Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad

W wydarzeniu, które odbyło się 27 września w formule hybrydowej, wzięło udział blisko 200 osób, wśród których obecni byli przedstawiciele m.in. Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej, Krajowej Izby Odwoławczej, Polskiego Związku Pracodawców Budownictwa, Banku Gospodarstwa Krajowego, Głównego Urzędu Statystycznego oraz Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej. W spotkaniu uczestniczyli również reprezentanci Wojewódzkich Inspektoratów Nadzoru Budowlanego, urzędów wojewódzkich, firm wykonawczych, organizacji branżowych, zrzeszających dostawców i producentów materiałów budowlanych, instytucji z sektorów finansowego, ubezpieczeniowego, a także kolejowego. Obecni byli też członkowie izb inżynierów budownictwa, Rady Naukowej przy Generalnym Dyrektorze Dróg Krajowych i Autostrad oraz pracownicy GDDKiA. 

W części otwierającej konferencję Tomasz Żuchowski, p.o. Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad, przedstawił efekty działań w bieżącym roku, związane z rozwojem sieci drogowej w Polsce. Warto zwrócić uwagę na dużą liczbę przetargów ogłoszonych w ostatnich miesiącach. To efekt sprawnie przygotowywanej dokumentacji, a także właściwego zabezpieczenia finansowego, również dzięki nowelizacji rządowych programów, które zostały zasilone dodatkowymi funduszami.

Od stycznia br. ogłosiliśmy przetargi na 30 odcinków o łącznej długości 420,4 km. Do końca roku planujemy jeszcze ogłosić przetargi na 18 odcinków o długości 137,9 km. Wśród nich znajdą się postępowania uzupełniające ciągi dróg w trakcie przetargów, a dotyczące m.in. S8 Ząbkowice Śląskie – Łagiewniki (17,12 km) czy S11 Oborniki – Poznań Północ (8,6 km).

W toku mamy 36 postępowań przetargowych o długości 456,8 km, w tym 21 na etapie składania ofert, 13 na etapie weryfikacji ofert, natomiast dwie są po wyborze najkorzystniejszej oferty. Podpisaliśmy również 11 umów o łącznej wartości 6,3 mld zł na odcinki o długości 156 km. Dzięki temu mogliśmy przystąpić do realizacji fragmentu drogi ekspresowej S11 Bobolice – Szczecinek (24,4 km), S12 gr. woj. świętokrzyskiego – Przełom/Mniów (27,5 km), czy S12 Chełm – Dorohusk (23 km).

Średni czas trwania postępowania przetargowego to 10 miesięcy. We wzorcowym harmonogramie GDDKiA zakładamy 5 miesięcy plus 2 miesiące na ryzyka mogące wystąpić w postępowaniu.

Najczęstszymi czynnikami wpływającymi na wydłużenie czasu prowadzenia postępowania na etapie składania ofert są m.in. spotkania z wykonawcami celem prezentacji nowego Programu funkcjonalno-użytkowego (PFU) i zebrania pytań do dokumentu, odwołania na postanowienia Specyfikacji warunków zamówienia (SWZ) czy wnioski wykonawców o wydłużenie terminu składania ofert. Natomiast na etapie badania ofert: badanie rażąco niskiej ceny i/lub wyjaśnienie treści oferty (tzw. pytania techniczne), odwołania do Krajowej Izby Odwoławczej (KIO) oraz skargi do Sądu Zamówień Publicznych.

Spotkanie było też okazją do dyskusji nad kwestiami finansowania inwestycji drogowych. O programach stanowiących podstawę naszych zadań, a także o środkach, które przeznaczane są na ten cel, pisaliśmy również tutaj.

Kluczowym punktem w temacie finansowania inwestycji budowlanych jest zmiana cen na rynku, w przypadku której zauważalna jest tendencja wzrostowa w dłuższej perspektywie. Łagodzeniu skutków wzrostu cen służy m.in. mechanizm waloryzacji.

Głos w debacie na temat systemu waloryzacji zabrał m.in. Arkadiusz Merchel. W opinii wiceprezesa zarządu Związku Ogólnopolskiego Projektantów i Inżynierów obecne rozwiązania dotyczące waloryzacji nie są wystarczające, gdyż nie obejmują chociażby w niektórych przypadkach umów z zakresu projektowania. Stwierdził, że jeśli sytuacja nie ulegnie zmianie, to może dojść do sytuacji, w których część podwykonawców może odstępować od umów, by nie ponosić strat.

W toku obrad poruszono także kwestie związane m.in. z zaliczkowaniem, cesją umów, aneksami czy limitami kar umownych. Omówiono także różnice pomiędzy finansowaniem inwestycji drogowych oraz inwestycji kolejowych, zarówno ze środków krajowych jak i europejskich - do czego w szerszy sposób odnieśli się Adrian Furgalski, prezes zarządu Zespołu Doradców Gospodarczych TOR i dyrektor Katarzyna Zielińska-Heitkötter, zastępca dyrektora Departamentu Programów Infrastrukturalnych w Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej.

