Polska prezydencja w CEEPUS

Polska objęła przewodnictwo we Wspólnym Komitecie Ministrów w czerwcu 2021 r. Polskie przewodnictwo przypadło na okres intensywnych prac i wielostronnych negocjacji pomiędzy 15 krajami regionu. Ich głównym celem było wypracowanie tekstu nowego porozumienia CEEPUS IV, umożliwiającego płynne przejście z programu CEEPUS III do CEEPUS IV w 2025 r.

– Dzisiaj dyskutowaliśmy o tym, jak zakończyć CEEPUS III. Zdecydowaliśmy o dwóch rzeczach. Po pierwsze rozmawialiśmy o kontynuacji współpracy z akademikami, profesorami, naukowcami z Ukrainy oraz studentami ukraińskimi. Jest ich 34 tys., z czego z czego ponad 20 tys. przybyło do Polski po 24 lutego ubiegłego roku – mówił minister Przemysław Czarnek po zakończeniu obrad. 

Drugi postulat dotyczył włączenia do porozumienia CEEPUS krajów nadbałtyckich. – Na mój wniosek, przy akceptacji nowego przewodniczącego i przy akceptacji wszystkich zdecydowaliśmy, że chcemy zaproponować poszerzenie organizacji CEEPUS o trzy kraje bałtyckie – Litwę, Łotwę i Estonię. Chcemy, żeby w niedalekiej przyszłości Litwini, Łotysze i Estończycy mogli korzystać z programu CEEPUS – wskazywał szef MEiN. 

Uroczystość podpisania nowego porozumienia CEEPUS IV w Warszawie przypada w 30. rocznicę utworzenia programu. Tym samym spotkanie 15 ministrów edukacji i nauki w Warszawie jest doskonałą okazją do podkreślenia znakomitej współpracy pomiędzy krajami regionu w zakresie wymiany akademickiej. Świadczy o niej liczba mobilności w programie CEEPUS, która od 1995 r. wyniosła blisko 82 tys.

CEEPUS IV

Porozumienie CEEPUS IV stwarza odpowiednie ramy prawne nie tylko rozwoju dotychczasowej regionalnej współpracy w ramach programu, ale także daje nowe możliwości dla krajów regionu w zakresie wymiany akademickiej.

W ramach programu CEEPUS IV:

• wsparcie będzie kierowane nie tylko do osób wyjeżdżających w celu odbycia części studiów, prowadzenia zajęć dydaktycznych lub realizacji projektów badawczych, ale również do osób biorących udział w kształceniu zdalnym, nauczaniu zdalnym oraz hybrydowych formach kształcenia oraz nauczania;
• stypendium CEEPUS IV będzie mogło być również przyznane pracownikom uniwersytetów tworzących sieci akademickie CEEPUS IV na realizację wspólnych działań podejmowanych przez partnerów w ramach danej sieci;
• kraj wysyłający będzie mógł wprowadzić dodatkowe świadczenia na rzecz osób pozostających w trudnej sytuacji materialnej lub osób z niepełnosprawnościami zachęcające do wzięcia udziału w wymianie nowe grupy stypendystów;
• możliwe będzie otwarcie się krajów CEEPUS, na podstawie indywidualnej decyzji każdego kraju i w ramach dodatkowej puli stypendiów, na udział w wymianie w ramach sieci akademickich CEEPUS IV studentów i nauczycieli akademickich z instytucji szkolnictwa wyższego działających w krajach niebędących stroną porozumienia. Rozwiązanie to pozwoli nawiązać współpracę z instytucjami z krajów trzecich oraz wzbogacić realizowane formy kształcenia poprzez odmienną perspektywę akademicką;
• nowe porozumienie CEEPUS IV dopuszcza również, aby Wspólny Komitet Ministrów uznał jednogłośnie współpracę z wybranym krajem niebędącym stroną porozumienia za wspólne zainteresowanie. Pozwoli to na przyznanie przez kraje CEEPUS studentom i nauczycielom akademickim z powyższego kraju stypendiów z puli miesięcy stypendialnych CEEPUS IV niewykorzystanych w ramach sieci akademickich CEEPUS IV.

Docelowo realizacja Programu CEEPUS IV do roku 2032 stanowić będzie istotny element współpracy państw leżących w Europie Środkowej i Południowej, wpływając pozytywnie na podniesienie poziomu i jakości kształcenia oraz prowadzonych badań naukowych przez wymianę akademicką oraz rozwój młodej kadry naukowej.

