Generalna Dyrekcja
Ochrony Środowiska

Cieszymy się, że nasze wyjaśnienia dotyczące działań zabezpieczających interesy przyrody na granicy polsko-białoruskiej docierają szeroko i są przyjmowane przez opinię publiczną ze zrozumieniem. Niestety, wciąż w niektórych wypowiedziach uczestników debaty publicznej pojawiają się twierdzenia alarmujące, które mogą budzić niepotrzebny niepokój opinii publicznej.

Jednocześnie pragniemy zauważyć, że w równie wielu wypowiedziach wybrzmiewają postulaty konkretnych działań, które przecież – co należy wyraźnie podkreślić – od początku są przez nas podejmowane. Jest to dla nas potwierdzeniem, że podejmujemy działania słuszne! Do tych głosów chcemy się po raz kolejny odnieść.

Oto przykładowe wypowiedzi i repliki Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska:

Instytut Badania Ssaków (PAN), Facebook (11 lutego 2022 r.):

 „Konieczne jest pozostawienie przerw w zaporze na terenach bagiennych i w dolinach rzecznych (…) Przerwy te mogłyby funkcjonować jako przejścia dla zwierząt.”

GDOŚ (7 lutego 2022 r.):

„Graniczne rzeki, cieki wodne, tereny bagienne nie będą zagrodzone. Na tych odcinkach zostaną zastosowane inne systemy ochrony granicy, co umożliwi dzikim zwierzętom swobodne przekraczanie granicy.”

Prof. Bogdan Jaroszewicz, Białowieska Stacja Geobotaniczna (wypowiedź dla OkoPress, 29 stycznia 2022 r.):

„Usłyszeliśmy, że zagęszczenie tych bram, tu w Puszczy Białowieskiej, będzie większe niż na pozostałym odcinku. To bardzo dobrze dla Puszczy (…) Najlepiej byłoby, gdyby bramy były zaplanowane w takich miejscach, gdzie dzięki badaniom monitoringowym wiadomo, że zwierzęta już w przeszłości przechodziły przez granicę. Takie miejsca nie są przypadkowe. One z reguły są najwygodniejszymi przejściami, nie przebiegają przez bagniste tereny, są osłonięte krzewami, dzięki czemu zwierzęta czują się bezpiecznie.”

GDOŚ wyjaśnia:

Od początku Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska i współpracujące z nim służby są zaangażowane w rekomendowanie najkorzystniejszych rozwiązań dla przyrody. W przypadku zapory na granicy zniwelowanie efektu barierowości dla dzikiej przyrody jest zadaniem kluczowym. Dlatego na podstawie wiedzy własnej Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Białymstoku, Białowieskiego Parku Narodowego, Lasów Państwowych, zidentyfikowano szlaki migracji zwierząt, co pomogło wskazać miejsca, w których konieczne jest zapewnienie przejść dla dużych ssaków. Lokalizacje przejść pokrywają się ze szlakami migracji (wyniki monitoringów migracji żubra i rysia). W tym zakresie Puszcza Białowieska została potraktowana w sposób szczególny – na tym obszarze zagęszczenie stałych przejść będzie większe niż na pozostałych odcinkach granicznych. Trzeba zaznaczyć, że konstrukcja zapory umożliwi uruchomienie dodatkowych przejść, jeśli w przyszłości zajdzie taka potrzeba. Kwestia konieczności uruchomienia przejść dla zwierząt jest obecna w ustaleniach służb środowiskowych z MSWiA i SG od samego początku funkcjonowania ustawy o zaporze.

Prof. Michał Żmihorski, Twitter (11 lutego 2022 r.):

„Istniejący w Puszczy (po białoruskiej stronie) płot graniczny zatrzymuje tylko kilka gatunków, co najlepiej widać na przykładzie rysia. Nowy płot będzie całkowicie nie do pokonania dla rysia, dlatego konieczne są przejścia.”

GDOŚ (7 lutego 2022 r.):

„Spośród dużych ssaków, w specyficznych warunkach, przez ogrodzenie mogą przeprawić się tylko wilki i rysie, narażając się przy tym na urazy (…) Monitoring dowodzi, że żubry przekraczają granicę państwową, ale po dotarciu do białoruskiej bariery muszą zawrócić.”

Osoba protestująca na placu Zamkowym w Warszawie (materiał Telewizji Polsat, Wydarzenia, 6 lutego 2022 r.):

„Tego muru nie przejdzie nie tylko dzik, nie przejdzie nawet jeż”

GDOŚ wyjaśnia:

Zapora będzie wyposażona w ponad 20 przejść dla dużych zwierząt, a także w ponad 70 tysięcy przejść dla małych zwierząt – w tym jeży.

Pracownia na Rzecz Wszystkich Istot, Twitter (11 lutego 2022 r.):

„Zapora po białoruskiej stronie granicy pozwala na migrację większości zwierząt. Powstający po polskiej stronie #mur będzie nie do pokonania dla zwierząt.”

GDOŚ wyjaśnia:

1. Stwierdzenie Pracowni jest nieprawdziwe i bardzo niebezpieczne. Jest to licencjonowanie bariery (tzw. systemy) istniejącej od kilkudziesięciu lat po białoruskiej stronie granicy. Bariera ta jest szczelna, składa się z kilku szeregów zasieków (drut kolczasty), z czego przynajmniej jeden jest pod napięciem elektrycznym. Białoruś modernizuje systemę i uszczelnia ją. Systema nie przewiduje swobodnej migracji zwierząt – brak przejść dedykowanych dzikim zwierzętom. Białoruskie zasieki postawione są także na odcinkach rzecznych i bagiennych granicy. Formułowanie tezy o możliwości forsowania systemy przez większość gatunków zwierząt w oparciu o historyczne już dane telemetryczne kilku osobników rysia (zwierzęcia nadzwyczaj zwinnego, świetnie wspinającego się i skaczącego) jest nadużyciem i wprowadzaniem w błąd opinii publicznej.
2. Polska nie buduje muru, tylko nowoczesną zaporę wzmacniającą bezpieczeństwo Polski przy poszanowaniu interesów przyrody.
3. Polska zapora umożliwi migrację zwierząt – w tym także rysia. Zaprojektowane stałe przejścia dla dużych ssaków znajdują się także na znanych szlakach migracji rysia. Potwierdzają to prezentowane przez Instytut Badania Ssaków PAN wyniki monitoringu czterech osobników tego gatunku. Należy jednak zaznaczyć, że monitoring prowadzono w latach 2008-2012 (dziesięć lat temu!). Trasy przepraw rysia przez granicę warunkowane były najprawdopodobniej m.in. drobnymi nieszczelnościami białoruskiej systemy. Od tamtej pory białoruska bariera została doszczelniona.

Dodatkowo należy wskazać, że polska zapora – w przeciwieństwie do białoruskiej – nie narazi rysia na okaleczenie. Concertina będzie umieszczona na wysokości pięciu metrów – poza zasięgiem rysia, który nie jest w stanie wspinać się po metalowych prętach zapory. Dzięki temu nie ma ryzyka doznania przez zwierzę urazów. Ryś będzie mógł przekraczać granicę wykorzystując stałe przejścia w zaporze lub tereny niezabezpieczone ogrodzeniem – jak rzeki czy tereny bagienne. W oparciu o przyszłe dane telemetryczne dotyczące migracji rysia będzie możliwość dokonania korekt w lokalizacjach przejść lub uruchomienia dodatkowych przejść.