Na podstawie artykułu 15 Programu współpracy między Ministerstwem Edukacji Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej i Ministerstwem Oświaty i Nauki Republiki Litwy odbyło się posiedzenie Polsko-Litewskiej Dwustronnej Komisji do badania problemów nauczania historii.

W spotkaniu udział wzięli:

ze strony polskiej:

1. prof. dr hab. Adam Suchoński - przewodniczący strony polskiej
2. prof. dr hab. Mieczysław Jackiewicz
3. prof. dr hab. Bohdan Łukaszewicz
4. dr Aleksander Srebrakowski
5. dr Mariusz Kowalski
6. dr Piotr M. Unger - sekretarz strony polskiej

ze strony litewskiej:

1. dr Juozas Tumelis - przewodniczący strony litewskiej
2. doc. dr Algis Kasperavičius
3. dr Elmantas Meilus
4. dr Rimantas Miknys
5. Rimantas Jokimaitis - sekretarz strony litewskiej

Spotkanie przebiegało według następującego porządku dziennego:

1. Otwarcie obrad.
2. Spotkanie z Ministrem Oświaty i Nauki Republiki Litwy dr Algirdasem Monkevičiusem
3. Analiza polskich i litewskich podręczników historii i geografii.
4. Omówienie problematyki i zakresu dalszych prac komisji.
5. Ustalenia końcowe: termin, miejsce i temat kolejnego spotkania, przyjęcie protokółu posiedzenia.

Posiedzenie otworzyły wystąpienia przewodniczących obydwu stron: dr Juozasa Tumelisa i prof. dr hab. Adama Suchońskiego

Strona polska zrecenzowała trzy litewskie podręczniki historii i jeden podręcznik historii stwierdziła dalszy postęp w sposobie przedstawiania przeszłości Polski i Litwy. Wiele uwag krytycznych zostało skierowanych pod adresem podręcznika Historia świata dla klasy 6 autorstwa Audrone Čižauskiene, Baterie Stukiene, Rimuté Morozoviene i Eugenijusa Manelisa, w tłumaczeniu na język polski Jana Sienkiewicza. Uwagi dotyczyły wartości merytorycznej i dydaktycznej podręcznika, a przede wszystkim warstwy językowej.

Strona litewska oceniła 19 polskich podręczników gimnazjalnych i stwierdziła dalszą poprawę w przedstawianiu przeszłości obydwu krajów. Najwięcej krytycznych uwag zgłoszono wobec podręcznika Historia dla gimnazjalistów: Dzieje najnowsze autorstwa Kazimierza Przybysza, Wojciecha J. Jakubowskiego i Mariusza Włodarczyka.

Ponadto strona litewska ponownie zwróciła uwagę na konieczność uzgodnienia terminologii stosowanej w podręcznikach historii. Szczególnie wyraźnie jest to widoczne wobec braku konsekwencji w stosowaniu nazwy wspólnego państwa - Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Szczegółowe uwagi zgłoszone przez obie strony są zawarte w opiniach stanowiących załączniki do niniejszego protokółu.

Za jeden z istotnych warunków uzyskania konsensusu w sprawie nowoczesnego podręcznika historii uznano uzgodnienie minimum wiedzy o obydwu krajach przekazywanej uczniom kraju sąsiedzkiego. W związku z tym obie strony zgłosiły katalog treści programowych, które powinni znać uczniowie szkół obydwu państw. (Propozycje tych treści stanowią załącznik do niniejszego protokółu.)

Nie zgłaszając zasadniczych zastrzeżeń, strony są przekonane, że przedstawione hasła minimum wiedzy wymagają pogłębionej analizy, wzajemnego skorelowania i zgodności z zakresem nauczania szkół Litwy i Polski, a także - w uzasadnionych przypadkach - ewentualnej konsultacji ze specjalistami poszczególnych okresów historycznych.

