Założenia programu LIDER 

– Program LIDER, który od 2009 roku prowadzi Narodowe Centrum Badań i Rozwoju, przyznaje środki młodym naukowcom z różnych dziedzin na stworzenie i prowadzenie własnego zespołu badawczego, skupionego wokół konkretnego projektu. W ten sposób nowe pokolenie polskiej nauki rozwija nie tylko kompetencje naukowe, ale także zarządcze. Efekty realizacji programu pokazują, że LIDER cieszy się renomą i jest cennym wkładem systemu finansowania badań w naszym kraju. Program od wielu lat tworzy silne podstawy do wzmacniania konkurencyjności polskiej nauki w skali europejskiej i światowej. Wpisuje się też w globalny trend tworzenia nowatorskich, ukierunkowanych instrumentów finansowania badań prowadzonych przez młodych adeptów nauki – powiedział Minister Funduszy i Polityki Regionalnej Grzegorz Puda, którego resort sprawuje obecnie nadzór nad NCBR.

– Wyróżnienie to dla laureatów nie tylko sposób na dążenie do doskonałości naukowej, rozwoju kariery, ale także możliwość zbudowania całego zespołu wokół własnego konceptu badań – wskazuje Minister Edukacji i Nauki Przemysław Czarnek. – Planowanie i zarządzanie projektami naukowymi, komercjalizacja wyników to ogromna odpowiedzialność i szansa zawodowa. Potwierdzają to sukcesy zwycięzców poprzednich edycji konkursu. Jestem pewien, że nagradzani laureaci także tę szansę z powodzeniem wykorzystają – dodał minister.

Nawet 1,8 mln zł dla LIDER-a

W tym roku w programie nastąpiła zmiana w wysokości przyznawanych środków. Doktoranci, nauczyciele akademiccy bądź osoby ze stopniem doktora lub doktora habilitowanego, od uzyskania którego nie upłynęło 7 lat, mogą aplikować o środki w wysokości maksymalnie 1,8 mln zł – a nie jak w latach ubiegłych o 1,5 mln zł.

Program LIDER jest skierowany do osób, które są autorami publikacji w renomowanych czasopismach naukowych bądź posiadają patenty lub wdrożenia. Ważne jest także, aby wnioskodawca dotychczas nie uczestniczył w roli kierownika projektu w programie. 

LIDER nie narzuca ograniczeń związanych z dziedziną nauki. Na dofinansowanie mają szansę projekty, których wyniki mogą mieć zastosowanie praktyczne i posiadają potencjał wdrożeniowy, a także takie, które wspierają rozwój kadry naukowej w zakresie kompetencji naukowych oraz zarządczych. Czas realizacji projektu to minimum 12, a maksymalnie 36 miesięcy. 

Projekt musi być realizowany we współpracy z jednostką, która zatrudni Lidera oraz pozostałych członków zespołu badawczego przez cały okres trwania prac. Taką jednostką mogą być uczelnie, instytuty badawcze, instytuty naukowe PAN, centra badawcze PAN, instytuty Sieci Badawczej Łukasiewicz, międzynarodowe instytuty naukowe, przedsiębiorstwa prowadzące badania naukowe czy podmioty prowadzące głównie działalność naukową w sposób samodzielny i ciągły. 

W odniesieniu do członków zespołu badawczego, tj. personelu B+R oraz osób zaangażowanych bezpośrednio w realizację projektu jako podstawowy personel techniczny lub personel pomocniczy, nie obowiązuje kryterium wiekowe.

Wyższe wynagrodzenie dla kierownika projektu

W bieżącej edycji Narodowe Centrum Badań i Rozwoju zdecydowało również o podwyższeniu wynagrodzenia na stanowisku kierownika projektu do maksymalnie 10 tys. zł brutto miesięcznie, co może dodatkowo zachęcić do rywalizacji o tytuł LIDER-a większe grono wybitnych młodych naukowców. To druga znacząca zmiana w regulaminie konkursu w porównaniu z poprzednimi edycjami.

– Program LIDER daje szansę na rozwinięcie pasji badawczych, zdobycie albo pogłębienie doświadczenia w roli kierownika projektu, otwiera drzwi do nowych możliwości kontynuowania kariery naukowo-badawczej – podkreślił dr Paweł Kuch, p.o. dyrektor NCBR. – Jak bardzo potrzebne jest to działanie, pokazuje fakt, że od kilku lat systematycznie zwiększa się liczba badaczek i badaczy aplikujących do programu. W 12. edycji było to aż 299 wniosków. To ogromnie cieszy i oznacza, że w nauce jest coraz więcej osób, które mają odwagę przekraczania granic tego, co poznane, odpowiadania na wyzwania i wyznaczania kolejnych kamieni milowych na drodze do przełomowych rozwiązań – dodał dyrektor Kuch.

