Najważniejszym zadaniem w 2024 r. było odblokowanie środków z KPO i polityki spójności (w sumie blisko 600 mld zł) oraz uruchomienie ich szybkiego i efektywnego inwestowania. 

KPO już pracuje dla polskiej  gospodarki

Polska złożyła już do Komisji Europejskiej pierwsze trzy wnioski o płatność z Krajowego Planu Odbudowy w sumie na ponad 67 mld zł. Z tej kwoty 27 mld zł już pracuje na rzecz rozwoju polskiej gospodarki, a kolejne 40 mld zł trafi do Polski jeszcze przed Świętami Bożego Narodzenia.

Uruchomiono nabory w ramach 47 inwestycji na 90,3 proc. alokacji. Do tej pory z beneficjentami podpisano już ponad 630 tys. umów o dofinansowanie projektów łącznie na ponad 41,8 mld zł, co stanowi 15,5 proc. środków z KPO. Od początku 2024 r. do polskich obywateli, przedsiębiorców i samorządów przekazano ponad 7,6 mld zł na realizację inwestycji, które otrzymały dofinansowanie z KPO.

Pieniądze z wniosków o płatność z KPO zostaną przeznaczone m.in. na zakup sprzętu i remonty szpitali onkologicznych, modernizację sieci energetycznych i budowę polskich elektrowni wiatrowych na Bałtyku, linie kolejowe, edukację cyfrową. Jeszcze w tym roku planujemy złożyć 4. i 5. wniosek o płatność z KPO na kwotę do 30 mld zł.

Za nami, przeprowadzona w oparciu o dokonaną w MFiPR, analizę priorytetów inwestycyjnych, rewizja polskiego KPO. Najważniejsze, wynegocjowane z Komisją Europejską zmiany, to:

• usunięcie podatku od samochodów spalinowych i wprowadzenie w jego miejsce systemu dopłat do samochodów elektrycznych, które są częścią sprawiedliwej społecznie transformacji;
• zwiększenie środków na bezpieczeństwo żywnościowe: dodatkowe 600 mln euro, czyli ponad 2,5 mld zł na poprawę łańcuchów żywności i konkurencyjność polskiego rolnictwa w UE;
• podwojenie finansowania szpitali powiatowych (o 150 mln euro, czyli 640,5 mln zł) i przeniesienie tego finansowania z pożyczek do grantów;
• zwiększenie do 140 mln euro, czyli 597,8 mln zł na termomodernizację budynków wielorodzinnych;
• cyfryzacja urzędów: zwiększenie do 127 mln euro, czyli 542,3 mln zł na cyfryzację państwa (system podatkowy, e-faktury).

Kolejne rewizje KPO planowane są w 2025 r.

Fundusze polityki spójności zmieniają Polskę

W I kwartale 2024 r. Komisja Europejska wydała pozytywną opinię dotyczącą spełnienia przez Polskę warunków podstawowych. W szczególności chodziło o zatwierdzenie horyzontalnego warunku podstawowego dotyczącego skutecznego stosowania i wdrażania Karty Praw Podstawowych UE. Jej przestrzeganie pozwala państwom członkowskim UE na korzystanie z programów krajowych i regionalnych, które są objęte Umową Partnerstwa na lata 2021-2027.

Dzięki temu, po 2 latach od rozpoczęcia unijnej perspektywy finansowej, Polska zaczęła w pełni korzystać z przysługujących jej puli ponad 76,5 mld euro, czyli ponad 326,6 mld zł. Te środki zostaną  przeznaczone na wyrównywanie szans rozwojowych, a także na rozwój społeczno-gospodarczy polskich regionów oraz wzmacnianie innowacyjności i konkurencyjności przedsiębiorstw w Polsce i na rynkach zagranicznych.