Biorąc pod uwagę wejście obu państw do Unii Europejskiej postanowiono, że obok analizy i recenzji polskich i litewskich podręczników pod kątem przedstawiania w nich obrazu sąsiada - co pozostaje nadal głównym tematem analiz i ocen - w uzasadnionych przypadkach będą poddawane analizie informacje o stosunkach dwustronnych w szerszym, europejskim kontekście.

Rozważano propozycję opracowania wydawnictwa omawiającego pracę Komisji oraz przedstawiającego jej ustalenia. Wydawnictwo to byłoby przeznaczone zarówno dla nauczycieli historii, wydawców i autorów podręczników, jak dla wszystkich zainteresowanych upowszechnieniem wiedzy historycznej.

Komisja w pełnym składzie została przyjęta przez Ministra Oświaty i Nauki republiki Litwy dr Algirdasa Monkievičiusa. Tematyka prac Komisji spotkała się z dużym zainteresowaniem ministra, a jej wyniki zyskały wysoką ocenę.

Ustalono, że następne posiedzenie Komisji odbędzie się w maju 2005 r. w Polsce. Będzie ono poświęcone następującym kwestiom:

1. Minimum wiedzy o obydwu krajach, która powinna być przekazana uczniom polskim i litewskim. Teksty dotyczące minimum wiedzy o Litwie, strona litewska przekazała stronie polskiej.
2. Ustalenie terminologii używanej w podręcznikach historii obydwu stron.
3. Omówienie problemu: Odzyskania niepodległości przez Polskę i Litwę po I wojnie światowej, w kontekście sytuacji międzynarodowej.

Postanowiono, że przyjęty program posiedzenia Komisji w 2005 r. jest obowiązujący.

Ponadto uznano, że przypadku zaistnienia możliwości organizacyjnych wskazane jest dodatkowe spotkanie Komisji jesienią 2004 r.

Ponadto Komisja zwraca się do ministerstw edukacji obydwu państw z prośbą o rozważenie możliwości upowszechniania wyników poszczególnych posiedzeń wśród wydawców podręczników historii i geografii.

Na tym protokół zakończono i podpisano

Ze strony polskiej	Ze strony litewskiej
prof. dr hab. Adam Suchoński	dr Juozas Tumelis

Załącznik

PROJEKT

minimum wiedzy o Polsce - propozycja strony polskiej dla autorów litewskich podręczników do nauczania historii

1. Początki państwa polskiego.
2. Bolesław Chrobry - Zjazd w Gnieźnie w roku 1000 (temat ważny ze względu na poszukiwanie historycznych korzeni współczesnych procesów integracyjnych w Europie)
3. Sprowadzenie Krzyżaków do Polski 1226 r.
4. Kazimierz Wielki - małżeństwo z Aldoną córką księcia litewskiego Giedymina. Przykład małżeństwa dynastycznego. Można przy tej okazji na tej podstawie wyjaśnić to pojęcie.
5. Jagiellonowie na tronach Litwy i Polski - perspektywa litewska oraz polska.
6. Polska i Litwa w dobie Unii Lubelskiej.
7. Wojny Rzeczypospolitej w 17 w.
8. Sejm Wielki i Konstytucja 3 Maja 1791 r.
9. Rozbiory Rzeczypospolitej.
10. Polska i Litwa w dobie napoleońskiej.
11. Powstania: kościuszkowskie, listopadowe i styczniowe.
12. Polacy wobec dążeń narodowych Litwinów, Ukraińców i Białorusinów w 19 i na początku 20 w.
13. Odrodzenie państwa polskiego po I wojnie światowej.
14. Stosunki polsko-litewskie w okresie międzywojennym (wybrane problemy).
15. Polacy i Litwini w czasie II wojny światowej.
16. Polskie państwo podziemne w czasie II wojny światowej.
17. Polska w nowych granicach po II wojnie światowej.
18. Przeobrażenia społeczno-ustrojowe w Polsce w latach osiemdziesiątych 20 wieku.
19. Polska i Polacy wobec dążeń niepodległościowych Litwy na początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku
20. Traktat polsko-litewski z 1994 roku.
21. Wybitni synowie obu narodów.

