We Fromborku trwa realizacja projektu POIiŚ "Konserwacja i restauracja XIV-wiecznego zespołu obronnego i katedralnego (wybranych obiektów) wraz z dostosowaniem do potrzeb osób niepełnosprawnych". Jednym z jego elementów były także ratownicze archeologiczne badania wykopaliskowe. Dostarczyły one bogatych odkryć archeologicznych!

2 mld zł z Programu Infrastruktura i Środowisko na lata 2014-2020 przeznaczyliśmy na projekty z zakresu ochrony dziedzictwa kulturowego i rozwoju zasobów kultury. Unijnymi pieniędzmi wspieramy m.in. renowację zabytków wraz z ich otoczeniem czy konserwację różnego rodzaju zabytków ruchomych. Dofinansowanie uzyskują projekty polegające na rozbudowie instytucji kultury oraz szkół i uczelni artystycznych. Praktycznie wszystkie z tych środków znalazły już swoje przeznaczenie w zawartych umowach dotacyjnych, a efekty – tak jak w przypadku Fromborka – często przerastają zakładane. Z pewnością kultura jest tak samo ważną inwestycją, jak inne dofinansowane w POIiŚ projekty dotyczące rozbudowy sieci dróg, kolei, ochrony środowiska czy infrastruktury energetycznej – mówi Małgorzata Jarosińska-Jedynak, minister funduszy i polityki regionalnej.

Fosa, której nie ma i inne niespodzianki

Wśród odnalezionych zabytków archeologicznych na wyjątkowa uwagę zasługuje zespół zabytków nieruchomych reprezentowany przez relikty różnorodnych dzieł architektonicznych – sucha fosa (XIII w.), fundamenty dwóch kanonii kanonickich (XV, XVII w.) oraz fundamenty dwóch kaplic (XVII, XVIII w.). Charakter tych zabytków jest tym cenniejszy, że do poznania większości z nich nie dysponujemy żadnymi lub znikomą ilością informacji źródłowych pochodzących z epoki – przyznał Grzegorz Świderski, kierownik badań archeologicznych.

Po południowej stronie prezbiterium katedry fromborskiej w pobliżu południowo-wschodniego odcinka murów obronnych odnaleziono relikty murów kamiennych i ceglanych. Analiza reliktów architektonicznych oraz dostępnych źródeł i literatury pozwoliła je łączyć z dwoma kuriami kanonickimi (budynek mieszkalny użytkowany przez kanonika rezydującego przy katerze fromborskiej). Starsza z kurii powstała prawdopodobnie jeszcze w XV w. Została ona zniszczona podczas drugiego najazdu wojsk szwedzkich na Warmię oraz okupacji północnej części Warmii przez wojska pruskie (1655-1663). Młodsza z kurii powstała po zakończeniu pierwszego najazdu wojsk szwedzkich na Warmię (1635 r.) i także została zniszczona podczas drugiego najazdu wojsk szwedzkich oraz okupacji północnej części Warmii przez wojska pruskie (1655-1663). Oprócz tego po południowej stronie prezbiterium, w miejscu obecnego dziedzińca założenia katedralnego, odnaleziono zasypaną suchą fosę. Stanowiła ona element obronny pierwszej drewnianej katedry fromborskiej funkcjonującej w tym miejscu od 2 poł. lat 70. XIII w. (najstarsza wzmianka źródłowa o założeniu katedralnym pochodzi z 1278 r.) do około 1330 r. (rozpoczęcie budowy murowanej katedry). Fosa była połączona z dwoma głębokimi wąwozami od strony wschodniej i zachodniej. Cały teren założenia katedralnego był najprawdopodobniej jeszcze dodatkowo zabezpieczony palisadą.

Tajemniczy skarbiec

Zabytki nieruchome zostały także odnalezione po północnej stronie prezbiterium katedry fromborskiej. W miejscu tym odkryto relikty murów oraz podłóg. Analiza tych konstrukcji murowanych oraz dostępnych źródeł i literatury pozwala łączyć odnalezione relikty z dwoma kaplicami. Starsza z nich powstała prawdopodobnie w okresie rządów biskupa Szymona Rudnickiego (1604-1621), fundatora wielu obiektów sakralnych na terenie Warmii. Najstarsza wzmianka źródłowa o tej kaplicy pochodzi z 1623 r. Obiekt ten został rozebrany w 1751 r. Na miejscu kaplicy wzniesiono nową, o mniejszych rozmiarach, połączoną za pomocą krytego ganku z nawą północną katedry. Powstała ona w 1754 r. i funkcjonowała do 1809 r. Po rozebraniu kaplicy w jej miejscu wzniesiono przedłużenie krytego ganku, łączącego zakrystię biskupią z nawą północną katedry (obiekt ten funkcjonuje do dziś).

Podczas remontu archeolodzy trafili na niespodziankę także w skarbcu katedralnym. Odkryte tu zostały polichromie oraz nieznane dotychczas nisze i… tajemnicze przejście ze skarbca na poddasze katedry. Skarbiec i poddasze katedry – po zakończeniu inwestycji – zostaną udostępnione zwiedzającym.

Analiza zaledwie jednej grupy zabytków archeologicznych – zabytków nieruchomych, odkrytych podczas prac badawczych w 2019 r. – pokazuje niezwykłe bogactwo nowych informacji, jakie mogą dostarczyć badania wykopaliskowe realizowane w ramach prac konserwatorskich i restauratorskich - wskazuje Grzegorz Świderski. – Zebrane informacje nie tyko rozszerzają wiedzę o tym obiekcie, ale także zmieniają jego dotychczas znany obraz. W przypadku większości z przestawionych zabytków informacje zgromadzone podczas archeologicznych badań wykopaliskowych stanowią jedyną podstawę do ich dalszych badań. Na tym przykładzie doskonale widać, że konserwacja i restauracja zabytków może służyć nie tylko ratowaniu tych zabytków, które znamy, ale także odrywaniu nowych, które uległy zapomnieniu na przestrzeni dziejów – dodaje.