Problemy suburbanizacji i ład przestrzenny

• Suburbanizacja w Polsce jest zjawiskiem niemalże powszechnym. Rozlewanie się zabudowy miejskiej na obszary otaczające pociąga za sobą duże koszty ekonomiczne, społeczne czy środowiskowe, które ponoszą przede wszystkim mieszkańcy.
• Miasta doświadczają efektów degradacji terenów miejskich, przez co stają się mniej atrakcyjne do zamieszkiwania czy pracy. Towarzyszący temu chaos krajobrazowy i estetyczny dodatkowo potęguje niekorzystny wizerunek i funkcje przestrzeni miejskich.
• Wśród kluczowych rozwiązań tej sytuacji jest potrzeba zmian w planowaniu przestrzennym oraz lepsza integracja planowania przestrzennego ze społeczno-gospodarczym. Ważnym aspektem jest efektywne i funkcjonalne włączanie w struktury miasta istniejących obszarów zabudowy, wykorzystywanie rozwiązań fiskalnych na rzecz racjonalnego gospodarowania przestrzenią, a także ochrona krajobrazu, walorów kulturowych, estetycznych miast i tworzenie wysokiej jakości przestrzeni publicznych.

Współpraca w miejskich obszarach funkcjonalnych oraz wzmocnienie zdolności rozwojowych miast i MOF

• Konieczne jest niwelowanie barier w skutecznym rozwiązywaniu problemów wykraczających poza granice jednostek administracyjnych. Skala wyzwań łączących kilka gmin czy powiatów przekracza możliwości każdej jednostki z osobna, dopiero wspólne działania mogą przynieść pożądany efekt .
• Konieczna staje się potrzeba mobilizowania kapitału inwestycyjnego i poszukiwanie dodatkowych możliwości rozwoju gospodarczego. Nie sprzyja temu rzadkie stosowanie PPP w strategiach inwestycyjnych samorządów czy deficyty lokalnych rynków pracy. Dodatkowo niski poziom usług i kompetencji cyfrowych osłabia pozycję konkurencyjną wielu ośrodków miejskich.
• Wśród proponowanych rozwiązań jest potrzeba upowszechniania instrumentów współpracy ponadlokalnej oraz określenie adekwatnych rozwiązań prawnych dla obszarów metropolitalnych i poza metropolitalnych. Przełoży się to na sprawniejsze funkcjonowanie JST oraz zwiększenie ich potencjałów rozwojowych.
• Konieczne jest dążenie do zwiększenia odporności dochodowej jednostek samorządu terytorialnego oraz ich stabilizacji finansowej. Większa przewidywalność dochodowa i wydatkowa w samorządach powinna wpłynąć na szersze wykorzystanie instrumentów PPP, a także pozytywnie stymulować rozwój lokalnych rynków pracy i ekosystemów innowacji.
• Impulsem rozwojowym staje się ucyfrowienie usług publicznych, nasycenie rozwiązaniami cyfrowymi, uporządkowanie i otwieranie danych publicznych, dążąc w efekcie do rozwoju ekosystemu usług cyfrowych.

Jakość środowiska przyrodniczego w miastach i działania adaptacyjne wobec zmian klimatu

• Coraz częściej miasta mierzą się z negatywnymi skutkami zmian klimatu. Istotnym wyzwaniem jest adaptacja do zmian klimatu oraz poprawa jakości środowiska przyrodniczego w miastach.
• Podkreślić należy także deficyt terenów zielonych, pogłębiającą się suszę hydrologiczną czy zanieczyszczenia powietrza.
• KPM wskazuje na konieczność wprowadzania rozwiązań prawnych w zakresie upodmiotowienia „błękitno-zielonej infrastruktury” oraz przeciwdziałania powodziom miejskim, a także wprowadzenie standardów ochrony i kształtowania zieleni w procesach inwestycyjnych.
• Kluczowe jest upowszechnianie mechanizmów zwiększania naturalnej retencji i powierzchni biologicznie czynnej.
• Do poprawy jakości powietrza przyczynią się inwestycje w zmniejszenie energochłonności budynków mieszkalnych czy niwelowanie głównych źródeł niskiej emisji w transporcie. Pomocna będzie także intensyfikacja działań w zakresie monitoringu jakości powietrza w miastach.

Systemy mobilności miejskiej i bezpieczeństwa ruchu

• Zorientowanie przestrzeni miejskich na samochody, którym nadal podporządkowanych jest wiele miejskich ulic kosztem ruchu pieszego, rowerowego oraz zieleni, poza złą jakością powietrza i zanieczyszczeniem hałasem, przyczynia się znacząco do wielu ofiar śmiertelnych wypadków drogowych.
• Deficyty integracji w infrastrukturze transportu publicznego obniżają atrakcyjność tej formy mobilności miejskiej. W zmianie nawyków transportowych i bezpieczeństwie niechronionych użytkowników drogi nie sprzyja wciąż nie wystarczająco rozwinięta i fragmentaryczna infrastruktura rowerowa.
• Wyjściem naprzeciw zidentyfikowanym problemom jest znoszenie barier prawnych utrudniających integrację systemu transportu publicznego, ale także uzupełnienia porządku prawnego w zakresie jego rozwoju technologicznego i organizacyjnego. Rozwój transportu publicznego powinien ułatwić wprowadzenie ograniczeń dla uciążliwości środowiskowej transportu samochodowego.
• Konieczne jest szersze otwieranie przestrzeni miejskich na promocję ruchu pieszego i rowerowego oraz mikromobliności. Uzupełniającymi działaniami są rozwiązania poprawiające bezpieczeństwo drogowe.

Promocja działań społecznych, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb mieszkaniowych

• W miastach uwidaczniają się także problemy społeczne. Wyzwania w tym zakresie mają związek z terytorialnym zróżnicowaniem procesów ludnościowych – starzeniem się społeczeństwa, niskim przyrostem naturalnym oraz procesami migracyjnymi.
• W naturalny sposób powoduje to potrzeby większego wykorzystania potencjału srebrnej gospodarki, działań zwiększających aktywność zawodową oraz dostępność mieszkań.
• KPM dostrzega potrzebę zwiększania tempa rozwoju mieszkalnictwa społecznego w miastach czy intensyfikacja procesów odnowy substancji mieszkaniowej.
• Na szczególne podkreślenie zasługuje konieczność bliższej i bardziej intensywnej współpracy gmin i sektora prywatnego na rzecz zwiększania dostępności mieszkań.