Polska w Etiopii

Położenie geograficzne, ludność, obszar, stolica, język urzędowy

Federacyjna Demokratyczna Republika Etiopii leży w regionie Rogu Afryki. Jej powierzchnia wynosi 1 110 400 km². Na północnym wschodzie graniczy z Erytreą (912 km), na zachodzie z Sudanem (723 km) i Sudanem Południowym (883 km), na wschodzie z Somalią (1600 km) i Dżibuti (349 km), a od południa z Kenią (861 km). Etiopia nie ma dostępu do morza. Dominującą formą ukształtowania terenu są góry i półpustynne wyżyny. Najgęściej zaludniona część kraju leży na wysokim płaskowyżu na wysokości od 1500 do 3000 m n.p.m. Etiopia jest położona w rejonie Wielkiego Rowu Afrykańskiego, który jest strefą podatną na trzęsienia ziemi i erupcje wulkaniczne.

Etiopia jest drugim państwem w Afryce pod względem liczby ludności. W 2020 roku zamieszkiwało ją około 110 mln mieszkańców, a przyrost naturalny wynosił 2,5-3%. Około połowa populacji ma mniej niż 18 lat. Powyższe należy traktować jako przybliżone, ostatni spis powszechny był przeprowadzony w 2007 r. Według tego spisu, kompozycja etniczna Etiopii była następująca: Oromo 34,5%, Amhara 26,9%, Somalijczycy 6,2%, Tigrajczycy 6,1%, Sidama 4%, Gurage 2,5%, Wolayta 2,3%, inne 17,5%. Językiem urzędowym jest amharski, jednak w regionach jego znajomość nie jest powszechna. Językiem komunikacji międzynarodowej, biznesu i dyplomacji jest angielski. 

Stolicą Etiopii jest Addis Abeba, w 2020 wg ONZ (UN Population) licząca 4,8 mln mieszańców. Inne większe miasta to Dire Dawa, Bahir Dar, Gonder, Mekele, Hawassa i Jimma.

Warunki klimatyczne

Etiopia leży w strefie klimatów zwrotnikowych z regularnymi sezonami suchymi i deszczowymi. Główny sezon deszczowy przypada na czerwiec-wrzesień. Górzyste ukształtowanie terenu przekłada się na wyraźną piętrowość klimatu. Na terenach nizinnych średnia dobowa temperatura nie spada poniżej 28°C; na rozległych obszarach wyżyn, gdzie mieszka większość ludności, panuje łagodny klimat o średniej dobowej temperaturze ok. 16-20°C; natomiast w najwyższych partiach gór średnie dobowe temperatury mieszczą się poniżej 10°C.

Główne bogactwa naturalne

Główne surowce mineralne Etiopii to złoto, platyna, srebro, miedź, potas, gaz ziemny. Na terytorium kraju zidentyfikowano szereg obszarów ropo- i gazonośnych w regionach Somali (Ogaden) oraz Gambela. 

Innym kluczowym zasobem naturalnym jest woda. Z Etiopii pochodzi ok 70% rocznego przepływu wody w Nilu. Opady są mocno skoncentrowane w porze deszczowej (czerwiec-wrzesień). Elektrownie wodne wytwarzają przeważającą część energii elektrycznej w Etiopii, należy jednak przy tym mieć na uwadze, że ponad połowa ludności nie ma dostępu do elektryczności. W trakcie budowy jest gigantyczna tama GERD na Nilu Błekitnym, o planowanej mocy ponad 6 tys. MW.

Etiopia ma także znaczny potencjał produkcji energii słonecznej i geotermalnej.

System walutowy, kurs i wymiana

Prawnym środkiem płatniczym Etiopii jest Birr (ETB). 1 Birr = 100 Santim. W obiegu znajdują się banknoty o nominałach 1, 5, 10, 50 i 100 Birr. 

W Etiopii występuje chroniczny deficyt twardej waluty. Transakcje walutowe przy imporcie wymagają każdorazowej zgody banku centralnego, poza wyjątkami dla firm otrzymujących przychody z eksportu. System bankowy Etiopii jest znacznym stopniu odcięty od reszty świata, obowiązują ograniczenia dla zagranicznych inwestycji w sektor finansowy, etiopskie karty płatnicze nie działają za granicą. Oficjalny kurs wymiany walut jest przewartościowany o kilkadziesiąt procent do równoległego/czarnorynkowego (wymiana walut poza oficjalnym obiegiem jest nielegalna).

