Główny Inspektorat Ochrony Środowiska

Śnięcia ryb w Kanale Gliwickim pojawiały się odcinkowo. Stwierdzone zostały w części opolskiej kanału, w sąsiedztwie zbiegu z Kanałem Kędzierzyńskim. Towarzyszył im bardzo gwałtowny spadek zawartości tlenu w wodzie, dochodzący w skrajnych sytuacjach do wartości 28%. Badania próbek wody prowadzone przez GIOŚ w stałych punktach monitoringowych na Kanałach Gliwickim i Kędzierzyńskim wykazywały w czerwcu, przed wystąpieniem śnięcia ryb, jedynie śladowe ilości złotych alg oraz toksyn w dwóch lokalizacjach, niestanowiące zagrożenia dla ryb. Badania monitoringu stałego GIOŚ z 7 czerwca 2023 r. nie stwierdzały obecności „złotej algi” w Kanale Gliwickim. Natomiast badania wykonane po wystąpieniu śnięcia z 10 czerwca 2023 r., wykazały obecność „złotej algi” w trzech lokalizacjach w Kanale Gliwickim. Dalsze analizy są nadal prowadzone przez naukowców i laboratoria badawcze.

„Złota alga” to mikroskopijny glon, który w świetle prowadzonych badań wykazuje dużą dynamikę rozwoju i cechuje się bardzo nierównomiernym występowaniem w badanych akwenach. Przemieszcza się oraz bytuje w skupiskach w miejscach, gdzie ma dogodne warunki do rozwoju, m.in. odpowiednią temperaturę i niski przepływ wody oraz stały dopływ pożywki w postaci biogenów, zwłaszcza azotu i fosforu pochodzących m.in. ze ścieków komunalnych. Glon nie jest widoczny gołym okiem. Nie zawsze też jego występowanie jest jednoznaczne ze śnięciem ryb. „Złota alga” uwalnia toksynę m.in. z powodu nagłej zmiany parametrów fizyko-chemicznych wody. Mechanizm uwolnienia toksyn nie jest do końca poznany przez naukowców, mimo kilkudziesięciu lat prowadzonych na świecie badań. Dlatego w monitoringu GIOŚ ukierunkowanym na występowanie „złotej algi” najistotniejsze jest śledzenie parametrów wody, w tym temperatury, nasycenia tlenem, przewodności oraz zawartości azotu i fosforu, jako głównych czynników sprzyjających namnażaniu się glonu.

Prowadzony obecnie przez GIOŚ monitoring pozwala na śledzenie warunków potencjalnie sprzyjających bytowaniu oraz namnażaniu „złotej algi”. Wprowadza kilkustopniowy system ostrzegania przed możliwym zakwitem. Odrzański szczep „złotej algi” w 2023 roku występuje głównie w starorzeczach, jest notowany m.in. w dwóch zbiornikach wodnych w woj. dolnośląskim oraz w woj. opolskim. W starorzeczach jest obserwowana na poziomie od 3 mln maksymalnie do 18 mln komórek/litr wody. W ubiegłym roku ilość komórek przekraczała 400 mln, a nawet do 600 mln komórek/litr.

Zbliżanie się okresu letniego, w tym wysokie temperatury oraz nasłonecznienie sprzyjają dynamicznemu rozwojowi inwazyjnego glonu. Po analizie bieżących danych z monitoringu GIOŚ oraz prognoz meteorologicznych, Minister Klimatu i Środowiska 13 czerwca 2023 r. zdecydowała o zwołaniu Zespołu Zarządzania Kryzysowego MKiŚ. Zespół wydał rekomendacje konkretnych działań zaradczych dla wszystkich jednostek regionalnych i centralnych zajmujących się działaniami w obszarze środowiskowym i wodnym. Rekomendacje zostały przekazane do Rządowego Centrum Bezpieczeństwa. Wśród nich są działania zaradcze takie jak tymczasowe odcięcie starorzeczy Odry, zastosowanie naturalnych barier ochronnych, systemowe zarządzanie zrzutami ścieków przemysłowych i bytowych, natlenianie wody przy spadku do wartości granicznych. Działania mają na celu ograniczenie rozwoju „złotej algi” i zmniejszenie ryzyka toksycznego zakwitu. Podjęte zostały na podstawie opracowanych wcześniej procedur wypracowanych w ramach roboczych zespołów eksperckich, naukowych, przy współpracy służb. Działania mają na celu ograniczenie rozwoju „złotej algi” i zmniejszenie ryzyka toksycznego zakwitu.