Zwłaszcza od wybuchu pandemii koronawirusa, a następnie wojny w Ukrainie i nasileniu się zjawiska inflacji, dynamicznym przemianom ulegają ceny materiałów i usług, które notują tendencję wzrostową. Efektem są rosnące koszty realizacji inwestycji. Sytuacja za naszą wschodnią granicą spowodowała również zmiany na polskim rynku pracy, zwłaszcza gdy wskazujemy na sektor budowlany. O tych kwestiach mówił Jan Styliński, prezes zarządu Polskiego Związku Pracodawców Budownictwa.

Podkreślił, że te właśnie czynniki, jak również konkurencja firm budowlanych o te same zasoby i materiały, mogą zagrozić utrzymaniu płynności finansowej rynku. – Powinno nas to skłaniać do pewnej refleksji co do kształtu kontraktów i rozwiązań przyjętych na poziomie planowania harmonogramów inwestycji – dodał. 

Zdaniem Jana Stylińskiego, utrzymanie obecnego tempa realizacji inwestycji może być trudne, również ze względu na ograniczoną dostępność firm pełniących funkcję podwykonawców.

Uwagę na ograniczoną przepustowość rynku finansowego wobec ambitnych planów inwestycyjnych w różnych sektorach gospodarki zwróciła uwagę Anna Łopaciuk, dyrektor Programu Infrastruktura z Banku Gospodarstwa Krajowego. – Należy wykonywać wszelkie działania zwiększające przepustowość rynku finansowego tak, by firmy mogły liczyć na zabezpieczenia w postaci gwarancji na realizację kontraktów. Tylko do końca roku działa Fundusz Gwarancji Płynnościowych, z którego wsparcia bardzo mocno korzysta branża budowlana. Jego przedłużenie jest bardzo wątpliwe – wskazała.

W opinii branży budowlanej, jednym z problemów rynku jest wzrastająca liczba ofert przetargowych, składanych przez niesprawdzonych wykonawców zagranicznych. Pojawiają się wątpliwości dotyczące zapewnienia przez te firmy wymaganego zaplecza i potencjału do realizacji planów inwestycyjnych w naszym kraju.

Prezes Ogólnopolskiej Izby Gospodarczej Drogownictwa – Barbara Dzieciuchowicz - wskazała, że zasadnym byłoby wprowadzenie mechanizmów weryfikacji podmiotów gospodarczych, startujących w zamówieniach publicznych. Wśród propozycji dominuje mechanizm certyfikacji wykonawców, który pozwoliłby na weryfikację firm ubiegających się o realizację inwestycji drogowych. Jednak do dziś nie udało się wypracować takiego rozwiązania. Prezes odniosła się także do tematu pozacenowych kryteriów oceny ofert w obszarze robót budowlanych i utrzymania. Zaproponowała zorganizowanie spotkania wykonawców z GDDKiA, a także powołanie zespołu roboczego, co mogłoby pomóc w wypracowaniu wspólnego stanowiska.

Zdaniem Adriana Furgalskiego, istniejący projekt ustawy dotyczący certyfikacji, wymaga dopracowania. Stwierdził, że najważniejszym, co powinna wnieść certyfikacja, to eliminacja podmiotów nierzetelnych, ale również promocja podmiotów posiadających certyfikat.

Na spotkaniu nie mogło zabraknąć analizy uwarunkowań rynkowych, wpływających na cenę i dostępność asfaltu – podstawowego materiału w realizacji większości inwestycji drogowych. Wystąpienie w tym przedmiocie zaprezentował Marcin Opaliński, prezes zarządu Unimot Bitumen.

Perspektywy zwiększonego zapotrzebowania z uwagi na szeroko zakrojone plany dotyczące rozwoju infrastruktury drogowej, nakazują stawiać pytanie o dostępność asfaltu. Biorąc pod uwagę wymienione czynniki, prognozuje się utrzymanie tendencji wzrostowej cen tego materiału. Wpływ na to będzie miał też zapowiadany w ciągu najbliższych 12 miesięcy wzrost notowań baryłki ropy.

Wbrew pojawiającym się informacjom, nie ma natomiast obecnie zagrożenia pod względem dostępności kadry kierowców w kontekście realizacji dostaw asfaltu.