Sukcesy młodych naukowców mówią same za siebie

Zespoły, które w poprzednich latach skorzystały ze wsparcia programu, realizują innowacyjne projekty służące rozwojowi cywilizacyjnemu kraju oraz poprawie codziennego życia m.in. w obszarze zdrowia, środowiska naturalnego, przemysłu chemicznego, transportu i wielu innych. 

NCBR podsumowało dwanaście konkursów, w wyniku których już ponad 496 młodych naukowców otrzymało kwotę 593 mln zł. Średnia wartość grantu to 1,2 mln zł. Dzięki temu wybitne osoby, które bez wsparcia finansowego mogłyby nie mieć szansy na dalszy rozwój kariery naukowej, mogą realizować swoje projekty. 

Jeden z przykładów to projekt dr inż. Jana Gajewskiego, pracującego w jedynym w Polsce ośrodku radioterapii protonowej, którego celem jest poprawa jakości i skuteczności leczenia chorób nowotworowych. Dzięki tej pracy powstanie prototyp pierwszego na świecie komercyjnego detektora promieniowania oraz nastąpi rozwój szybkich metod obliczeniowych do charakterystyki jakości promieniowania dla terapeutycznych wiązek protonowych. 

Radioterapia protonowa to skuteczna metoda leczenia nowotworów, która pozwala na lepszą niż konwencjonalne metody ochronę zdrowych tkanek. Niepewności modelowania biologicznego są istotnym ograniczeniem w radioterapii protonowej, zwiększając ryzyko komplikacji, takich jak wtórne nowotwory. Obecnie informacja o jakości promieniowania nie jest stosowana w planowaniu leczenia, tymczasem jej uwzględnienie pozwoliłoby w pełni wykorzystać kliniczne zalety radioterapii protonowej. Wartość projektu wynosi 1,5 mln zł.

Za kolejną nowatorską inicjatywą stoi naukowiec ze Szczecina dr inż. Łukasz Łopusiewicz. Jego zespół podjął się opracowania nowych, wegańskich, roślinnych produktów fermentowanych, które będą alternatywą dla nabiału. Celem projektu „ProBioVege” jest opracowanie grupy funkcjonalnych produktów – fermentowanych przekąsek i napojów w typie tzw. „mleka roślinnego” oraz proszków suszonych rozpyłowo bazujących na surowcach roślinnych – makuchach, czyli pozostałościach po tłoczeniu nasion oleistych. Jest to odpowiedź na rosnące zainteresowanie produktami wegańskimi, bezglutenowymi, bezlaktozowymi, bezcukrowymi, które cechują się wysoką zawartością bioskładników, błonnika oraz zawierających dobroczynną mikroflorę. Wartość projektu to prawie 1,33 mln zł.  

Z kolei w wyniku realizacji projektu kierowanego przez dr inż. Alicję Kazik-Kęsik z Politechniki Śląskiej ciężko chore zwierzęta szybciej wrócą do sprawności. Przedsięwzięcie obejmuje badania nad opracowaniem technologii do wytwarzania funkcjonalnych warstw na implantach tytanowych przeznaczonych dla zwierząt. Powierzchnia stopów implantów tytanowych, takich jak implanty dentystyczne lub kliny kostne, zostanie utleniona metodą plazmowego utleniania elektrochemicznego. Dodatkowo na porowatą warstwę naniesiony zostanie biodegradowalny polimer, który będzie stanowić matrycę do uwolnienia leku w czasie od kilku minut do kilku godzin lub nawet kilku dni. Tak przygotowany implant szybciej zrośnie się z kością zwierzęcia i będzie zapobiegał zapaleniom powodowanym przez bakterie. Wartość projektu to 1,5 mln zł.

Dodatkowe informacje 

Program LIDER realizowany jest przy udziale środków pochodzących z Ministerstwa Edukacji i Nauki. 

Nabór będzie trwał od 17 lutego do 8 maja 2023 r. (do godziny 16:15). Wnioski będzie można składać wyłącznie w wersji elektronicznej w systemie informatycznym do obsługi Wniosków i Projektów w Programie LIDER – LSI.

Szczegóły i regulamin 14. konkursu LIDER można znaleźć na stronie NCBR.