Najważniejsze zmiany 

Zmiany w ustawie z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (dalej „ustawa PSWN”) zostały wprowadzone następującymi ustawami: 

• ustawą z dnia 13 stycznia 2023 r. o zmianie ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2023 r. poz. 212),
• ustawą z dnia 26 maja 2023 r. o aplikacji mObywatel (Dz. U. z 2023 r. poz. 1234),
• ustawą z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2023 r. poz. 1672),
• ustawą z dnia 30 sierpnia 2023 r. o zmianie ustawy – Prawo oświatowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2023 r. poz. 2005)

Zmiany zostały wprowadzone w zakresie: ustroju uczelni, kształcenia, spraw studenckich, stypendiów ministra oraz spraw pracowników szkolnictwa wyższego.

Zmiany w zakresie ustroju uczelni

• w posiedzeniach rady uczelni uczestniczy z głosem doradczym przedstawiciel każdej działającej w uczelni zakładowej organizacji związkowej, o której mowa w art. 25¹ ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, będący jej członkiem – art. 19 ust. 3 ustawy PSWN (obowiązuje od dnia 15 lutego 2023 r. – zm. ustawy PSWN: Dz. U. z 2023 r. poz. 212),
• zmiana wymagań dotyczących wieku z 67 do 70 od dnia rozpoczęcia kadencji dla osób kandydujących na członka rady uczelni, rektora, członka senatu, członka statutowego organu uczelni publicznej, członka kolegium elektorów oraz prezydenta i członka zgromadzenia federacji podmiotów systemu szkolnictwa wyższego i nauki – art. 20 ust. 1 pkt 7 ustawy PSWN (obowiązuje od dnia 15 lutego 2023 r. – zm. ustawy PSWN: Dz. U. z 2023 r. poz. 212),
• możliwość odwoływania przez senat członków rady uczelni wyłącznie w przypadkach określonych w ustawie PSWN – art. 20 ust. 5a ustawy PSWN (obowiązuje od dnia 15 lutego 2023 r. – zm. ustawy PSWN: Dz. U. z 2023 r. poz. 212),
• w art. 25 ust. 3 ustawy PSWN zastąpiono wyraz „powołania” wyrazem „wyboru” w celu ujednolicenia trybu wyboru studenta i doktoranta do kolegium elektorów z trybem wyboru do senatu określonym w przepisach ustawy PSWN (obowiązuje od dnia 15 lutego 2023 r. – zm. ustawy PSWN: Dz. U. z 2023 r. poz. 212), 
• zadanie senatu uczelni polegające na ustalaniu programów studiów, studiów podyplomowych i kształcenia specjalistycznego może być wykonywane przez inny określony w statucie organ uczelni, z tym że efekty uczenia się określa senat – art. 28 ust. 5 ustawy PSWN (obowiązuje od dnia 15 lutego 2023 r. – zm. ustawy PSWN: Dz. U. z 2023 r. poz. 212),
• zniesienie zakazu jednoczesnego zasiadania w statutowych organach uczelni albo piastowania funkcji statutowych organów uczelni i zatrudnienia w administracji publicznej oraz zakazu równoległego członkostwa osób zasiadających w tych organach albo piastujących funkcje tych organów w radach innych uczelni – art. 32 ust. 1 ustawy PSWN (obowiązuje od dnia 15 lutego 2023 r. – zm. ustawy PSWN: Dz. U. z 2023 r. poz. 212),
• udział studentów w składzie senatów uczelni niepublicznych (nie mniej niż 20% składu) – art. 29 ust. 1 pkt 3 i 4 ustawy PSWN – przepisy będą miały zastosowanie począwszy od kadencji rozpoczynającej się po dniu 6 września 2023 r. (art. 29 ustawy zmieniającej ustawę PSWN: Dz. U. z 2023 r. poz. 1672).