Analizy cen materiałów strategicznych w infrastrukturze drogowej dokonała Ewelina Karp – Kręglicka, wiceprezes zarządu Polskiego Stowarzyszenia Wykonawców Nawierzchni Asfaltowych. Zgodziła się ze swoim przedmówcą, że ceny asfaltu będą rosły z uwagi na wzrost cen ropy. Zauważalne spowolnienie w budownictwie jest przyczyną stabilizacji ceny cementu. Dość duże wzrosty kosztów zauważalne są w przypadku kruszyw. Wyraźne spadki dotyczą stali zbrojeniowej prefabrykowanej, co spowodowane jest malejącym popytem i relatywnie niskimi kosztami energii oraz złomu.

Ceny materiałów strategicznych ustabilizowały się na wysokim poziomie. Krótkoterminowo nie są przewidywane znaczące zmiany. W średniej perspektywie czasowej możliwy jest wzrost cen: paliw, energii, transportu, co może mieć wpływ na wycenę pozostałych materiałów budowlanych.  

Artur Widłak, prezes zarządu Polskiego Związku Producentów Kruszyw, z uwagi na plany inwestycyjne na polskich drogach, wyraził obawę o dostępność poszczególnych frakcji wykorzystywanych do budowy i remontu nawierzchni. Przyznał, że już teraz występują okresowe niedobory frakcji 4/8 oraz 8/11. Tendencja ta od dwóch lat powtarza się. Uczulił głównych wykonawców i składających oferty, by wzięli to pod uwagę w swoich planach. Zachęcił również do debaty nad możliwością zmiany receptur masy asfaltowej, by poprawić dostępność kruszyw. Jest to o tyle bardziej istotne, że import z Ukrainy nie jest obecnie możliwy, a liczba kopalń, w których można pozyskiwać składniki potrzebne do wyprodukowania kruszywa, zmniejsza się.

Spotkanie z branżą wykonawczą było także okazją do poruszenia zagadnień z obszaru ubezpieczeniowego. Rafał Mańkowski z Polskiej Izby Ubezpieczeń zapewnił, że rynek gwarancji ubezpieczeniowych, mimo zawirowań na rynku materiałów budowlanych i trudności z pozyskaniem siły roboczej, jest stabilny. W I półroczu zakłady ubezpieczeniowe zebrały 315 mln zł składki i wypłaciły 125 mln zł kwot gwarancji. Dużo problemów może w przyszłości generować polityka gwarancji długoterminowych. Już w tej chwili możliwość ich uzyskania jest trudna. Powodują one wiele problemów z oceną ryzyka, gdyż trudno przewidzieć, co wydarzy się w dłuższej perspektywie. Branża ubezpieczeniowa przewiduje, że funkcjonowanie takich instrumentów może przyczynić się do trudności natury prawnej. Wiele bowiem podmiotów, które obecnie są zaangażowane w projekty inwestycyjne, za kilkanaście lat albo będą posiadały inną formę prawną, albo w ogóle nie będzie ich już na rynku. 

Na przewlekłość procesów sądowych – jako kolejnego problemu branży budowlanej – zwrócił uwagę Marek Miller, wiceprezes Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej. Zaznaczył, że potrzebne są działania, które pomogą zmienić tę sytuację. Rozpocząć należałoby od rozmów i ustalenia kierunku oraz zakresu działania. – Skuteczność prowadzonych przez nas mediacji jest na poziomie 90 proc. To dobre rozwiązanie. Jednym z głównych problemów w procesach jest temat waloryzacji i to, co się z nim łączy, czyli dawanie niskich cen w postępowaniach przetargowych – dodał.

Od 12 lipca – zgodnie z rozporządzeniem Komisji Europejskiej – weszły w życie przepisy dotyczące subsydiów zagranicznych. Nowe zasady dotyczą największych zamówień, powyżej 250 mln euro. Te najczęściej udzielane są przez GDDKiA.

Dlatego o szczegółach rozwiązania mówiła podczas spotkania Ewa Stankiewicz, zastępca dyrektora Departamentu Prawnego i Zamówień Publicznych w GDDKiA. Jak wyjaśniła, celem przepisów jest przeciwdziałanie zakłóceniom rynku wewnętrznego Unii Europejskiej i zapewnienie równego traktowania wykonawców z UE, jak i spoza niej, którzy ubiegają się o zamówienia publiczne. Zobowiązani do przedstawienia dokumentów związanych z subsydiami zagranicznymi są wykonawcy, którzy będą składać oferty po 12 października.

W celu usprawnienia wymiany informacji między rynkami budowlanym i finansowym, między branżą a GDDKiA, będziemy kontynuować spotkania, podczas których omawiamy sytuację bieżącą, jak również szanse i wyzwania, pojawiające się przed naszym sektorem. Konstruktywny dialog jest niezbędny, by skutecznie realizować inwestycje drogowe. 

Zachęcamy także do zapoznania się z treścią prezentacji przedstawionych podczas ostatniego spotkania załączonych poniżej.