Do tej pory, tylko w ramach perspektywy finansowej 2021-2027 przesłaliśmy do Komisji Europejskiej wnioski o płatność łącznie na kwotę 14,2 mld zł, z czego zrefundowano nam ponad 8,7 mld zł. Natomiast łącznie z zaliczkami, ze środków polityki spójności, tylko w ramach perspektywy finansowej 2021-2027 do Polski trafiło już prawie 20 mld zł.

Zostały one przeznaczone na budowę nowych autostrad, dróg ekspresowych, obwodnic, zakup nowych elektrycznych, wieloczłonowych pojazdów kolejowych, budowę gazociągów, poprawę opieki zdrowotnej (np. utworzenie centrum zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży, poprawa dostępu do profilaktyki i opieki ambulatoryjnej onkologicznej), poprawę opieki nad dziećmi do lat trzech.

Reforma systemu wsparcia innowacyjności przedsiębiorstw

W ostatnim okresie wprowadzono zmiany, których efektem będzie skrócenie czasu oceny wniosków o dofinansowanie składanych przez przedsiębiorców do programu krajowego, wspierającego rozwój innowacji.

Wspieramy osoby z niepełnosprawnościami i seniorów

Przyjęcie Polskiego Aktu o Dostępności – ustawy z dnia 26 kwietnia 2024 r.  o zapewnianiu spełniania wymagań dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze. To umożliwi wdrożenie w Polsce Europejskiego Aktu o Dostępności – pierwszej horyzontalnej dyrektywy unijnej, która wyznacza wspólne dla państw członkowskich UE wymogi dostępności dla najpowszechniejszych produktów i usług wykorzystywanych przez obywateli w życiu codziennym.

Przepisy ustawy, która wejdzie w życie 28 czerwca 2025 r., stanowią kamień milowy na drodze do budowania dostępnego, niewykluczającego nikogo, społeczeństwa obywatelskiego. Jej celem jest wspieranie działań rządu, służących poprawie codziennego życia osób z niepełnosprawnościami. Chodzi o takie udogodnienia, które zapewnią im swobodne, samodzielne i niezależne korzystanie z miejsc i przestrzeni publicznych czy też ułatwią dostęp do dóbr i usług.

Strategiczne cele rozwoju Polski na najbliższą dekadę

Pod koniec maja Komitet Koordynacyjny ds. Polityki Rozwoju zaopiniował projekt Koncepcji Rozwoju Kraju 2050. Prace nad Koncepcją, która jeszcze w tym roku ma zostać przyjęta przez Radę Ministrów, zainaugurowały nowy cykl programowania rozwoju w Polsce. Przy tej okazji powołano też Zespół Międzyresortowy, którego głównym zadaniem jest opracowanie projektu średniookresowej strategii rozwoju kraju. To główny dokument strategiczny, który powstaje w MFiPR. Jest swoistym parasolem dla innych tego rodzaju dokumentów i wyznaczy kierunki rozwoju do 2035 r.

Główne cele strategii zostały już przyjęte przez Komitet Ekonomiczny Rady Ministrów (KERM). Są to:

• łagodzenie zmian demograficznych i adaptacja do nich;
• tworzenie warunków dla konkurencyjnej i sprawiedliwej gospodarki, respektującej środowisko naturalne i klimat;
• wzmocnienie bezpieczeństwa, odporności i sprawności państwa,
• cel horyzontalny - policentryczny rozwój kraju.

Obecnie trwają prace nad uszczegółowieniem wskazanych celów rozwojowych, w których uczestniczą przedstawiciele innych resortów oraz samorządowcy z całej Polski. Dokument zostanie przygotowany w pierwszej poł. 2025 r.

500 mln zł na wsparcie obszarów przygranicznych

Wychodząc naprzeciw potrzebom i oczekiwaniom samorządów z obszarów przygranicznych, które odczuwają negatywne skutki agresji rosyjskiej na Ukrainę oraz wojny hybrydowej na granicy polsko-białoruskiej, Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej przygotowało „Rządowy program rozwoju północno-wschodnich obszarów przygranicznych na lata 2024-2030”. Swoim zasięgiem obejmuje on 21 powiatów z czterech województw: podkarpackiego, lubelskiego, podlaskiego oraz warmińsko-mazurskiego. W sumie dotyczy 170 gmin oraz czterech miast na prawach powiatu (Biała Podlaska, Chełm, Przemyśl, Suwałki).

