To jeden z tych momentów, w których możemy zobaczyć i dotknąć efektów działania Funduszy Norweskich i EOG. Symbol świetności Gdańska powraca

– powiedział wiceminister funduszy i polityki regionalnej Konrad Wojnarowski na otwarciu wyremontowanego Gdańskiego Żurawia.

Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku przy  wsparciu Funduszy Norweskich i EOG przeprowadziło remont, konserwację i modernizację Gdańskiego Żurawia. Muzeum pozyskało ponad 15 milionów zł dofinansowania, a koszt całego projektu to prawie 18 milionów zł.

Gdański Żuraw został dziś ponownie otwarty od jutra – czyli od 30 kwietnia mogą go zobaczyć pierwsi mieszkańcy i turyści.

O co chodzi z tym Żurawiem

Czym właściwie jest Gdański Żuraw? Najkrócej mówiąc, to kawał historii, to jeden z symboli Gdańska. Jest najstarszym zachowanym dźwigiem portowym w Europie, zbudowanym w latach 1442-1444. Obecnie jest on jednym z oddziałów Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku i jedną z tzw. bram wodnych Głównego Miasta.

Czasy jego największej świetności przypadają na przełom XVI i XVII w. Wówczas to Gdańsk był jednym z ważniejszych portów Europy, a Żuraw – jego największy dźwig – codziennie przeładowywał tony towarów.

W 1945 roku, podczas wojny, budynek został zniszczony, spłonęła cała drewniana konstrukcja, a ceglane mury zostały zniszczone w 60%. Po wojnie, budynek został odbudowany, zachowując swój pierwotny rozmiar, odtworzono także centralną część drewnianą i mechanizm dźwigowy.

Prace prowadzone w ramach projektu to największa renowacja zabytku od czasu powojennej odbudowy. Jej efekty są imponujące. Przez ponad 3 lata realizacji inwestycji (2020-2024) nie tylko odnowiono wewnętrzną i zewnętrzną część zabytku, ale też zaprojektowano zapierającą dech w piersiach wystawę.

Nowości na zewnątrz…

W listopadzie ubiegłego roku zakończono renowację fasady i dachu Żurawia. Po wielu miesiącach prac spod zasłony rusztowań wyłoniły się odrestaurowane i oczyszczone ceglane elewacje oraz dach pokryty w całości nową, ceramiczną dachówką.

Największą zmianą i niemałym zaskoczeniem dla oglądających jest przede wszystkim drewniana część Żurawia, czyli wyciąg dawnego dźwigu. Po zakończeniu prac konserwatorskich i renowacji konstrukcja ma jaśniejszy, brązowy kolor, wyraźnie kontrastujący z niemal czarną barwą sprzed remontu.

Podczas renowacji południowej baszty Żurawia dokładnie odrestaurowano XVII-wieczny zegar słoneczny, którego jasną tarczę na tle ceglanej ściany można dostrzec w najwyższej części elewacji.

…i wewnątrz Żurawia

Zewnętrznej renowacji Żurawia towarzyszył kompleksowy remont i modernizacja wnętrza. W budynku wyburzono wszystkie żelbetowe stropy i schody, pochodzące jeszcze z lat 60. XX w., a w ich miejscu położono nowe konstrukcje spełniające współczesne warunki techniczne. Całkowicie wymieniono również wszystkie instalacje.

Goście odwiedzający Żuraw będą mogli zobaczyć w części odnowionych wnętrz fragmenty oryginalnych XV-wiecznych murów, które w trakcie prac oczyszczono ze starej warstwy tynku. Odrestaurowano i zabezpieczono drewnianą konstrukcję wyciągu oraz cały potężny mechanizm dźwigowy, zbudowany z czterech kół deptakowych o średnicach 6 i 6,5 m. Wszystkie okna budynku wymieniono na nowe, odpowiadające obecnym wymaganiom termicznym.

Nowa wystawa ma szansę być obowiązkowym punktem programu dla każdego, kto odwiedzi Gdańsk. To właśnie „złoty wiek” gdańskiego portu, który rozpoczął się pod koniec XVI wieku, ma być głównym tematem  wystawy. Została ona zaprojektowana w taki sposób, by zwiedzający poczuli się jak w oryginalnych XVII-wiecznych wnętrzach. W sześciu salach na trzech piętrach Żurawia goście poznają m. in. tajniki nawigacji przy wpływaniu statkiem do portu, rodzaje przywożonych do Gdańska towarów, procedury transakcyjne w komorze palowej, dawne techniki budowy statków oraz rozrywki portowego miasta w historycznej tawernie. Wirtualnym przewodnikiem po wystawie ma być XVII-wieczny gdański kupiec i armator Hansie Kross.

Niespodzianki w trakcie modernizacji

Podczas modernizacji odkryto niesamowite przedmioty. W okolicach Walentynek w 2024 roku odnaleziono odlaną z cyny plakietkę miłosną w kształcie turkawki. Pod sylwetką ptaka umieszczona jest szarfa z łacińską inskrypcją „AMOR VINCIT OMNIA”, czyli „Miłość zwycięża wszystko”. Na grzbiecie turkawki można zauważyć ślady po dwóch oderwanych uchwytach, które służyły do zawieszania plakietki na łańcuszku lub przypinania do ubrania. Moda na plakietki miłosne dotarła do Gdańska z Europy Zachodniej, na co wskazuje znaczna liczba tego typu zawieszek odkrytych w XIV-XV wiecznych miastach Holandii i Anglii.

Z kolei w 2023 roku natrafiono na tzw. kamień wysokiej wody z 1651 roku. Kamień wysokiej wody pokazywał, do jakiego poziomu doszła woda w czasie powodzi wiosną 1651 roku. Jest to najstarszy kamień tego typu, który udało się odnaleźć w Gdańsku.

Nie pozostaje nic innego jak zaplanować wycieczkę do Gdańska! Miłego zwiedzania!