje następujące tematy:

• Integracja. Praca z grupą w kryzysie
• Jak rozpoznać, czy dziecko potrzebuje pomocy psychologa?
• Regulacja stresu u dzieci- Stres w życiu dziecka
• Wykluczenie i trauma u dzieci
• Zabawy terapeutyczne dla dzieci w kryzysie

Dostępne na platformie Learning Passport

Program Wsparcia Psychospołecznego, Komunikacji Międzykulturowej i Budowania Rezyliencji - otwarte, ogólnodostępne kursy online, webinary

Kurs 3: „Trauma, PTSD i jak wspierać odporność w klasie”

Kurs jest niezbędny dla nauczycieli, którzy chcą wspierać uczniów, którzy doświadczyli traumy. Kurs obejmuje takie tematy, jak praktyki nauczania oparte na traumie, strategie wspierania uczniów z PTSD oraz techniki wspierania odporności w obliczu przeciwności losu.

Dostępne na platformie Learning Passport