Program obejmuje cztery podstawowe działania, na które można otrzymać finansowe wsparcie:

• poprawa transportowej infrastruktury drogowej oraz bezpieczeństwa drogowego;
• rozwój zielonej i niebieskiej infrastruktury dla ochrony środowiska naturalnego;
• stworzenie warunków do rozwoju zrównoważonej turystyki;
• poprawa stanu infrastruktury edukacyjnej, zdrowotnej i społecznej.

Program jest finansowany z rezerwy celowej budżetu państwa w wysokości 500 mln zł, z czego każde z województw otrzyma po 125 mln zł.

Nowy fundusz na rzecz klimatu

Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej przygotowuje we współpracy z właściwymi instytucjami Plan Społeczno-Klimatyczny. Ten nowy instrument finansowy z budżetem w wysokości ok. 65 mld zł (w tym ok. 50 mld zł ze środków europejskich – Społecznego Funduszu Klimatycznego i ok. 15 mld zł ze środków krajowych) jest przewidziany na lata 2026-2032. Będzie wspierał proces sprawiedliwej transformacji energetycznej w Polsce. Plan będzie zawierał listę inwestycji i ewentualnie także innych koniecznych działań. Projekt Planu powinien zostać przesłany do Komisji Europejskiej do połowy 2025 r.

Prace nad planem rozpoczęły się od diagnozy wyzwań i analizy potrzeb inwestycyjnych. Zostało w nie zaangażowane szerokie grono organizacji pozarządowych,  organizacji branżowych i samorządowych. Pod koniec I kwartału 2025 r. projekt planu zostanie dodatkowo poddany konsultacjom publicznym.

Zmiany w KZN

W związku z licznymi nieprawidłowościami, jakie w wyniku przeprowadzonej kontroli wykazano w Krajowym Zasobie Nieruchomości, minister Katarzyna Pełczyńska-Nałęcz odwołała całe kierownictwo tej instytucji. W ramach transparentnej procedury konkursowej został wyłoniony nowy prezes. Następnie nowy zarząd KZN złożył 6 zawiadomień do prokuratury na nieprawidłowości ujawnione w działaniach Społecznych Inicjatyw Mieszkaniowych (SIM). Wprowadzono też szereg zmian organizacyjnych, w tym m. in. zredukowano koszty usług (wynajem samochodów, usługi prawnicze, cateringowe, marketingowe).

Zgodnie z aktualnymi danymi, w ramach SIM prowadzone są roboty budowlane dla 69 inwestycji mieszkaniowych (4 240 mieszkań), w tym siedem zostało już oddanych do użytkowania (185 mieszkań).

Likwidacja Fundacji Platforma Przemysłu Przyszłości

Likwidacja zbędnych instytucji była jednym z priorytetów rządu. Jedną z nich była Fundacja Platforma Przemysłu Przyszłości, która powstała pod koniec 2018 r. Wnikliwa ocena jej działalności wykazała:

• nieprawidłowości w wydatkowaniu środków publicznych,
• niegospodarność polegająca na dokonywaniu niecelowych wydatków,
• zawieranie niekorzystnych dla fundacji umów, niezwiązanych z działalnością statutową,
• brak znaczących efektów działalności.

W Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej został przygotowany projekt ustawy, który przewiduje likwidację tej spółki. Zapewnia też przeniesienie, uznanych za potrzebne, zadań Fundacji do Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości, która posiada kompetencje zarówno w obszarze wsparcia finansowego, jak i merytorycznego. Efektem ustawy, która została podpisana przez prezydenta RP i opublikowana 11 grudnia 2024 r., będzie oszczędność funduszy publicznych i zwiększenie efektywności wsparcia przedsiębiorstw.