Zmiany w zakresie kształcenia

• możliwość zaliczenia przez uczelnię studentowi, na warunkach określonych w regulaminie studiów, na poczet praktyki zawodowej czynności wykonywanych przez niego w ramach zatrudnienia, stażu lub wolontariatu – art. 67 ust. 7 ustawy PSWN (obowiązuje od dnia 15 lutego 2023 r. – zm. ustawy PSWN: Dz. U. z 2023 r. poz. 212),
• uelastycznienie warunków dotyczących uzyskania przez uczelnie pozwolenia na utworzenie studiów na kierunkach lekarskim i lekarsko-dentystycznym – art. 53 ust. 6 ustawy PSWN (obowiązuje od dnia 23 sierpnia 2023 r. – zm. ustawy PSWN: Dz. U. z 2023 r. poz. 1672), 
• zniesienie obostrzeń dotyczących prowadzenia studiów przygotowujących do wykonywania zawodu nauczyciela (rezygnacja z porozumienia) – art. 53 ust. 4 pkt 2, uchylenie ust. 5-5d, art. 53 ust. 7 w pkt 2 ustawy PSWN (obowiązuje od dnia 6 września 2023 r. – zm. ustawy PSWN: Dz. U. z 2023 r. poz. 1672),
• możliwość prowadzenia przez uczelnie akademickie „studiów wspólnych interdyscyplinarnych” na kierunku przyporządkowanym do co najmniej dwóch dyscyplin – art. 53 ust. 8a ustawy PSWN, uczelnie akademickie mogą prowadzić te studia z udziałem zagranicznej uczelni – art. 60a ustawy PSWN (obowiązuje od dnia 6 września 2023 r. – zm. ustawy PSWN: Dz. U. z 2023 r. poz. 1672),
• zmiany dotyczące zakresu umowy w sprawie współpracy przy prowadzeniu studiów wspólnych (umowa może wskazywać więcej niż jeden podmiot właściwy w zakresie: przeprowadzania rekrutacji, wprowadzania danych o studentach do Systemu POL-on i otrzymywania środków finansowych na tych studentów, wydawania dyplomów – art. 60 ust. 1 ustawy PSWN (obowiązuje od dnia 6 września 2023 r. – zm. ustawy PSWN: Dz. U. z 2023 r. poz. 1672).

Zaminy w zakresie spraw studenckich

• możliwość wydawania przez uczelnie studentom zagranicznych uczelni odbywających część studiów w Polsce polskiej legitymacji studenckiej – art. 74 ust. 4a ustawy PSWN (obowiązuje od dnia 15 lutego 2023 r. – zm. ustawy PSWN: Dz. U. z 2023 r. poz. 212),
• objęcie prawem do korzystania z 50% ulgi w opłatach za przejazdy publicznymi środkami komunikacji miejskiej osób legitymujących się legitymacją studencką, tj. studentów zagranicznych uczelni, o których mowa w art. 74 ust. 4a – art. 105 ustawy PSWN (obowiązuje od dnia 15 lutego 2023 r. – zm. ustawy PSWN: Dz. U. z 2023 r. poz. 212),
• wprowadzenie do porządku prawnego legitymacji studenckiej w postaci dokumentu mobilnego, w ramach aplikacji mObywatel – art. 74 ust. 4b ustawy PSWN, wejście w życie tej zmiany nastąpi z dniem określonym w komunikacie ministra właściwego do spraw informatyzacji ogłoszonym w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw szkolnictwa wyższego i nauki (komunikat nie został jeszcze ogłoszony) (art. 81 ustawy zmieniającej ustawę PSWN: Dz. U. z 2023 r. poz. 1234),
• Akademicki Związek Sportowy i jego kluby uczelniane mogą otrzymywać uczelniane środki na realizację swoich zadań – art. 111 ust. 5 ustawy PSWN (obowiązuje od dnia 15 lutego 2023 r. – zm. ustawy PSWN: Dz. U. z 2023 r. poz. 212), 
• możliwość zwiększenia opłat za studia raz w roku akademickim i nie więcej niż o wskaźnik inflacji ogłoszony przez GUS, łącznie nie więcej niż o 30% wysokości tych opłat – art. 80 ust. 3 ustawy PSWN, przepis obowiązuje od dnia 6 września 2023 r. i ma zastosowanie do opłat pobieranych od osób, które zostały przyjęte na pierwszy rok studiów, począwszy od roku akademickiego 2023/2024 (art. 30 ustawy zmieniającej ustawę PSWN: Dz. U. z 2023 r. poz. 1672), 
• wprowadzenie jednakowego progu dochodu warunkującego otrzymanie stypendium socjalnego dla studentów wszystkich uczelni, na dotychczasowym maksymalnym poziomie – 1294,4 zł (netto) na osobę w rodzinie studenta – art. 87 ust. 2 ustawy PSWN (obowiązuje od dnia 1 października 2023 r. – zm. ustawy PSWN: Dz. U. z 2023 r. poz. 212),
• ograniczenie obowiązku dołączania do wniosku o przyznanie stypendium socjalnego zaświadczeń z ośrodków pomocy społecznej (OPS) do studentów korzystających z pomocy OPS w roku złożenia wniosku – art. 88 ust. 4 i 5 ustawy PSWN (obowiązuje od dnia 1 października 2023 r. – zm. ustawy PSWN: Dz. U. z 2023 r. poz. 212),
• wprowadzenie mechanizmu ustalania progu dochodu warunkującego otrzymanie stypendium socjalnego przez studenta w odniesieniu do minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego od 1 stycznia poprzedniego roku – jako 45% tego wynagrodzenia. W wyniku zmiany w roku akademickim 2024/2025 próg dochodu wzrośnie do kwoty 1.570,5 zł (netto) na osobę w rodzinie studenta – art. 87 ust. 2 ustawy PSWN (zacznie obowiązywać od dnia 1 października 2024 r. – zm. ustawy PSWN: Dz. U. z 2023 r. poz. 1672),
• wprowadzenie dyplomów ukończenia studiów w postaci elektronicznej (oraz suplementów) – art. 77 ust. 2-2f ustawy PSWN (obowiązuje od dnia 1 stycznia 2026 r. – zm. ustawy PSWN: Dz. U. z 2023 r. poz. 2005).

