W Bielsku-Białej odbyła się dzisiaj konferencja, na której Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej zaprezentowało możliwości pozyskania funduszy europejskich na kulturę.

W konferencji uczestniczyli przedstawiciele Ministerstwa Inwestycji, Rozwoju Regionalnego i Informatyzacji Republiki Słowackiej na czele z Dyrektor Generalną z Sekcji Programów Współpracy Transgranicznej Leą Malą, prezydent Bielsko-Białej Jarosław Klimaszewski, wicewojewoda śląski Jan Chrząszcz, a także przedstawiciele  administracji samorządowej, organizacji kultury i beneficjenci wsparcia sektora kultury ze środków europejskich. 

Fundusze europejskie od kilkunastu lat wspierają ochronę polskiego dziedzictwa kulturowego.
Z Programu Infrastruktura i Środowisko na lata 2014-2020 rząd przeznaczył na rozwój sektora kultury środki unijne w wysokości 2 mld złotych.

W obecnej perspektywie finansowej 2021-2027 na kulturę przeznaczamy rekordowe środki. Polscy beneficjenci będą mieli w sumie do dyspozycji ok. 7 mld zł, a do tego ok. 1,6 mld zł z programów Interreg, czyli przewidziane na realizacje inwestycji wspólnie z partnerami z krajów sąsiedzkich, jak np. Słowacja

– powiedział minister funduszy i polityki regionalnej Grzegorz Puda otwierając konferencję poświęconą możliwościom pozyskania funduszy europejskich na kulturę.

Minister podkreślił, że na południu Polski jest olbrzymi potencjał do zwiększenia roli kultury i turystyki w rozwoju gospodarczym pogranicza.

Dobra polsko-słowacka współpraca w tym obszarze daje impuls do rozwoju turystyki i kultury, co przyczynia się do gospodarczego wzmocnienia regionów po obu stronach granicy, wzrostu ich konkurencyjności i równomiernego rozwoju

– mówił szef MFiPR.

Minister Puda podkreślił rolę, jaką w tym procesie odgrywają programy współpracy transgranicznej Interreg.

Umowy na dofinansowanie w programie Interreg Polska ­ Słowacja 2021-2027

Gospodarka polsko-słowackiego pogranicza w dużym stopniu jest zależna od sektorów turystyki i kultury, inwestycji publicznych i prywatnych. Podczas spotkania minister G. Puda podpisał cztery pierwsze umowy o dofinansowanie w programie Interreg Polska ­ Słowacja 2021-2027. Ich beneficjentami są:

• Stowarzyszenie Region Beskidy;
• Stowarzyszenie Euroregion Karpacki Polska;
• Europejskie Ugrupowanie Współpracy Terytorialnej TATRY;
• Żyliński Kraj Samorządowy.

Umowy dotyczą Funduszy Małych Projektów. W programie przewidziano w sumie pięć Funduszy Małych Projektów, na które przeznaczono 15 proc. budżetu programu Interreg Polska-Słowacja 2021-2027, czyli około 90 mln złotych.

Małe projekty zbliżają do siebie lokalne społeczności i budują wzajemne zaufanie w wielu sferach życia codziennego. To ogromna szansa na rozwój dla twórców, ludzi kultury, którzy łącząc umiejętności, talent, pasję tworzą swoje dzieła, przyczyniają się do krzewienia tradycji, współtworzenia i promowania kultury. Dzięki nim powstają dzieła wyjątkowe i unikalne. Bardzo cieszę się, że dzięki naszym działaniom, ludzie kultury w regionie będą mieli także odpowiednie warunki do pracy

– powiedział minister Grzegorz Puda.

Podpisanie umów świadczy też o tym, że program Interreg ze Słowacją wchodzi w kolejny etap wdrażania – do fazy realizacji Funduszy Małych Projektów w ramach nowego rozdania programu.

Wspólny polsko-słowacki Komitet Monitorujący wybiera projekty do dofinansowania ze środków programu Interreg. Do 29 września br. trwa konkurs na polsko-słowackie projekty z zakresu kultury i turystyki.

W programie polsko-słowackim skala dofinansowania na kulturę i turystykę to ok. 50 proc. wszystkich środków programu. Wspieramy w nim zarówno działania miękkie (m.in. organizacja wydarzeń kulturalnych, turystycznych, podtrzymywanie tradycji lokalnych), jak i inwestycyjne (nowa lub modernizowana infrastruktura turystyczna i okołoturystyczna).

Uczestnicy konferencji w Bielsku-Białej rozmawiali o dotychczasowych efektach wsparcia kultury z Funduszy Europejskich i możliwościach pozyskania środków w perspektywie finansowej UE na lata 2021-2027. Swoją wiedzą i doświadczeniem podzielili się eksperci z Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej (dyrektorzy departamentów) oraz beneficjenci, którym już udało się skutecznie pozyskać i wykorzystać Fundusze Europejskie.