Spis wiadomości historycznych o Litwie, które powinni znać polscy uczniowie:
(Propozycja strony litewskiej)

1. Tworzenie się państwowości północnego sąsiada Polski - Litwy w połowie XIII wieku.
2. Pierwsza wzmianka o mieście Wilnie w listach Wielkiego Księcia Litewskiego Giedymina z 1323 r.
3. Związek zawarty pomiędzy Polską i Litwą w 1325 r. przeciwko zakonowi Niemieckiemu.
4. 1368-1372 r. aż trzy dowodzone przez Wielkiego Księcia Litewskiego Olgierda wyprawy na Moskwę, mające na celu zmuszenie jej do zaprzestania roszczeń do słowiańskich ziem Wielkiego Księstwa Litewskiego.
5. Akt unii personalnej w Krewie z 1385 r.
6. Katolicki chrzest pogańskiej Litwy w 1387 roku. Litwa z pomocą Polaków przyłącza się do cywilizacji Europy Zachodniej.
7. Bitwa pod Grunwaldem 1410 r.
8. 1430 r. Wielki Książę Litewski wraz z papieżem, za zgodą Jagiełły i cesarza miał koronować się na króla Litwy, lecz przeszkodziły intrygi polskich panów i nieoczekiwana śmierć Witolda.
9. 1431-1447 oraz 1492-1501 Wielkie Księstwo Litewskie miało niezależnych od Polski władców z dynastii Giedyminowiczów.
10. 1493 do 1569 - z przerwami trwała walka Wielkiego Księstwa Litewskiego z agresją państwa moskiewskiego.
11. W 1547 roku w Królewcu wydana została pierwsza książka litewska (Katechizm Marcina Mażwida)
12. W 1561 r. w Wilnie część Inflant jako pierwsza poddała się Zygmuntowi Augustowi i WKL i dopiero od 1569 roku stały się wspólnym lennem Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
13. Unia Lubelska 1569 roku. Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie na z założenia równych podstawach połączyły się w jedno państwo - Rzeczpospolitą Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego (albo - Rzeczpospolitą Obojga Narodów).
14. 1578-1579 - utworzenie Uniwersytetu Wileńskiego.
15. Unia Brzeska 1569 r.
16. Brzemię wojny ze Szwedami z końca XVI - początku XVII wieku w Inflantach dźwigało WKL, a w Rosji - Korona, chociaż i tam, i tu były oddziały polskie i litewskie.
17. Wojna Rzeczypospolitej z Rosją 1654-1667 roku. W czasie agresji moskiewskiej zajęte zostało praktycznie całe WKL (z wyłączeniem Żmudzi, którą zajęli Szwedzi) ze stolicą w Wilnie i zostało całkowicie splądrowane.
18. Umowa w Kiejdanach w 1665 r. Pisząc o umowie w Kiejdanach, należałoby podkreślić, że Janusz i Bogusław Radziwiłłowie próbowali zerwać (a nie zerwali) unię WKL z Koroną, dlatego, że liczyli na pomoc przeciw Moskalom, którzy zajęli większą część WKL, ze strony Szwedów, którym praktycznie poddali już całą Polskę.
19. Konstytucja 3 maja 1791 r. Konstytucja ta była tylko próbą zniesienia podziału Rzeczypospolitej na Koronę i Litwę, jednak na wniosek przedstawicieli WKL niebawem zostało przyjęte uzupełnienie konstytucji (tak zwane Obustronne zobowiązanie obojga narodów) które podtrzymało poprzedni podział państwa na dwie części.
20. Trzy rozbiory państwa polsko-litewskiego (Rzeczypospolitej), a nie Polski, z 1772, 1793 i 1795 r.
21. W 1796 roku mieszkańcy Wielkiego Księstwa Litewskiego zaprzysiężeni jako podwładni Imperium Rosyjskiego.
22. Perspektywa odtworzenia państwowości litewskiej w XIX wieku
23. Powstania XIX wieku przeciw władzy Rosji odbywały się nie tylko w Królestwie Polskim, ale też na ziemiach byłego WKL.