Od końca 2019 realizowany jest trzyletni program Międzynarodowego Funduszu Walutowego o wartości 2,9 mld USD. Wśród jego celów jest obniżenie inflacji, zmniejszenie deficytu waluty oraz zwiększenie elastyczności kursu walutowego.

Religia

Etiopia jest zróżnicowana pod względem religijnym. Dominującymi wyznaniami są chrześcijaństwo i islam. Według spisu powszechnego z 2007 r. 43,5% ludności należy do etiopskiego kościoła ortodoksyjnego; 34% to muzułmanie; 18,6% - protestanci. W uproszczeniu można powiedzieć że chrześcijaństwo jest bardziej rozpowszechnione w centrum i za zachodzie kraju, zaś islam na wschodzie. Podziały etniczne tylko częściowo pokrywają się z religijnymi. 

Wykaz dni świątecznych i wolnych od pracy:

• 7 stycznia – Etiopskie Boże Narodzenie;
• 19 stycznia - Święto Objawienia (Timket);
• Narodziny Proroka (Mawlid al-Nabi – święto ruchome);
• 2 marca - Dzień Zwycięstwa pod Aduą;
• Etiopski Wielki Piątek (święto ruchome);
• 1 maja - Święto Pracy;
• 5 maja - Dzień Zwycięstwa Etiopskich Patriotów;
• 28 maja - Upadek Dergu;
• Koniec Ramadanu (Id al Fatyr – święto ruchome);
• 11 września – Etiopski Nowy Rok (Entutatash);
• 27 września - Znalezienie Prawdziwego Krzyża (Meskel);
• Eid al Adha (święto ruchome).

W niedziele i święta państwowe biura, urzędy, instytucje, banki i wiele sklepów są zamknięte.

Infrastruktura transportowa

Drogi: Stan sieci drogowej uległ w ostatnich latach znacznemu polepszeniu. Działa autostrada od stolicy do miasta Adama, jest rozbudowywana w kierunku Dżibuti oraz na południe w kierunku miasta Hawasa. Drogi łączące większe miasta są asfaltowe. Utwardzone drogi trzeciorzędne bywają nieprzejezdne w porze deszczowej. Infrastruktura drogowa w stolicy jest relatywnie wysoko rozwinięta. Transport drogowy pozostaje podstawowym środkiem transportu, mimo opisanych niżej inwestycji kolejowych. 

Koleje: W Etiopii w pełni funkcjonuje jedna linia Addis Abeba – Dżibuti  o łącznej długości 781 km, łącząca stolicę Etiopii z portem Dżibuti. Linia funkcjonuje poniżej zakładanej przepustowości, problemem jest brak połączeń do parków przemysłowych oraz regularne problemy z bydłem wpadającym pod koła pociągu. W zaawansowanej budowie jest odgałęzienie tej linii na trasie Awash–Kombolcha–Weldiya. 

Od 2015 r. w Addis Abebie funkcjonują dwie nowoczesne linie lekkiej kolei miejskiej, w dużym stopniu na estakadach. Choć kolej ułatwiła transport w mieście, to niższa od projektowanej liczba działających składów przekłada się na znaczne przeciążenie i niską prędkość pociągów.

Transport lotniczy: Addis Ababa Bole International Airport jest największym hubem przesiadkowym dla Afryki i odgrywa ważną rolę w międzykontynentalnym transporcie pasażerskim i towarowym. Lotnisko jest też bazą dla Ethiopian Airlines, największego przewoźnika w Afryce. 

Ze względu na rozmiary kraju i górzysty teren, samoloty odgrywają istotną rolę w transporcie wewnątrz kraju. Działa kilkadziesiąt lotnisk,  w tym kilkanaście z asfaltowym pasem startowym. Gęsta sieć połączeń wewnątrz kraju jest obsługiwana przez Ethiopian Airlines.

Porty morskie: Etiopia nie ma dostępu do morza. Do eksportu i importu towarów wykorzystuje się głównie port Dżibuti.

Obowiązek wizowy

Obywatele polscy udający się do Etiopii muszą mieć wizę na przyjazd i pobyt. Można o nią wystąpić poprzez portal e-visa, jak również uzyskać na lotnisku w Addis Abebie. Wiza turystyczna uzyskana na lotnisku kosztuje 50-100 USD, w zależności od liczby wjazdów. Więcej informacji na stronie www.evisa.gov.et

Nie ma możliwości uzyskania wizy na żadnym przejściu granicznym z krajami sąsiadującymi. Osoby planujące przekroczenie granicy etiopskiej drogą lądową muszą ubiegać się o wizę w Ambasadzie Etiopii w Berlinie, akredytowanej na Polskę.

