Ustawa stwarza podstawy prawne dla koordynacji różnych instrumentów i źródeł finansowania oraz zapewnienia spójności w planowaniu działań rozwojowych.

Na poziomie krajowym podstawowym dokumentem określającym cele i kierunki rozwoju społecznego, gospodarczego i przestrzennego kraju staje się średniookresowa strategia rozwoju kraju. Zrezygnowaliśmy z przygotowywania koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju oraz długookresowej strategii rozwoju kraju – podsumowuje nowelizację ustawy minister funduszy i polityki regionalnej Małgorzata Jarosińska-Jedynak.

Na poziomie regionalnym istotą zmian jest wprowadzenie aspektów przestrzennych do strategii rozwoju województwa – tzw. model struktury funkcjonalno-przestrzennej województwa. Dotychczasowe plany zagospodarowania przestrzennego województw staną się elementem strategii. Tym samym strategie zostaną mocniej osadzone w problematyce związanej z rozwojem przestrzennym. Zmiany związane z rezygnacją z planów zagospodarowania przestrzennego województw wejdą w życie dopiero po 2025 r.

Strategie rozwoju województw powinny zostać przygotowane lub dostosowane do nowych wymogów maksymalnie w ciągu 5 lat, co umożliwi zakończenie prac nad trwającą obecnie aktualizacją strategii województw pod nowy okres programowania UE 2021-2027.

Na poziomie lokalnym wprowadza się możliwość przygotowywania strategii rozwoju gminy lub też strategii rozwoju ponadlokalnego w przypadku dokumentu wspólnego dla kilku gmin. W obu przypadkach dokumenty te łączą ze sobą sferę społeczno-gospodarczą i przestrzenną. Wiele samorządów terytorialnych przygotowywało dotychczas strategie rozwoju, jednak nie były one osadzone w przepisach prawnych. Proponuje się, żeby strategia nie była obligatoryjna – nie każda bowiem gmina ma potrzebę posiadania takiej strategii. Możliwość przygotowania wspólnej strategii odpowiada na potrzebę planowania działań rozwojowych wykraczających (lub oddziałujących) poza granice administracyjne jednostki terytorialnej. Oba rozwiązania umożliwią przygotowanie dokumentów, stanowiących ramy strategiczne dla aplikowania o środki unijne.

Usunięto z porządku prawnego ramowe studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego obszaru metropolitalnego. W kolejnym kroku wprowadzone zostaną rozwiązania wynikające z prowadzonej obecnie reformy planowania przestrzennego, odnoszące się do studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy.

Ustawa wychodzi również naprzeciw koncepcji wzmacniania obszarów o szczególnych warunkach społecznych, gospodarczych i przestrzennych, do których konieczne jest skierowanie wiązki zintegrowanych interwencji publicznych – tzw. obszary strategicznej interwencji (OSI).  Obowiązek wskazywania interwencji w OSI na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym oraz powiązanie obszarów strategicznej interwencji ze wsparciem inwestycyjnym (finansowanym z różnych źródeł) lub regulacyjnym ma na celu lepsze ukierunkowanie dostępnych instrumentów na rozwiązywanie problemów zwłaszcza na tych obszarach, gdzie kumulacja negatywnych zjawisk jest na tyle duża, że uniemożliwia rozwój.

Proponuje się nowe podejście do uzgadniania działań rozwojowych z samorządami terytorialnymi – kontrakt programowy, sektorowy i porozumienie terytorialne. Kontrakt programowy powiązany zostaje z dofinansowaniem i warunkami wykorzystania środków UE w ramach regionalnych programów operacyjnych, zarządzanych przez województwa. Kontrakt sektorowy będzie stanowił mechanizm uzgadniania zakresu ukierunkowanych terytorialnie działań sektorowych podejmowanych przez poszczególnych ministrów właściwych w ich programach rozwoju. Oba rodzaje kontraktów będą zawierane pomiędzy stroną rządową a samorządami województw. Porozumienie terytorialne ma służyć przede wszystkim uzgadnianiu interwencji istotnych z punku widzenia społeczności lokalnych (danej gminy, kilku gmin lub powiatu).

Zaproponowane zmiany w ustawie umożliwią również przygotowanie dokumentów niezbędnych dla pozyskania funduszy UE na lata 2021-2027, tj. Umowy Partnerstwa i programów ją realizujących.

Wśród innych istotnych zmian wprowadza się także koncepcję rozwoju kraju, dokument identyfikujący globalne trendy rozwojowe, określającego scenariusze i wyzwania rozwojowe Polski w wymiarze społecznym, gospodarczym i przestrzennym w długim czasie. Koncepcja będzie dokumentem pomocniczym, dostarczającym informacji o megatrendach, co sprzyjać będzie podejmowaniu decyzji odnośnie kierunków rozwoju kraju w średniookresowej strategii rozwoju kraju.

Wprowadzono również do porządku prawnego polityki publiczne. Dokumenty przygotowywane na poziomie krajowym, pokazujące, w jaki sposób – w kontekście przyjętych celów rozwojowych kraju – realizowane będą cele w odniesieniu do danego sektora, dziedziny czy terytorium.