„Jaworzyna na Chełmie” – nowy rezerwat przyrody w województwie małopolskim
24.01.2025
Z okazji 100-lecia Lasów Państwowych, w województwie małopolskim powstały 4 nowe rezerwaty przyrody. Jednym z nich jest „Jaworzyna na Chełmie”, który ochroni cenne zbiorowisko jaworzyny z języcznikiem.
Na terenie rezerwatu występują wychodnie skalne, które miejscami tworzą prawie pionowe ściany. Są one źródłem odłamków skalnych, które tworzą rumowiska w rezerwacie. Możliwe, że ściany te są pozostałością po eksploatacji kamienia z okresu przed II Wojną Światową.
Dzisiejszy odcinek przygotowaliśmy dzięki wsparciu i pomocy merytorycznej Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Krakowie.
Zapraszamy do wirtualnej wycieczki.
Powierzchnia i lokalizacja planowanego rezerwatu
Rezerwat przyrody „Jaworzyna na Chełmie” położony jest 20 km na zachód od Nowego Sącza, w miejscowości Ropa, w województwie małopolskim, powiecie gorlickim.
Zajmuje powierzchnię 36,36 ha i obejmuje północno-wschodnie stoki góry Chełm, która jest częścią Gór Grybowskich – najdalej na wschód wysuniętego pasma Beskidu Niskiego.
Rezerwat znajduje się w granicach istniejącego Południowomałopolskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Zbiorowisko jaworzyny z języcznikiem jest priorytetowym siedliskiem Natura 2000 oznaczonym kodem 9180.
Charakterystyka obszaru
„Jaworzyna na Chełmie” to rezerwat leśny. Na obszarze rezerwatu występują zespoły jaworzyny górskiej oraz zespół buczyny karpackiej z dużym udziałem jodły. Teren ten jest bardzo stromy.
Drzewa, które porastają ten obszar są stare, często obumierające lub martwe. Takie warunki sprawiają, że żyje tu dużo saproksylicznych grzybów, porostów, mszaków i owadów.
Rezerwat „Jaworzyna na Chełmie” powstał, aby zachować zespół jaworzyny ze stanowiskami języcznika zwyczajnego wraz z odsłonięciami skalnymi i rumowiskami na Górze Chełm w Beskidzie Niskim.
Zespół jaworzyny z języcznikiem (Phyllitido-Aceretum) jest jednym z ciekawszych zbiorowisk roślinnych występujących w południowej Polsce. Jest to wielogatunkowy las liściasty rosnący na stromych stokach z zachodzącymi procesami erozyjnymi.
W rezerwacie „Jaworzyna na Chełmie” w drzewostanie dominuje buk, jednak najciekawszym gatunkiem jest klon jawor, którego udział sięga 20-30%. Niektóre z okazów jaworów w rezerwacie osiągają rozmiary pomnikowe.
Flora
Bogate florystycznie runo rezerwatu rozwija się częściowo na stromych, bogatych w rumosz skalny zboczach z aktywnymi procesami erozyjnymi.
Najbardziej charakterystyczną i cenną rośliną zbiorowiska jaworzyny jest języcznik zwyczajny Phyllitis scolopendrium – gatunek paproci objęty ścisłą ochroną gatunkową. Jego populacja w rezerwacie szacowana jest na ponad 1 000 osobników.
Języcznik wyróżnia się swoimi niepodzielonymi liśćmi, co jest wyjątkiem w wśród paproci, a także jest rośliną zimozieloną, która zachowuje liście przez cały rok.
Poza języcznikiem w rezerwacie łanowo występuje inny gatunek charakterystyczny dla jaworzyn – miesiącznica trwała Lunaria rediviva. Dzięki swoim srebrzystym owocom, które przypominają monety, nazywana jest judaszowymi srebrnikami.
Uzasadnienie ochrony
Celem ochrony w rezerwacie jest zachowanie ze względów przyrodniczych i naukowych zespołu jaworzyny (Phyllitido-Aceretum) ze stanowiskami języcznika zwyczajnego Asplenium scolopendrium L. wraz z odsłonięciami skalnymi i rumowiskami na Górze Chełm w Beskidzie Niskim.
Rezerwat przyrody „Jaworzyna na Chełmie” jest już kolejnym rezerwatem, który będzie chronić zbiorowisko jaworzyny z języcznikiem. Pozostałe to rezerwaty „Jelenia Góra im. Stanisława Gabryela” w Nadleśnictwie Gorlice oraz „Kostrza” w Nadleśnictwie Limanowa.
Jest to bez wątpienia zbiorowisko roślinne warte ochrony ze względu na rzadkość występowania na terenie Polski.
