Nowelizacja ustawy wprowadza nowy system dokumentów strategicznych. Dokumenty – przygotowywane na krajowym, regionalnym i lokalnym poziomie zarządzania – będą ze sobą powiązane i spójne. Ich wzajemna integracja odnosić się będzie zarówno do treści, celów, jak i obszarów strategicznej interwencji.

Zaproponowane zmiany ujednolicą i uporządkują dokumenty programowe, czyli Umowę Partnerstwa, programy operacyjne na poziomie krajowym i regionalnym oraz strategie rozwoju. Dzięki temu zwiększy się efektywność programowania i realizacji rządowych strategii, polityk oraz programów.

Nowe przepisy będą również podstawą do przygotowania dokumentów niezbędnych do ubiegania się o środki europejskie w nowej perspektywie finansowej UE na lata 2021-2027.

Koncepcja rozwoju kraju

Projekt ustawy zakłada odejście od długookresowej strategii rozwoju kraju i koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju. Wprowadza natomiast koncepcję rozwoju kraju jako dokument identyfikujący globalne trendy rozwojowe. To rozwiązanie pozwala na lepsze ukierunkowanie dokumentów oraz realizujących je instrumentów sektorowych na obszary wymagające wsparcia – obszary strategicznej interwencji (OSI) – wskazane w średniookresowej strategii rozwoju kraju (obecnie w  Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju). Ustawa wprowadza również polityki publiczne pokazujące, w jaki sposób – w kontekście przyjętych celów rozwojowych kraju – realizowane będą cele w odniesieniu do danego sektora, dziedziny czy terytorium.

Co nowego w zarządzaniu na szczeblu regionalnym i lokalnym

Na poziomie regionalnym istotną zmianą zaproponowaną w ustawie jest połączenie programowania społeczno-gospodarczego, w większości przypadków uzależnionego od środków UE, z planowaniem przestrzennym. Jeden dokument – strategia rozwoju województwa – powinien określać, w jakim kierunku będzie rozwijać się dane województwo. Przestaną również obowiązywać plany zagospodarowania przestrzennego województw, a strategie zostaną mocniej osadzone w problematyce związanej z rozwojem przestrzennym. Założono, że proponowane zmiany wejdą w życie dopiero po 2025 r. To umożliwi zakończenie prac nad trwającą obecnie aktualizacją strategii województw na nowy okres programowania UE po roku 2020.

Na poziomie lokalnym ustawa wprowadza strategię rozwoju gminy. Wiele samorządów przygotowywało tego typu strategie, jednak nie miały one podstawy prawnej. Zakłada się, że strategia będzie nieobligatoryjna – nie każda gmina ma potrzebę posiadania takiej strategii. Rozwiązanie to będzie wykorzystywane w przypadku większych ośrodków miejskich. Wprowadza się również strategię rozwoju ponadlokalnego. Możliwość przygotowania wspólnej strategii odpowiada na potrzebę planowania działań rozwojowych wykraczających (lub oddziałujących) poza granice administracyjne jednostki terytorialnej. Oba rozwiązania umożliwią przygotowanie dokumentów stanowiących ramy strategiczne dla aplikowania o środki unijne.

Ustawa proponuje nowe podejście do uzgadniania działań rozwojowych z samorządami – kontrakt programowy, sektorowy i porozumienie terytorialne. Kontrakt programowy powiązany zostanie z dofinansowaniem i warunkami wykorzystania środków UE, kontrakt sektorowy będzie stanowił mechanizm uzgadniania zakresu ukierunkowanych terytorialnie działań sektorowych podejmowanych przez poszczególnych ministrów właściwych w ich programach rozwoju. Oba rodzaje kontraktów będą zawierane pomiędzy stroną rządową a samorządami województw.

Porozumienie terytorialne ma służyć przede wszystkim uzgadnianiu interwencji istotnych z punku widzenia społeczności lokalnych (danej gminy, kilku gmin lub powiatu).

Baza do wykorzystania funduszy UE w nowej perspektywie

Zaproponowane zmiany w ustawie umożliwią również przygotowanie nowych dokumentów związanych z wykorzystaniem funduszy UE na lata 2021-2027. Z jednej strony są to dokumenty stanowiące ramy strategiczne dla planowanych interwencji (tzw. strategie rozwoju przygotowywane na poziomie krajowym, w województwach oraz  gminach). Z drugiej – tzw. dokumenty programowe związane bezpośrednio z aplikowaniem o środki UE po 2020 roku, czyli Umowa Partnerstwa, programy operacyjne na poziomie krajowym i regionalnym.