24. W pierwszej połowie XIX wieku rozwinął się litewski ruch kulturalny który dał podstawy do formowania się nowoczesnego narodu litewskiego.
25. W pierwszej połowie XIX wieku formuje się polityka asymilacyjna Rosji, dążąca do integracji byłych ziem WKL z imperium rosyjskim.
26. Rosyjska polityka asymilacyjna spowodowała aktywację litewskiego ruchu narodowego.
27. Na początku XX wieku w myśli politycznej Litwy ciągle żywe były również idee odrodzenia państwowości WKL.
28. W 1915 roku podczas bitew wiosny, lata i jesieni (do połowy października) armia niemiecka okupuje Litwę. 15 marca 1915 roku powołana została Litewska Władza Wojskowa, do której weszły byłe jednostki administracyjne Litwy, Suwałk i Wilna.
29. W przeddzień okupacji niemieckiej i w jej warunkach rozwijała się na Litwie działalność polityczna, zwrócona w stronę odrodzenia państwowości Litwy.
30. W dniach 18-22 września 1917 roku za zgodą władzy niemieckiej odbyła się konferencja w Wilnie, której uczestnicy przyjęli uchwały w sprawie przyszłości Litwy i wybrali Radę Litwy z 20 przedstawicieli.
31. 16 lutego 1918 - Rada Litwy przyjęła w Wilnie akt proklamujący Niepodległość Litwy, który odrzucił związek Litwy z Niemcami bądź jakimkolwiek innym krajem, a tym samym i odnowienie unii z Polską.
32. W latach 1919-1920 utarczki zbrojne i wojna 1920 roku pomiędzy Polską i Litwą w której wyniku Wilno i Wileńszczyzna zostały przyłączone do Polski.
33. Kwiecień 1920 roku - wybory do pierwszego parlamentu Niepodległej Litwy - Wybory do Sejmu Założycielskiego
34. 1922 Sejm Założycielski przyjął pierwszą stałą demokratyczną konstytucję i dość radykalną ustawę o reformie agrarnej.
35. 1923 - do Republiki Litwy przyłączona zostaje Kłajpeda, na mocy traktatu wersalskiego oddzielona od Niemiec. Ziemiom tym nadano autonomię, która pozwalała na utrzymanie tam i nawet na rozwój wpływów niemieckich.
36. 17 grudnia 1926 roku - państwowy przewrót wojskowy, który zniósł demokrację parlamentarną i dał początek autorytarnym rządom reżimu prezydenta Antanasa Smetony,.
37. Marzec 1938 roku - w konsekwencji polskiego ultimatum nawiązane zostały stosunki dyplomatyczne pomiędzy Litwą i Polską, wygasłe z powodu sporu o przynależność Wilna i Wileńszczyzny.
38. Marzec 1939 roku - nazistowskie Niemcy grożąc użyciem siły, odebrały Litwie Kłajpedę (formalnie było podpisane porozumienie)
39. Wrzesień - październik - 1939 roku - gdy Niemcy i ZSRR zaatakowały Polskę, Litwa zachowała neutralność, udzieliła na swoim terytorium schronienia wycofującym się wojskom polskim i uciekinierom cywilnym.
40. Czerwiec - sierpień 1940 roku - Litwę okupuje Armia Czerwona. Litwa przyłączona zostaje do ZSRR.
41. Czerwiec 1941 roku - lato 1944 roku - nazistowska okupacja Litwy.
42. Lato i jesień 1944 - Armia Czerwona wypędza armię nazistów z Litwy. Druga sowietyzacja Litwy i zbrojne sprzeciwy wobec niej (do 1953 roku).
43. 11 marca 1990 roku - Litwa jako pierwsza z republik radzieckich ogłasza oddzielenie się od ZSRR i odzyskanie niepodległości
44. 26 kwietnie 1994 roku - podpisana umowa o przyjaznych stosunkach i wzajemnej dobrosąsiedzkiej współpracy pomiędzy Rzeczpospolitą Polską i Republiką Litwy.