Ustrój polityczny

Etiopia jest republiką federalną. Obecna konstytucja weszła w życie w 1995 r.

Terytorium Etiopii podzielone jest na 9 regionów administracyjnych o charakterze etnicznym (federal states): Afar; Amhara; Binshangul Gumuz; Gambela; Harari; Oromia; Somali; Tigraj; Południowe Narody, Narodowości i Ludy - SNNPR) oraz 2 miasta wydzielone (Addis Abeba, Dire Dawa). W wyniku referendum w 2019 r. powstaje nowy region Sidama. Każdy z podmiotów federacji posiada autonomię i rząd. 

Władza ustawodawcza

Władzę ustawodawczą sprawuje niższa izba parlamentu, wybierana w wyborach powszechnych, większościowych. Wyższa izba parlamentu, w której reprezentowane są narody i ludy, nie ma roli w procesie legislacyjnym.

Władza wykonawcza

Władzę wykonawczą sprawuje rząd, powoływany przez parlament. 

Struktura administracji gospodarczej

Na szczeblu federalnym za tworzenie i prowadzenie polityki w poszczególnych obszarach gospodarki odpowiedzialne są następujące ministerstwa oraz urzędy centralne:

• Ministerstwo Finansów i Rozwoju Gospodarczego (www.mofed.gov.et);
• Ministerstwo Handlu (www.mot.gov.et);

• Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich (www.moa.gov.et);
• Ministerstwo Górnictwa (www.mom.gov.et);
• Ministerstwo Przemysłu (www.moin.gov.et);
• Ministerstwo Transportu (www.motr.gov.et);
• Ministerstwo Wody, Irygacji i Energii (www.mowie.gov.et);
• Ministerstwo Rozwoju Obszarów Miejskich i Budownictwa (www.mudc.gov.et);
• Ministerstwo Pracy i Spraw Społecznych (www.molsa.gov.et);
• Ministerstwo Nauki i Edukacji Wyższej (www.moshe.gov.et);
• Ministerstwo Komunikacji i Technologii Informacyjnych (www.mcit.gov.et);
• Ministerstwo Skarbu (www.mor.gov.et);
• Ministerstwo Spraw Zagranicznych (strona internetowa nieaktywna);
• Narodowy Bank Etiopii (www.nbe.gov.et);
• Etiopski Urząd Celny (www.erca.gov.et);
• Federalny Wewnętrzny Urząd Celny (www.ethiomarket.com/fira/);
• Etiopski Centralny Urząd Statystyczny (www.csa.gov.et);
• Etiopska Agencja Prywatyzacyjna (www.ethiomarket.com/epa/);
• Etiopski Urząd ds. Inwestycji (www.investethiopia.gov.et).

Sądownictwo gospodarcze

(W przygotowaniu)

Ogólna charakterystyka sytuacji gospodarczej

Przez ponad dekadę, od połowy lat 2000., wzrost PKB oscylował wokół 10% i był napędzany przez inwestycje rządowe w infrastrukturę, a także rozwój sektora rolnego i usługowego. Tak wysoki i powtarzalny wzrost należy do rzadkości w regionie. W latach 2017-2019 w związku z niestabilnością polityczną oraz niepokojami społecznymi nastąpiło spowolnienie wzrostu PKB. Prognozy wzrostu MFW sprzed pandemii w kolejnych latach zakładały 6-7% wzrostu. Mimo dynamicznego wzrostu gospodarczego, Etiopia pozostaje jednym z najbiedniejszych krajów na świecie. 

Analizy stabilności zadłużenia (debt sustainability) MFW określają ryzyko dla Etiopii jako wysokie. Jest to związane szczególnie z uzależnieniem od importu, przy niskim i niezdywersyfikowanym eksporcie. Wskaźnik relacji długu publicznego do PKB na koniec czerwca 2018 r. plasował się na poziomie 61,8%.

Według danych rządowych stopa bezrobocia oscyluje wokół 20%. Ta liczba dotyczy jedynie osób w sektorze formalnym i nie obejmuje dominującej części ludności mieszkającej na wsi i pracującej w niewielkich, niezmechanizowanych gospodarstwach rolnych (subsistence farming), którą w praktyce należy postrzegać jako bezrobocie ukryte. 

Inflacja pod koniec 2019 r. wynosiła ok. 20%, w tym inflacja cen żywności była jeszcze wyższa.

Gospodarka Etiopii jest zdominowana przez przedsiębiorstwa państwowe. Obecny rząd planuje stopniowo zwiększać udział sektora prywatnego w gospodarce. 

