– Są takie nagrody, które są ogromnym wyróżnieniem dla laureatów, ale są też tacy laureaci, którzy są ogromnym wyróżnieniem dla nagrody i dla tych, którzy tę nagrodę ustanawiają. Jestem przekonany, że mamy dzisiaj do czynienia z dwoma tymi sytuacjami na raz.To znaczy jest Akademia Kopernikańska, która cieszy się uznaniem naszych międzynarodowych gości, członków Akademii Kopernikańskiej od Kanady, Stanów Zjednoczonych przez Włochy,kraje europejskie i azjatyckie, Japonię i Polskę w to wszystko włączając, ale jest też tak, że ogromnym uznaniem w świecie nauki cieszą się nasi dzisiejsi laureaci, profesor Peebles i prof. Barish – mówił minister Przemysław Czarnek podczas swojego wystąpienia.

Szef resortu podziękował też laureatom za przyjęcie wyróżnienia –Dziękuję, jako Minister Edukacji i Nauki, w imieniu Rządu Rzeczypospolitej Polskiej, Panom Profesorom za przyjęcie tej Nagrody Kopernikańskiej, bo to jest też ogromne wyróżnienie dla nas. Dziękuję i życzę, żeby w kolejnych latach, w tym miejscu, na Zamku Królewskim, na tych fotelach, zasiadali tak samo wybitni przedstawiciele kolejnych dziedzin kopernikańskich – mówił minister.

Pierwsze w historii Nagrody Kopernikańskie

Nagrody Kopernikańskie przyznawane są przez Akademię Kopernikańską za wybitne osiągnięcia naukowe o przełomowym znaczeniu i zasięgu międzynarodowym. Od 2023 roku Akademia Kopernikańska przyznaje Nagrody corocznie, kolejno w jednej z kategorii: astronomia, ekonomia, medycyna, filozofia lub teologia albo prawo.

Wyróżnienie, w formie indywidualnej nagrody pieniężnej w wysokości 500 tys. zł - w tym roku zostało wręczone po raz pierwszy. W jednym roku Akademia przyznaje maksymalnie dwa takie wyróżnienia.

Wyboru laureata dokonuje Prezydium Akademii, natomiast kandydatów mogą zgłaszać: Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, Prezes Rady Ministrów, minister właściwy do spraw szkolnictwa wyższego i nauki, Izba Akademii, 10 członków Akademii lub jeden z laureatów Nagrody Kopernikańskiej.

Wyróżnione osoby tworzą Izbę Laureatów Nagrody Kopernikańskiej, tj. szóstą izbę (wydział) Akademii Kopernikańskiej.
Formalnie Izba rozpocznie działalność z dniem, w którym liczba jej członków przekroczy 10. Tegoroczni Laureaci Nagrody Kopernikańskiej będą uczestniczyć w pracach Izby Akademii wskazanej przez Sekretarza Generalnego. Najprawdopodobniej będzie to Izba Astronomii i Nauk Matematyczno-Przyrodniczych.

Laureaci w dziedzinie astronomii

Tegoroczni laureaci to osoby o olbrzymim dorobku naukowym, a ich osiągnięcia badawcze wyznaczyły kluczowe kierunki rozwoju astronomii w ostatnim półwieczu. Jednym z najważniejszych dowodów docenienia ich pozycji naukowej było przyznanie obu uczonym Nagród Nobla.

Phillip James Edwin Peebles

P. James E. Peebles otrzymał nagrodę Akademii Kopernikańską za badania teoretyczne, które ustanowiły dziedzinę kosmologii fizycznej i dały podwaliny współczesnego modelu Wszechświata.

Laureat urodził się 25 kwietnia 1935 roku w Kanadzie. Ukończył studia na Uniwersytecie w Manitobie. Następnie studiował na Uniwersytecie w Princeton w USA, gdzie w 1962 roku uzyskał doktorat (PhD) z fizyki. Z tym uniwersytetem jest związany przez cały okres swojej kariery zawodowej.

Od 1964 roku jego zainteresowania naukowe koncentrują się wokół zagadnień kosmologii i problematyki początków Wszechświata. Był współtwórcą wielu najważniejszych modeli naukowych, dotyczących zagadnienia tzw. Big Bangu – Wielkiego Wybuchu. Zajmował się również zagadnieniami tzw. czarnej materii i czarnej energii. W latach 70-tych był pionierem badań nad strukturą kosmosu.

Prof. Peebles jest uważany za jednego z najbardziej inspirujących astronomów naszych czasów. Wyrazem uznania dla doniosłości jego dokonań naukowych była Nagroda Nobla, przyznana mu w 2019 roku za teoretyczne odkrycia w zakresie kosmologii fizycznej.

Profesor jest uczonym o wybitnym dorobku naukowym, uznanym w skali międzynarodowej i z pewnością uchodzi za jednego z najwybitniejszych przedstawicieli nauk ścisłych naszych czasów. Jego badania naukowe i sformułowane koncepcje wyznaczyły podstawowe kierunki rozwoju astronomii na przełomie XX i XXI wieku.

Barry C. Barish

Prof. Barry Barish otrzyma nagrodę Akademii za wiodący udział w epokowym odkryciu fal grawitacyjnych.
Profesor urodził się 27 stycznia 1936 roku w Omaha w Nebrasce. Jego rodzice pochodzili z Polesia, które opuścili emigrując do USA. Ukończył studia na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley w 1957 roku, a w roku 1962 uzyskał w tej uczelni doktorat (PhD) w zakresie fizyki.

Od 1963 roku uczony związany jest California Institute of Technology (CALTECH) w Berkeley. W kolejnych latach pracy jego zainteresowania koncentrowały się na badaniach cząstek elementarnych. W latach 1984-1996 kierował grupa badawczą Fizyki Wysokich Energii w Caltech - był to jeden z najbardziej kreatywnych astronomicznych zespołów naukowych w końcu XX wieku. Prof. Barish był też zaangażowany w badania laserowe fal grawitacyjnych.

Projekt LIGO, współtworzony przez profesora dla realizacji tego celu badawczego, skupił w swoim zespole blisko 1000 badaczy na całym świecie. Właśnie za osiągnięcia i odkrycia dokonane w badaniach podejmowanych przez ten zespół otrzymał wraz w 2017 roku z dwoma kolegami, Nagrodę Nobla w zakresie fizyki.