W ramach polityki spójności Polska otrzymała już pierwsze środki w formie zaliczek, które w oparciu o obowiązujące przepisy unijne (art. 90 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1060), wypłacane są na realizację konkretnych programów.

Zaliczki wypłacane są corocznie. Pierwsza zaliczka jest wypłacana w tym samym roku, w którym został przyjęty program. W przypadku programów, które zostały zaakceptowane przez Komisję Europejską w 2022 roku, wypłacana jest zaliczka w wysokości 1% wartości programu odpowiednio za 2021 i 2022 rok. Warunkiem otrzymania zaliczki jest wyłącznie decyzja przyjmująca program.

5,5 mln euro na obsługę programów

Pierwsza zaliczka - w wysokości 5,5 mln euro – trafiła do Polski 11 października 2022 r. na realizację programu Pomoc Techniczna dla Funduszy Europejskich na lata 2021-2027. Kolejnych zaliczek na przyjęte ostatnio trzy kolejne programy spodziewamy się w najbliższym czasie.

• Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki (FENG) – 79,7 mln euro;
• Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat i Środowisko (FEnIKS) – 241,8 mln euro;
• Fundusze Europejskie Polska Wschodnia (FEPW) – 26,5 mln euro.

Pozostałe programy krajowe i regionalne z polityki spójności będą przyjęte do końca 2022 r. Zatem do końca roku otrzymamy zaliczki w ramach wszystkich programów.

Warunki horyzontalne zostały spełnione

W perspektywie finansowej na lata 2021-2027 wszystkie państwa członkowskie UE muszą spełnić 20 warunków podstawowych, żeby otrzymać fundusze na realizację poszczególnych programów unijnych. Dokonując, zgodnie z obowiązującymi przepisami, samooceny Polska potwierdziła spełnienie wszystkich warunków horyzontalnych. Nie ma żadnej decyzji Unii Europejskiej w zakresie zawieszenia środków finansowych z polityki spójności i polityki rolnej dla Polski.

Natomiast Komisja Europejska potwierdziła spełnienie przez Polskę 14 warunków, a w zakresie pozostałych sześciu toczy się dialog techniczny ze stroną polską. Inne państwa członkowskie, tj. Słowenia, Chorwacja i Węgry, również nie spełniły jeszcze wszystkich warunków. Niektóre państwa – np. Hiszpania i Węgry - nie mają też zatwierdzonej Umowy Partnerstwa (UP). Przyjęcie tego dokumentu oraz zatwierdzenie przez Komisję Europejską programów unijnych, a następnie ich uruchomienie (w tym otrzymanie zaliczki z KE) jest niezależne od spełnienia warunków podstawowych.

Spełnienie warunków podstawowych jest potrzebne, aby KE dokonała refundacji środków z budżetu UE. Wystąpienie z wnioskiem o płatność wymaga poniesienia i rozliczenia wydatków związanych z realizacją konkretnych projektów. Do tego momentu Polska ma czas na zakończenie dialogu technicznego z KE, który dotyczy warunków podstawowych.

Kwestia warunkowości w perspektywie finansowej 2014-2020

Kwestia warunkowości w przyznawaniu środków unijnych nie jest nowym zagadnieniem w polityce spójności. W perspektywie finansowej na lata 2014-2020 refundowanie środków z budżetu UE również było objęte tym mechanizmem. Wówczas państwa członkowskie musiały spełnić 36 warunków. Wszystkie instytucje zaangażowane we wdrażanie polityki spójności mają świadomość znaczenia warunkowości dla realizacji polityki spójności, dlatego prace nad wypełnianiem warunków trwają od dłuższego czasu równolegle do przygotowania programów.