Główne sektory gospodarki

Około 3/4 populacji pracuje w rolnictwie, jednak ten sektor generuje jedynie ok 1/3 PKB i udział ten systematycznie spada. Etiopia jest znaczącym producentem i eksporterem kawy. Inne zaawansowane branże to m.in. eksport kwiatów ciętych i produkcja cukru z trzciny cukrowej.
Sektor usług odpowiada za 3/4 zatrudnienia w miastach. Istotną rolę w gospodarce odgrywa Ethiopian Airlines i lotnisko Bole – jest to odpowiednio największa linia lotnicza w Afryce oraz największy węzeł przesiadkowy obsługujący Afrykę. Pokrewnym rozwiniętym sektorem eksportującym usługi jest turystyka – zarówno klasyczna, jak i biznesowa. 
W ostatnich latach w wyniku realizacji rządowej strategii industrializacji rozwija się produkcja w parkach przemysłowych, w szczególności produkcja odzieży.

Tabela najważniejszych wskaźników makroekonomicznych

Handel zagraniczny

Etiopia odnotowuje strukturalny deficyt handlowy. W roku finansowym 2018/19 według danych MFW eksport towarów wyniósł 2,7 mld USD (w tym kawa – 764 mln USD), import towarów zaś 15,1 mld USD. Eksport usług wyniósł 4,9 mld USD, import usług miał podobną wartość 4,9 mld USD. 
Relacja eksportu towarów i usług do PKB pozostaje wyjątkowo niska i wynosi 7,9%. To zaś przekłada się na podwyższoną ocenę ryzyka wypłacalności (debt sustainability) oraz zakłóca zwykłą relację między kursem walutowym a konkurencyjnością eksportu. 
Najważniejszymi towarami eksportowymi Etiopii są kawa, nasiona oleiste, rośliny strączkowe, chat (lekki stymulant, nielegalny w Polsce), kwiaty cięte, złoto. W eksporcie usług dominuje  transport lotniczy, pewną rolę odgrywa też turystyka. 
Etiopia importuje produkty bardziej przetworzone niż eksportuje. Etiopia importuje elektronikę, maszyny i urządzenia, żelazo i stal, odzież, farmaceutyki itd. Znaczną rolę w imporcie towarów odgrywa import samolotów przez Ethiopian Airlines, choć waha się rok do roku. 

Inwestycje zagraniczne

Obowiązują ograniczenia dla zagranicznych inwestycji w wybrane sektory gospodarki, m.in. bankowy. Od 2018 władze zapowiadają umożliwienie inwestycji zagranicznych, m.in. w logistyce i telekomunikacji. W innych branżach władze aktywnie zabiegają o zagraniczne inwestycje, w szczególności w parkach przemysłowych, wyspecjalizowanych np. w produkcji odzieży i przetwórstwie rolno-spożywczym. Udanie funkcjonuje szereg zagranicznych inwestycji, m.in. w produkcji FMCG, produkcji kwiatów ciętych na eksport, produkcji odzieży, energetyce.
Działalność inwestorów jest utrudniona przez splot czynników: chroniczny deficyt waluty, niekiedy utrudniający import sprzętu lub surowców produkcyjnych; braki infrastrukturalne (elektryczność, internet, zakłócenia ciągłości dostaw w transporcie lądowym); obciążenia biurokratyczne i ograniczona przewidywalność prawa i jego egzekucji.

Uczestnictwo w wielostronnych organizacjach i porozumieniach o charakterze gospodarczym

Etiopia jest członkiem następujących organizacji: Unia Afrykańska, African Continental Free Trade Area (AfCFTA) , Porozumienie ustanawiające Wspólny Rynek Wschodniej i Południowej Afryki (COMESA) oraz Intergovernmental Authority on Development (IGAD).
Etiopia nie jest członkiem Światowej Organizacji Handlu (WTO), obecnie posiada status obserwatora.
Etiopia jest również sygnatariuszem następujących porozumień:
•    Porozumienia ACP-UE z Cotonou z dnia 23 czerwca 2000, zrewidowanego w marcu 2010.
•    Konwencji ustanawiającej Wielostronną Agencję Gwarancji Inwestycji (MIGA), która zabezpiecza przed niekomercyjnym ryzykiem przedsięwzięcia w krajach sygnatariusza;
•    Konwencji dot. Sporów Inwestycyjnych pomiędzy państwem i obywatelami innych państw (ICSID);
•    Światowej Organizacji Własności Intelektualnej (WIPO);

Stosunki gospodarcze z Unią Europejską

(W przygotowaniu)