CEEPUS – Central European Exchange Program for University Studies

Podstawowym celem programu CEEPUS jest wspieranie wymiany akademickiej w zakresie kształcenia oraz doskonalenia zawodowego studentów i nauczycieli akademickich. Projekt umożliwia intensyfikację kontaktów między szkołami wyższymi i zwiększenie mobilności akademickiej w regionie Europy Środkowo-Wschodniej.

Obecnie sygnatariuszami porozumienia CEEPUS są: Albania, Austria, Bułgaria, Chorwacja, Czarnogóra, Czechy, Macedonia, Mołdawia, Rumunia, Polska, Słowacja, Słowenia, Serbia, Węgry, Bośnia i Hercegowina oraz Kosowo – Uniwersytet w Prisztinie.

CEEPUS jest drugim co do wielkości wielostronnym programem współpracy w obszarze szkolnictwa wyższego w Europie (po programie Erasmus+).

Polska w programie CEEPUS

Polska jest jednym z krajów założycieli Środkowoeuropejskiego Programu Wymiany Uniwersyteckiej, który funkcjonuje od 1995 r. CEEPUS był pierwszym programem współpracy wielostronnej w dziedzinie edukacji krajów Europy Środkowej.

W ramach programu CEEPUS III co roku w różnych formach kształcenia i podnoszenia kwalifikacji zawodowych uczestniczy ok. 300 polskich studentów i doktorantów oraz ok. 350 nauczycieli akademickich. Średnio w ciągu roku akademickiego przyjeżdża do Polski ok. 300 zagranicznych studentów i doktorantów oraz ok. 300 nauczycieli akademickich, co daje około 550-600 staży rocznie. W tym kontekście należy zaznaczyć, że program CEEPUS wspiera mobilność zarówno studentów, jak i nauczycieli akademickich w ramach wspólnoty państw o wspólnej historii. Sprzyja to nie tylko wymianie naukowej, ale również przełamywaniu wzajemnych stereotypów.

Program umożliwia współpracę m.in. z największymi i najważniejszymi uczelniami w naszym obszarze geograficznym, w tym zajmującymi wysokie pozycje w rankingu QS World University Ranking 2024. Obejmuje on zasięgiem 104 kraje i blisko 3000 uczelni. W końcowej klasyfikacji ujętych zostało jedynie 1499 najlepszych uczelni. Wśród nich znalazły się:

• miejsce 130 – University of Vienna
• miejsce 248 – Charles University
• miejsce 262 – University of Warsaw
• miejsce 304 – Jagiellonian University
• miejsce 362 – Universität Innsbruck

Polska w CEEPUS w liczbach

Polska jest wiodącym uczestnikiem programu zarówno pod względem liczby realizowanych staży akademickich, jak i liczby instytucji uczestniczących w sieciach akademickich. W roku akademickim 2022/2023 jest realizowanych 85 sieci akademickich, z czego Polska koordynuje 11 sieci (ponad 10 proc. wszystkich sieci). Ponadto 155 polskich jednostek akademickich występuje jako partner w sieciach akademickich koordynowanych przez uczelnie z innych krajów.

Warto podkreślić, że w kilku mniejszych ośrodkach akademickich program CEEPUS wraz z ofertą NAWA w zakresie wymiany bilateralnej pozwala na nawiązanie kontaktów międzynarodowych z partnerami zagranicznymi oraz oferowanie studentom czy nauczycielom akademickim możliwości skorzystania z krótkookresowych wyjazdów do zagranicznych ośrodków akademickich w państwach regionu. Taka sytuacja ma miejsce m.in. w Bielsku-Białej, Koszalinie, Gorzowie Wielkopolskim, Zielonej Górze.

Polska aktywnie wykorzystuje program CEEPUS, odpowiadając na kryzysy globalne i regionalne, które mają również swój wymiar akademicki. W tym kontekście warto wspomnieć, iż w 2020 r. w Polsce – jako trzecim po Chorwacji i Czechach kraju Porozumienia CEEPUS – umożliwiono realizację stypendiów CEEPUS w formule wirtualnej i hybrydowej. Ponadto, niespełna dwa tygodnie po rosyjskiej agresji na Ukrainie, Minister Edukacji i Nauki podjął decyzję o umożliwieniu obywatelom Ukrainy ubiegania się o stypendia CEEPUS na udział w stażach, szkołach letnich i kursach intensywnych organizowanych w Polsce.