Zmiany mają trzy cele. Po pierwsze, szykujemy grunt prawny pod nowe rozdanie unijnych funduszy. Po drugie, wpisujemy do ustawy nowe instrumenty polityki regionalnej, które wzmacniają pozycję samorządów lokalnych. Po trzecie, ściśle wiążemy planowanie społeczno-gospodarcze z przestrzennym – mówi Małgorzata Jarosińska-Jedynak, minister funduszy i polityki regionalnej.

Nowelizacja ustawy wprowadza nowy system dokumentów strategicznych. Dokumenty, przygotowywane na krajowym, regionalnym i lokalnym poziomie zarządzania, będą ze sobą powiązane i spójne. Ich wzajemna integracja odnosić się będzie zarówno do treści, celów i obszarów strategicznej interwencji.

Zaproponowane zmiany ujednolicą i uporządkują dokumenty programowe, czyli Umowę Partnerstwa, programy operacyjne na poziomie krajowym i regionalnym oraz strategie rozwoju. Dzięki temu zwiększy się efektywność programowania i realizacji rządowych strategii, polityk oraz programów.

Nowe przepisy będą również podstawą do przygotowania dokumentów niezbędnych do ubiegania się o środki europejskie w nowej perspektywie finansowej UE na lata 2021-2027.

Koncepcja rozwoju kraju

Projekt ustawy zakłada odejście od długookresowej strategii rozwoju kraju i koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju. Wprowadza się natomiast koncepcję rozwoju kraju jako dokumentu identyfikującego globalne trendy rozwojowe. Podstawowym dokumentem strategicznym określającym cele oraz kierunki rozwojowe pozostanie średniookresowa strategia rozwoju kraju (obecnie Strategia na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju).

Obszary wymagające wsparcia

Ustawa wychodzi również naprzeciw  koncepcji wzmacniania obszarów o szczególnych warunkach społecznych, gospodarczych i przestrzennych, do których konieczne jest skierowanie wiązki zintegrowanych interwencji publicznych – tzw. obszary strategicznej interwencji (OSI).  Obowiązek wskazywania interwencji w OSI na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym oraz powiązanie obszarów strategicznej interwencji ze wsparciem inwestycyjnym (finansowanym z różnych źródeł) lub regulacyjnym ma na celu lepsze ukierunkowanie dostępnych instrumentów na rozwiązywanie problemów zwłaszcza na tych obszarach, gdzie kumulacja negatywnych zjawisk jest na tyle duża, że uniemożliwia rozwój.

Co nowego w zarządzaniu na szczeblu regionalnym i lokalnym

Na poziomie regionalnym istotą zmianą w ustawie jest wprowadzenie aspektów przestrzennych do strategii rozwoju województwa - m.in. model struktury funkcjonalno-przestrzennej. Docelowo przestaną więc obowiązywać plany zagospodarowania przestrzennego województw, a strategie zostaną mocniej osadzone w problematyce związanej z rozwojem przestrzennym. Wskazano okres 5 lat, w którym strategie rozwoju województw powinny zostać przygotowane lub dostosowane do nowych wymogów, co umożliwi zakończenie prac nad trwającą obecnie aktualizacją strategii województw pod nowy okres programowania UE po 2020 r.

Na poziomie lokalnym wprowadza się strategię rozwoju gminy. Wiele samorządów przygotowywało tego typu strategie, niemniej jednak nie były one osadzone w przepisach prawnych. Zakłada się, że strategia będzie nieobligatoryjna – nie każda gmina ma potrzebę posiadania takiej strategii. Rozwiązanie to będzie wykorzystywane w przypadku większych ośrodków miejskich. Wprowadza się również strategię rozwoju ponadlokalnego. Możliwość przygotowania wspólnej strategii odpowiada na potrzebę planowania działań rozwojowych wykraczających (lub oddziałujących) poza granice administracyjne jednostki terytorialnej. Oba rozwiązania umożliwią przygotowanie dokumentów, stanowiących ramy strategiczne dla aplikowania o środki unijne.

Dialog z samorządami

Proponuje się nowe podejście do uzgadniania działań rozwojowych z samorządami – kontrakt programowy, sektorowy i porozumienie terytorialne. Kontrakt programowy powiązany zostanie z dofinansowaniem i warunkami wykorzystania środków UE, kontrakt sektorowy będzie stanowił mechanizm uzgadniania zakresu ukierunkowanych terytorialnie działań sektorowych podejmowanych przez poszczególnych ministrów właściwych w ich programach rozwoju. Oba rodzaje kontraktów będą zawierane pomiędzy stroną rządową a samorządami województw. Porozumienie terytorialne ma służyć przede wszystkim uzgadnianiu interwencji istotnych z punku widzenia społeczności lokalnych (danej gminy, kilku gmin lub powiatu).

Baza do wykorzystania funduszy UE w nowej perspektywie

Zaproponowane zmiany w ustawie umożliwią również przygotowanie dokumentów związanych z wykorzystaniem funduszy UE na lata 2021-2027. Z jednej strony są to dokumenty stanowiące ramy strategiczne dla planowanych interwencji (tzw. strategie rozwoju przygotowywane na poziomie krajowym, w województwach oraz gminach). Z drugiej - tzw. dokumenty programowe związane bezpośrednio z aplikowaniem o środki UE po 2020 roku, czyli Umowa Partnerstwa, programy operacyjne na poziomie krajowym i regionalnym.