Gospodarcze umowy dwustronne

Obowiązują m.in. następujące umowy:
Konwencja między RP a Federalną Demokratyczną Republiką Etiopii w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu, podpisana 13 lipca 2015 r.;
Umowa między Rządem PRL a Rządem Cesarstwa Etiopii o współpracy naukowo-technicznej, obowiązująca od 1 grudnia 1965 r.;
Umowa między Rządem PRL a Tymczasowym Wojskowym Rządem Socjalistycznej Etiopii o komunikacji lotniczej między oraz poza ich odnośne terytoria, obowiązująca od 23 sierpnia 1978 r.;

Dwustronna wymiana handlowa

W 2019 r. Polski eksport do Etiopii wyniósł 15,9 mln USD, import z Etiopii 5,6 mln USD, Polska miała więc znaczną nadwyżkę handlową. Polski eksport do Etiopii w ostatnich latach nieznacznie przekraczał 20 mln USD.
W strukturze importu z Etiopii najważniejsze grupy towarowe to kawa niepalona, odzież, skóry i ta struktura jest w miarę stałą. Produkty eksportowane do Etiopii zmieniają się z roku na rok w zależności od potrzeb rynku etiopskiego.  

Wzajemne inwestycje

Brak jest większych inwestycji, zarówno polskich w Etiopii jak i etiopskich w Polsce. 
​​​

Dostęp do rynku dla polskich towarów i usług

Wszyscy importerzy oraz eksporterzy muszą być zarejestrowani w Ministerstwie Handlu i uzyskać licencję. Państwo etiopskie wymaga przeprowadzania importu poprzez obywateli Etiopii, zarejestrowanych w rejestrze oficjalnych importerów i dystrybutorów. Importerzy i agenci muszą uzyskać odpowiednią licencję Ministerstwa Handlu, Ministerstwa Przemysłu oraz Narodowego Banku Etiopii. 
Występują utrudnienia, wynikające z niedoborów obcych walut. Rząd Etiopii w ostatnim czasie znacznie złagodził obowiązujące wcześniej przepisy celne, wprowadzając obniżki szeregu stawek, w szczególności dot. tych importowanych dóbr, które pobudzają eksport.
W zestawieniu Doing Business 2020, dotyczącym prowadzenia działalności gospodarczej, Etiopia zajmuje niską, 159. pozycję. W subregionie znajduje się na 14. miejscu na 47 sklasyfikowanych państw Afryki Subsaharyjskiej. Najsłabsze wyniki Etiopia osiągnęła w takich kategoriach jak: założenie firmy – pozycja 168 w ujęciu światowym, zaciągnięcie kredytu – pozycja 176 oraz ochrona małych przedsiębiorstw – pozycja 189 w rankingu.
W kwestii wolności gospodarczej według Indeksu Wolności Gospodarczej 2019, publikowanym przez The Wall Street Journal i Heritage Foundation, Etiopia plasuje się na pozycji 137. pośród 180 klasyfikowanych krajów. Wśród głównych kwestii utrudniających działalność gospodarczą w tym kraju wymienia się dostęp do finansowania, niewydajną biurokrację państwową oraz niewystarczającą infrastrukturę.

Dostęp do rynku pracy

(W przygotowaniu)

Nabywanie i wynajem nieruchomości

(W przygotowaniu)

System zamówień publicznych

Udział w przetargach w Etiopii często wymaga działania poprzez zarejestrowanego miejscowego agenta. 

W Etiopii używa się równolegle dwóch sposobów mierzenia czasu. Przy określaniu daty w j. amharskim powszechnie stosuje się tradycyjny kalendarz etiopski, różnica wynosi minus 7 lat względem kalendarza międzynarodowego (gregoriańskiego). Godziny w j. amharskim liczy się od wschodu i od zachodu słońca, różnica wynosi 6 godzin względem międzynarodowej strefy czasowej – Wschodni Afryka (UTC+03:00). Dla przykładu 07:00 czasu międzynarodowego to 01:00 czasu dziennego w Etiopii. Etiopia nie przechodzi między czasem letnim i zimowym. Z zasady w j. amharskim używa się etiopskiego sposobu mierzenia czasu, a w j. angielskim – międzynarodowego. Nie zawsze jest to jednak ściśle przestrzegane, dlatego warto się każdorazowo upewniać. 
W Etiopii w zasadzie nie jada się wieprzowiny. 

http://eubfe.eu
European Union Business Forum Ethiopia (EUBFE) - organizacja zrzeszająca europejskie firmy. Otwarta na kontakt z unijnymi firmami dopiero rozważającymi wejście na etiopski rynek.