Zmiany w zakresie stypendiów ministra

• rozszerzenie uprawnienia do ubiegania się o stypendium dla wybitnych młodych naukowców dla osób przygotowujących rozprawę doktorską w trybie eksternistycznym – art. 360 ust. 2 pkt 1a (obowiązuje od dnia 15 lutego 2023 r. – zm. ustawy PSWN: Dz. U. z 2023 r. poz. 212),
• umożliwienie przyznania stypendium dla wybitnych młodych naukowców osobom, którym okres 7 lat od dnia uzyskania stopnia doktora upłynął po ostatnim dniu terminu składania wniosków o stypendium – art. 360 ust. 2a ustawy PSWN (obowiązuje od dnia 15 lutego 2023 r. – zm. ustawy PSWN: Dz. U. z 2023 r. poz. 212),
• wprowadzenie możliwości przyznawania stypendium ministra za znaczące osiągnięcia dla studentów i stypendium ministra dla wybitnych młodych naukowców z inicjatywy własnej ministra – art. 359 ust. 2 i art. 360 ust. 4 ustawy PSWN (obowiązuje od dnia 6 września 2023 r. – zm. ustawy PSWN: Dz. U. z 2023 r. poz. 1672).

Zmiany w zakresie spraw pracowników szkolnictwa wyższego

• rozszerzenie katalogu aktywności uprawniających nauczycieli akademickich do płatnego urlopu naukowego o odbycie wizyty studyjnej, przeprowadzenie kwerendy oraz realizację innego rodzaju działalności naukowej – art. 130 pkt 3 ustawy PSWN (obowiązuje od dnia 6 września 2023 r. – zm. ustawy PSWN: Dz. U. z 2023 r. poz. 1672),
• wydłużenie z roku do 3 lat maksymalnego wymiaru urlopu dla poratowania zdrowia dla nauczyciela akademickiego – art. 131 ust. 3 ustawy PSWN (obowiązuje od dnia 6 września 2023 r. – zm. ustawy PSWN: Dz. U. z 2023 r. poz. 1672),
• wprowadzenie przepisu epizodycznego umożliwiającego wypłatę przez uczelnię dodatkowego wynagrodzenia rocznego za 2023 r. w grudniu tego roku – art. 16 ustawy z dnia 30 sierpnia 2023 r. o zmianie ustawy – Prawo oświatowe oraz niektórych innych ustaw (obowiązuje od 27 września 2023 r. – zm. Dz. U. z 2023 r. poz. 2005).