Wsparcie kultury z POIiŚ w latach 2007-2013 oraz 2014-2020

Ochronę dziedzictwa narodowego w znacznym stopniu wsparł realizowany w dwóch perspektywach finansowych Program Infrastruktura i Środowisko w latach 2007-2013 oraz 2014-2020.

Tylko w ramach POIiŚ 2014-2020 na rozwój sektora kultury przeznaczyliśmy środki UE w wysokości 2 mld złotych (467 mln euro). Łączna wartość całkowita dofinansowanych inwestycji to 3,1 mld złotych.

Dofinansowanie pozwoliło na realizację 144 projektów. Są wśród nich m.in.:

• Beskidzkie Muzeum Rozproszone Diecezji Beskidzko-Żywieckiej, gdzie powstała unikatowa ekspozycja muzealno-edukacyjna oparta o najcenniejsze zabytki sztuki sakralnej z terenów diecezji bielsko-żywieckiej, połączone z wirtualną rzeczywistością;
• Bielskie Centrum Kultury, w którym gdzie dzięki gruntownej przebudowie Domu Kultury oraz Domu Muzyki poprawią się warunki działalności kulturalnej.

Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko (FEnIKS) na lata 2021-2027

FEnIKS, podobnie jak Program Infrastruktura i Środowisko w dwóch poprzednich perspektywach finansowych UE, jest największym pod względem alokacji finansowej instrumentem polityki spójności w naszym kraju i całej UE. Program wspiera sektory: energetyki, środowiska, transportu, zdrowia i kultury.

Dofinansowanie unijne w FEnIKS dla sektora kultury skierowane jest do projektów, które przyczynią się do wzmocnienia roli kultury i zrównoważonej turystyki w rozwoju gospodarczym, włączenia społecznego i innowacji społecznych.

Środki unijne na inwestycje w sektorze kultury w programie FEnIKS wynoszą aż 2,6 mld zł (600 mln euro) z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. To najwyższy dotychczas budżet na kulturę ze środków UE od momentu wejścia do struktur Unii.

Aktualnie trwa pierwszy nabór wniosków w sposobie konkurencyjnym. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, jako pierwsza Instytucja w FEnIKS, opublikowało ogłoszenie o naborze wniosków. Można je składać od 1 sierpnia do 29 września 2023 r.

Alokacja na ten pierwszy nabór wynosi 400 mln zł. Kolejne nabory będą ogłaszane w 2024 i 2025 roku.

W ramach naboru wspierane będą inwestycje w ramach dwóch obszarów - rozwój infrastruktury kultury (zabytkowej i niezabytkowej) i ochrona i podniesienie atrakcyjności turystycznej obiektów dziedzictwa kulturowego.

Wsparcie kultury w programach regionalnych

Wśród inwestycji dofinansowanych z budżetu śląskiego programu regionalnego są ważne dla tego regionu projekty z obszaru kultury, takie jak rewitalizacja Zamku w Grodźcu Śląskim, modernizacja Muzeum Drukarstwa w Cieszynie czy renowacja Teatru Polskiego w Bielsku-Białej.

W nowych programach regionalnych na lata 2021-2027 nadal będzie można wspierać kulturę, w tym zarówno zachowanie i rewaloryzację obiektów zabytkowych, jak i ułatwianie dostępu do dóbr kultury czy tworzenie przestrzeni do aktywności kulturalnej. W skali 16 programów regionalnych są to środki w wysokości blisko 4,5 mld zł. Woj. śląskie przeznaczyło na ten cel ok. 345 mln zł.

Wsparcie kultury w programach Interreg (w minionej perspektywie)

W programach transgranicznych perspektywy 2014-2020 na dofinansowanie przedsięwzięć w obszarze kultury i turystyki przeznaczyliśmy ok. 1,67 mld zł (ok. 373 mln euro).

Wśród osiągnięć zrealizowanych projektów w dziedzinie kultury i turystyki z udziałem beneficjentów z Polski w programach Interreg 2014-2020 można wymienić:

• ponad 2,1 tys. odnowionych i udostępnionych obiektów dziedzictwa kultury i natury;
• ponad 11 tys. lokalnych wydarzeń związanych z transgraniczną kulturą, tradycją;
• blisko 4,3 tys. km nowych, zmodernizowanych szlaków turystycznych.

Przykładem może być polsko-słowacki szlak kultury wołoskiej, podążający śladami wędrówek i osadnictwa wołoskiego. Przebieg szlaku wyznaczają tablice informacyjne i karpackie bramy, symbolizujące wołoskie dziedzictwo.

W miejscach o żywych pasterskich tradycjach zorganizowano ponad 80 widowisk, przybliżających codzienne życie i pracę pasterzy. W woj. śląskim odbyły się uroczyste wyjścia pasterzy ze stadami owiec na wypas na górskich halach, tzw. redyki oraz warsztaty kulinarne w Centrum Pasterskim w Koniakowie.