Wprowadzenie
Protokół z Nagoi. Kontrole użytkowników zasobów genetycznych oraz kolekcji bądź ich części, ujętych w rejestrze Unii
Protokół z Nagoi do Konwencji o różnorodności biologicznej dotyczący dostępu do zasobów genetycznych oraz uczciwego i sprawiedliwego podziału korzyści wynikających z ich wykorzystania został przyjęty w 2010 r. podczas Dziesiątego Posiedzenia Konferencji Stron Konwencji o różnorodności biologicznej (CBD COP10). Protokół ustanawia system zobowiązujący użytkowników zasobów genetycznych do pozyskiwania zasobów genetycznych i tradycyjnej wiedzy z nimi związanej zgodnie z przepisami prawnymi i procedurami kraju, z którego pochodzą zasoby genetyczne, jak i do dzielenia się z dawcą tych zasobów korzyściami (monetarnymi lub niemonetarnymi) powstałymi w wyniku ich wykorzystania. Kraje będące stronami Protokołu z Nagoi mogą zdecydować, czy chcą regulować dostęp do swoich zasobów genetycznych, czy też nie. W przypadku pozyskiwania zasobów genetycznych i tradycyjnej wiedzy z nimi związanej z kraju, który uregulował prawnie dostęp do swoich zasobów genetycznych, należy uzyskać tzw. wcześniejszą zgodę (PIC, ang. Prior Informed Consent) i uzgodnić warunki transakcji, w tym podziału korzyści poprzez zawarcie kontraktu (MAT, ang. Mutually Agreed Terms).
Polska podpisała Protokół z Nagoi w dniu 20 września 2011 r. Do 15 czerwca 2020 r. Protokół został ratyfikowany przez 123 państwa oraz Unię Europejską, w obrębie której Protokół wszedł w życie 12 października 2014 r. Następstwem ratyfikacji Protokołu z Nagoi przez Unię Europejską jest Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 511/2014 z dnia 16 kwietnia 2014 r. w sprawie środków zapewniających zgodność użytkowników w Unii z wymogami wynikającymi z Protokołu z Nagoi dotyczącego dostępu do zasobów genetycznych oraz uczciwego i sprawiedliwego podziału korzyści wynikających z wykorzystania tych zasobów (Rozporządzenie UE nr 511/2014). Rozporządzenie to reguluje obowiązki użytkowników zasobów genetycznych prowadzących działalność na terenie państw członkowskich Unii Europejskiej, a korzystających z zasobów genetycznych z krajów będących stronami Protokołu z Nagoi i regulujących dostęp do nich.