Nie mur, a nowoczesna zapora czyli bezpieczeństwo z poszanowaniem przyrody
07.02.2022
Budowana przez Polskę zapora na granicy polsko-białoruskiej ma wzmocnić bezpieczeństwo Państwa przy jednoczesnym poszanowaniu interesów przyrody. W trosce o potrzeby migracyjne dzikich zwierząt, będzie ona wyposażona w specjalne przejścia dla zwierząt w celu likwidacji efektu barierowego – analogicznie, jak przy budowie autostrad. Powołany mocą ustawy o budowie zabezpieczenia granicy państwowej Zespół ds. przygotowania i realizacji zabezpieczenia granicy państwowej rekomenduje najlepsze rozwiązania dla tej inwestycji – również w zakresie ochrony środowiska. Gwarantuje to zapewnienie braku istotnych negatywnych oddziaływań na środowisko – w tym na obszary Natura 2000.
fot. Straż Graniczna
Będą przejścia dla zwierząt
Graniczne rzeki, cieki wodne, tereny bagienne nie będą zagrodzone. Na tych odcinkach zostaną zastosowane inne systemy ochrony granicy, co umożliwi dzikim zwierzętom swobodne przekraczanie granicy.
Służby środowiskowe przy formułowaniu najlepszych rozwiązań korzystają z wiedzy Białowieskiego Parku Narodowego, Lasów Państwowych i innych instytucji, a także z wiedzy naukowców. Wspólne działania i analizy przyrodnicze pomogły m.in. zidentyfikować szlaki wędrówek dzikich zwierząt i rekomendować odpowiednią liczbę przejść dla zwierząt w ciągu całego stałego ogrodzenia. Lokalizacje przejść zostały wskazane m.in. przez Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska. Zaplanowano ponad 20 dużych przejść dla zwierząt (m.in. żubrów i innych dużych ssaków), a także bardzo wiele mniejszych przepustów. Docelowo granica państwowa będzie objęta stałym monitoringiem elektronicznym służącym także rejestrowaniu zachowań zwierząt, co pozwoli, w razie potrzeby, zwiększyć liczbę dużych przejść. Polskie ogrodzenie nie będzie zatem stanowić istotnej bariery dla dzikich zwierząt na szlaku migracji o znaczeniu paneuropejskim.
Białoruska bariera
Należy jednak wyraźnie podkreślić, że szlak ten od wielu lat pozostaje niedrożny za sprawą zapory istniejącej po stronie białoruskiej.
Wyniki monitoringu żubrów bytujących po polskiej stronie granicy dowodzą, że na terytorium Białorusi, w niedużej odległości od linii granicy, jest bariera (na grafikach zaznaczona na czerwono), której żubry, ani inne duże ssaki (takie jak sarny, jelenie, łosie, dziki) nie są w stanie pokonać. Chodzi o szczelne białoruskie ogrodzenie istniejące od wielu lat. Uniemożliwia ono migracje dzikich zwierząt nie tylko na terenie Puszczy Białowieskiej, ale także na terenie Puszczy Knyszyńskiej. Spośród dużych ssaków, w specyficznych warunkach, przez ogrodzenie mogą przeprawić się tylko wilki i rysie, narażając się przy tym na urazy. Monitoring dowodzi, że żubry przekraczają granicę państwową, ale po dotarciu do białoruskiej bariery muszą zawrócić. Taka sytuacja jest szczególnie groźna dla zachowania dobrostanu żubra. Gatunek ten wymaga bowiem stałego wzbogacania puli genowej, co białoruska zapora definitywnie uniemożliwia, polska populacja żubra nie może kontaktować się z populacją białoruską.
Na załączonych grafikach z lat 2012, 2014 i 2016 widać obszar przygraniczny w rejonie Puszczy Białowieskiej. Kolorowe markery naniesione na mapę to lokalizacje wyposażonych w obroże telemetryczne samic żubra, za którymi podążały stada. Sygnały satelitarne przekazywane były co jedną godzinę.
Badania naukowców z SGGW dowodzą, że białoruska bariera od lat stanowi poważną przeszkodę na szlaku migracyjnym gatunków będących przedmiotami ochrony na obszarze Puszczy Białowieskiej i Puszczy Knyszynskiej. Stawia to pod znakiem zapytania funkcjonalność transgranicznego obszaru UNESCO, jakim jest Puszcza Białowieska.
Do tej pory jednak przedstawiciele UNESCO nie wzywali Białorusi do rozebrania ogrodzenia. Tymczasem o planach budowy polskiej, nowoczesnej zapory, szanującej interesy przyrody UNESCO zostało przez stronę polską poinformowane w listopadzie ub.r. Do tej pory UNESCO nie przedstawiło żadnych zastrzeżeń w związku z realizacją inwestycji.
Prace jak najbezpieczniejsze dla przyrody
Dodatkowo trzeba wyjaśnić, że pas graniczny, na którym powstaje nowoczesna zapora jest od lat systematycznie czyszczony przez Straż Graniczną. Na potrzeby budowy zapory pas ten zostanie jedynie nieznacznie poszerzony w miejscach do tego koniecznych. Place składowe zostały zorganizowane tylko tymczasowo, a po zakończeniu prac ich teren zostanie przywrócony do pierwotnego stanu.
Drogi dojazdowe do miejsca realizacji inwestycji zostały w dużym stopniu wskazane po konsultacjach z lokalnymi społecznościami. Natężenie ruchu na drogach jest nieporównywalnie mniejsze od natężenia ruchu w przypadku innych dużych inwestycji. Jak zapewnia wykonawca tzw. odcinka białowieskiego, prace nie są prowadzone w weekendy (z wyjątkiem prac drobnych).
Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska stwierdza, że szybkie powstanie stałej zapory będzie znacznie korzystniejsze dla przyrody niż istnienie zapory tymczasowej i obecność na granicy dużej liczby ludzi.
