W raporcie podkreślono, że pomimo zgodności podręczników z podstawą programową, niektóre z nich zawierają nieścisłości, a nawet błędy merytoryczne. Według opinii zespołu ekspertów w podręcznikach prezentowane jest utylitarne podejście do literatury i sztuki, co powoduje, że uczniowie nie są w wystarczającym stopniu wprowadzani w podstawy kultury europejskiej. Takie podejście utrudnia zrozumienie tego, czym jest humanistyka. W raporcie wskazano także wiele elementów utrudniających osiąganie celów kształcenia ogólnego zawartych w podstawie programowej.

Autorzy raportu podkreślają, że kształcenie powinno przede wszystkim wprowadzać ucznia w określony kanon kulturowy i przybliżać mu główne wartości, na których ten kanon jest oparty: prawda, dobro i piękno.

Wnioski te wskazują również na potrzebę pewnych korekt w samych podstawach programowych oraz zmian w wykazie lektur szkolnych. 

Wybrane uwagi z opinii na temat podręczników do języka polskiego

Podczas analizy treści podręczników zespół ekspertów zwrócił uwagę m.in. na błędy dotyczące określonych sformułowań i zwrotów. Przykładem takiego błędu jest zawarte w jednym z podręczników stwierdzenie mówiące o tym, że „ludzie średniowiecza silnie odczuwali dualizm zarówno człowieka, jak i świata, który go otacza”. Eksperci zwrócili uwagę na to, że „dualizm” się uznaje, a nie „odczuwa” i że całe stwierdzenie bazuje na uproszczeniu, które w konsekwencji prowadzi do braku zrozumienia ówczesnej sytuacji. W rzeczywistości teologia średniowiecza zwalczała dualizm uznany za przekaz manichejski bądź gnostycki. 

Autorzy wspomnieli również o konflikcie między wiarą a rozumem. Podkreślić należy, że w średniowieczu nie antagonizowano obu tych kwestii. Wskazywano raczej na ich nierozerwalność oraz synergię.

Pojawiającym się w jednym z podręczników błędem merytorycznym jest przedstawienie utworów z „Psałterza Dawidowego” Jana Kochanowskiego jako przekładów biblijnego pierwowzoru. W rzeczywistości są to poetyckie parafrazy.

Fragmenty opinii dotyczących podręczników do historii

W jednym z podręczników, w opisie fotografii, pojawia się informacja o tym, że „brytyjscy i amerykańscy historycy sztuki po II wojnie światowej zajmowali się odzyskiwaniem zabytków ukrytych przez nazistów”. Eksperci zwrócili uwagę na błąd, który dotyczy użycia słowa „naziści”. 

Przy wojnach Rzeczpospolitej ze Szwecją w XVII w. zabrakło ważnego kontekstu, tj. dążenia Szwecji do zdobycia dominium Maris Baltici (łac. 'władztwo Morza Bałtyckiego') i wynikającymi z tego korzyściami. Pominięcie tego wątku może sugerować, że to Polska i jej król byli agresorami, a w rzeczywistości było odwrotnie. 

Eksperci podkreślili również, że w podręczniku nie podano powodów, dla których polskie elity dążyły do unii realnej z Litwą,. Napisano natomiast, dlaczego sprzeciwiały się jej elity litewskie.

Kolejną kwestią podkreśloną w raporcie było to, że zbyt mało miejsca poświęcono konfederacji warszawskiej z 1573 r. i polskiej tolerancji, które są niezwykle istotnymi zagadnieniami pozwalającymi zrozumieć ówczesną sytuację. 

Autorzy podręcznika, ulegając sugestywnym opisom Henryka Sienkiewicza, podali informację, że z pola bitwy pod Piławcami uciekło w 1648 r. pospolite ruszenie. W rzeczywistości w tym roku nikt nie zwoływał pospolitego ruszenia, zatem nie mogło być ono obecne pod Piławcami.

Fragmenty opinii o podręcznikach do wiedzy o społeczeństwie

W jednym z podręczników przy omawianiu tematu społeczeństwa otwartego autor jako przykład fundacji dążącej do zbudowania społeczeństw tolerancyjnych w państwach demokratycznych podał wyłącznie Fundację Społeczeństwa Otwartego. W publikacji przedstawiono również postać twórcy fundacji, czyli Georg’a Sorosa jako osoby wspierającej wiele inicjatyw mających na celu podniesienie jakości wymiaru sprawiedliwości, edukacji, etc. Autor nie odnosi się do innych przykładów i nie prezentuje innych opinii nt. George’a Sorosa.

Wątpliwości budzi także przedstawienie tematu antysemityzmu. W jednym z podręczników, na podstawie źródła prasowego, będącego odniesieniem do cytatu z „Gazety Wyborczej” („Antysemityzm w Polsce”) oraz przytoczonych badań statystycznych, uczeń ma rozstrzygnąć czy antysemityzm w Polsce w ostatnich latach się nasilił. Antysemityzm w podręczniku omawiany jest razem z rasizmem, jednak o antysemityzmie autor zamieszcza tylko jedno zdanie: „Polityka antysemityzmu (niechęci i wrogości wobec Żydów) doprowadziła do Holocaustu i niewolnictwa w III Rzeszy”. Uczeń ma odnieść się do zamieszczonego w tym tekście wyniku badania dokonanego przez OKO.press wskazującego, że w Polsce wzrasta procent Polaków uważających, że Jezusa zabili Żydzi. Zadanie to nie uwzględnia innego materiału źródłowego i dodatkowo zawiera wątek religijny przedstawiony w przerysowany, kontrowersyjny sposób.

Wśród kwestii, na które zwrócili uwagę eksperci, pojawiło się też zestawienie religii świata. Autor podręcznika wymienia najpopularniejsze religie w kolejności: islam, chrześcijaństwo, hinduizm, konfucjanizm, buddyzm i judaizm. To błąd, ponieważ chrześcijaństwo nadal jest największą religia świata.

Przy omawianiu „Praw osób homoseksualnych oraz kwestii związków partnerskich” (temat „Współczesne spory światopoglądowe”) pod hasłem „Warto wiedzieć” autor podręcznika podaje przykład homoseksualnych zachowań wśród ok. 1500 gatunków zwierząt oraz przykład łabędzi czarnych wychowywanych w około 40 % przez pary jednopłciowe. Do innych zachowań ludzkich autor podręcznika nie podaje przykładów ze świata zwierząt. 

Zespół ekspertów do spraw podręczników 

Zespół ekspertów do spraw podręczników został powołany przez Ministra Edukacji i Nauki, a jego pierwsze spotkanie odbyło się 17 lutego br. Członkowie zespołu podkreślili wówczas, że istotną kwestią jest zwrócenie uwagi na to, czy treści zawarte w podręcznikach obejmują nie tylko wymagania szczegółowe określone w podstawie programowej, ale również sformułowane tam wymagania ogólne.