Po co nam ustawa o dostępności

"To przełom w podejściu państwa do osób z niepełnosprawnościami. Takiej ustawy jeszcze nie mieliśmy. Po raz pierwszy tworzymy prawo, które kompleksowo reguluje dostępność. Umożliwia przede wszystkim osobom z niepełnosprawnościami uczestniczenie w życiu publicznym na równi z innymi" – powiedział minister Jerzy Kwieciński.

Obecnie kwestie związane z dostępnością regulowane są przez kilkadziesiąt różnych ustaw, które wprowadzają rozwiązania branżowe, między innymi różny poziom ulg, różne definicje uprawnionych. W wielu miejscach występują luki w prawie – osoby z niepełnosprawnościami i ich szczególne potrzeby rzadko kiedy są dostrzegane. Całościowe ustawy, które regulują kwestię dostępności ma wiele krajów, na przykład Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Norwegia. Różnią się one zakresem – niektóre dotyczą tylko sektora publicznego, a niektóre także prywatnego – ale łączy nacisk na szczególne potrzeby osób z niepełnosprawnościami, seniorów i innych, które mają tymczasowe lub stałe problemy z poruszaniem się i/lub percepcją.

Co zawiera ustawa o dostępności

Ustawa wprowadza wiele uprawnień i ułatwień dla osób z niepełnosprawnościami. Są też obowiązki, głównie dla prawie 65 tysięcy instytucji publicznych, między innymi urzędów, przychodni, muzeów, uczelni. Zmiany obejmą także co najmniej kilkanaście innych ustaw. Od strony prawnej koordynacją wdrażania dostępności zajmie się Minister Inwestycji i Rozwoju.

Przykłady rozwiązań, które znalazły się w projekcie ustawy:

1. Instytucje publiczne, na przykład urzędy centralne, samorządy, uczelnie, przychodnie, instytucje kultury, będą musiały zapewniać dostępność dla swoich klientów. A niektóre  z nich, między innymi urzędy gmin, urzędy marszałkowskie czy ministerstwa, dodatkowo będą musiały posiadać tzw. certyfikat dostępności. Będzie to oznaczać, że są dostępne tak, jak każe ustawa. Przyznawaniem certyfikatów zajmą się głównie organizacje pozarządowe działające na rzecz osób z niepełnosprawnościami, akredytowane przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON). Brak certyfikatu to kara pieniężna dla instytucji. Fundusze z kar zasilą PFRON i będą przeznaczone na rzecz dostępności.
2. Podmioty prywatne, na przykład przedsiębiorstwa, także będą mogły taki certyfikat uzyskać. Te z nich, które mają certyfikat dostępności, zatrudniają co najmniej 25 pracowników i płacą składki na PFRON, będą mogły się ubiegać o 5% obniżenie tej wpłaty.
3. Każda osoba z niepełnosprawnością, której nie zapewniono dostępności do budynku, miejsca lub usługi, będzie mogła złożyć skargę do PFRON na brak dostępności. PFRON będzie mógł nakazać zapewnienie dostępności i nałożyć grzywnę jeśli do tego nie dojdzie.
4. Organizując imprezy kulturalne, artystyczne oraz imprezy masowe, trzeba będzie zapewnić dostępność tych wydarzeń dla osób z niepełnosprawnościami, jeżeli ich organizator korzysta ze środków publicznych.
5. Napisy i audiodeskrypcja będą obowiązkowe w 95% audycji telewizyjnych. Taki cel założono co prawda dopiero na 2028 rok, ale ma on być osiągany stopniowo. W 2025 roku ma to być 60%, w 2026 – 70%, w 2027 – 80%. Nie dotyczy to reklam i telesprzedaży.
6. Osoba niepełnosprawna będzie mogła otrzymać ogólne warunki umów oraz regulaminy bankowe w takich formach jak: nagranie audio, nagranie wizualne treści w Polskim Języku Migowym, wydruk w systemie Braille’a lub wydruk z wielkością czcionki wygodną do czytania.
7. Autobusy, tramwaje, pociągi, generalnie pojazdy firm, które świadczą usługi transportu publicznego, będą musiały być dostępne dla osób niepełnosprawnych.
8. Konserwator zabytków, zanim wpisze zabytek do rejestru, będzie musiał sprawdzić jakie są możliwości dostosowania go do potrzeb osób niepełnosprawnych i późnej uwzględnić prace w tym zakresie w programie prac konserwatorskich.
9. Osoba niepełnosprawna będzie mogła w trakcie praktycznej części egzaminu na prawo jazdy wykorzystać własny pojazd, jeżeli został dostosowany do rodzaju jej niepełnosprawności.
10. Rewitalizacja budynków i przestrzeni w miastach będzie musiała dotyczyć też dostosowania danego obszaru do potrzeb osób z niepełnosprawnościami.
11. W ustawie znajdą się zapisy, na mocy których właściwi ministrowie wydadzą rozporządzenia w zakresie standardów dostępności – architektonicznej, transportowej i cyfrowej. Ujednolici to wymagania wobec przestrzeni, budynków czy np. stron internetowych na terenie całego kraju.

Ile to będzie kosztować

Koszt wdrożenia ustawy dla sektora finansów publicznych szacowany jest na kilkanaście miliardów złotych w 10 lat. Większość tej kwoty będzie pochodzić z budżetu państwa. To w większości wydatki na zapewnienie dostępności, między innymi stron internetowych, aplikacji mobilnych, budynków i pomieszczeń, dokumentów i innych w urzędach i instytucjach publicznych.

"Szacuje się, że 30% Polaków może mieć trwałe lub czasowe trudności z poruszaniem się czy percepcją. Koszty wdrożenia ustawy to niewielka cena za samodzielność i większe możliwości uczestniczenia w życiu publicznym dla każdego" – podkreślił minister Kwieciński.

Jak będą wyglądać dalsze prace nad ustawą

Konsultacje i uzgodnienia  projektu ustawy rozpoczynają się dzisiaj. Czas na zgłaszanie uwag mija 21 stycznia 2019 roku. Uwagi można zgłaszać w dowolnej formie (w tym nagrań audio) lub na formularzu dostępnym do pobrania na adres: jacek.gogala@miir.gov.pl

Wszystkie zgłoszone w konsultacjach opinie zostaną poddane analizie w trakcie prac nad projektem ustawy. Jeśli prace rządowe i parlamentarne pójdą sprawnie nowe prawo mogłoby zacząć obowiązywać od jesieni 2019 r.

***

Projekt ustawy wciela w życie zapowiedź Polski przyjaznej i bez barier dla niepełnosprawnych i seniorów, którą Premier Mateusz Morawiecki złożył w swoim expose 12 grudnia 2017 r. Jednocześnie realizuje zobowiązanie Rady Ministrów.