Polska w Japonii

Rys historyczny

1892-1919
Pierwszym Japończykiem, który odwiedził tereny Polski, zanim jeszcze Polska i Japonia nawiązały stosunki oficjalne, był major Fukushima Yasumasa, podróżujący samotnie na koniu z Berlina do Władywostoku (1892-1893). Na polecenie Sztabu Generalnego zbierał informacje o armiach europejskich, a głównie na temat groźnego sąsiada - Rosji. Nawiązał wówczas kontakty z Polakami, przedstawicielami ruchów niepodległościowych i zesłańcami na Syberię. Dzięki jego raportom Japończycy pod koniec XIX wieku poznali tragiczne losy Polski pod zaborami. 

Na przełomie XIX i XX wieku do Japonii zaczęli docierać polscy podróżnicy oraz badacze, wśród nich dwaj zesłańcy na Syberię, etnolog Bronisław Piłsudski oraz etnograf i pisarz Wacław Sieroszewski. Pierwszy, stał się jednym z najwybitniejszych znawców języka i kultury Ajnów. Drugi, pisał potem o Japonii we wspomnieniach i opowiadaniach.

Znaczny wzrost zainteresowania Polaków Japonią nastąpił w trakcie wojny japońsko-rosyjskiej (1904-1905). Zrodziły się wówczas nadzieje na pokonanie Rosji i odzyskanie niepodległości. Doszło więc do nieoficjalnych kontaktów działaczy Ligi Narodowej i Polskiej Partii Socjalistycznej z przedstawicielami japońskich władz. Roman Dmowski i Józef Piłsudski udali się na rozmowy do Tokio. 

1919-1945
Japonia była jednym z pierwszych państw, które uznały niepodległość Odrodzonej Rzeczpospolitej Polskiej. Decyzja została podjęta przez rząd japoński 6 marca 1919 r. i ogłoszona 22 marca na toczącej się konferencji pokojowej w Paryżu. Choć kontakty między obu krajami były w latach 20-tych sporadyczne, doszło do podpisania traktatu handlowego i wizyt nieoficjalnych przedstawicieli rodziny cesarskiej. Japoński Czerwony Krzyż udzielił pomocy w repatriacji ok. 800 polskich sierot z Syberii. Dowodem sympatii Polski wobec Japonii było odznaczenie w 1925 roku 51 japońskich oficerów orderami Virtuti Militari za zasługi podczas wojny z Rosją. Znacznie wzrosło wzajemne zainteresowanie kulturami obu narodów. 

W latach 30, w związku ze zmianą sytuacji międzynarodowej kontakty dwustronne uległy ożywieniu. Rozwijała się współpraca wojskowa, zwłaszcza w dziedzinie kryptologii i wywiadu skierowanego na Związek Radziecki i Niemcy. Kontynuowano ją do 1945 roku, czyli nawet po zerwaniu stosunków oficjalnych i wypowiedzeniu przez Polskę, 11 grudnia 1941 roku, wojny Japonii. Konsul Sugihara Chiune i por. Leszek Daszkiewicz działali w Kownie i Królewcu, a gen. Onodera Makoto wraz z mjr Michałem Rybikowskim w Sztokholmie. Dzięki Sugiharze niechybnej śmierci uniknęło ok. 6000 polskich Żydów.

Mimo wojny działalność swą kontynuowali w Japonii polscy franciszkanie. Ich misję założył w Nagasaki ojciec Maksymilian Kolbe wraz z bratem Zeno, czyli Zenonem Żebrowskim. Franciszkanie działają do dziś, niosąc ofiarną pomoc sierotom, starcom, niepełnosprawnym.

Współpraca polityczna w okresie III RP 

Współpraca pomiędzy Polską a Japonią znacznie nasiliła się po 1989 roku, kiedy Polska stała się w pełni demokratycznym państwem. Coraz częściej organizowano wizyty przedstawicieli obu krajów. W lipcu 2002 roku miała miejsce historyczna wizyta Ich Cesarskich Mości Cesarza Akihito i Cesarzowej Michiko w Polsce. Jej celem było umacnianie przyjaźni i rozszerzanie kontaktów między naszymi krajami. W 2007 roku zarówno w Japonii, jak i Polsce odbyło się wiele imprez związanych z obchodami 50. rocznicy wznowienia po wojnie oficjalnych stosunków między naszymi krajami. W tym samym roku miało miejsce inauguracyjne spotkanie ministrów spraw zagranicznych Grupy Wyszehradzkiej i Japonii (V4+1). Kulminacyjnym punktem współpracy w tym formacie było spotkanie premierów Grupy Wyszehradzkiej z premierem Shinzo Abe w Warszawie w czerwcu 2013 r. Spotkanie to było m.in. okazją do ogłoszenia 2014 r. rokiem wymiany pomiędzy tymi pięcioma krajami.

W lutym 2015 r., podczas wizyty prezydenta RP Bronisława Komorowskiego w Japonii, ustanowiono partnerstwo strategiczne między oboma krajami. Zostało ono następnie zaimplementowane w czasie wizyty Ministra Spraw Zagranicznych, Witolda Waszczykowskiego, w 2017 roku. Rok 2018 to z kolei wizyta w Polsce Ministra Spraw Zagranicznych Japonii, Taro Kono. W stulecie nawiązania stosunków dyplomatycznych, w 2019 roku, miała miejsce kolejna bardzo ważna wizyta: Polskę odwiedził japoński następca tronu, Książę Akishino, wraz z Księżną Kiko.

Stosunki gospodarcze i handlowe pomiędzy Polską a Japonią rozwijają się dynamicznie. W Polsce działa około 300 japońskich firm (w tym ok. 100 w branży wytwórczej), które utworzyły do tej pory ok. 40 tys. miejsc pracy (co daje Japonii 8. lokatę w rankingu „pracodawców z państw trzecich”). Lokalizacje zakładów produkcyjnych skupiają się w specjalnych strefach ekonomicznych, zwłaszcza województw dolnośląskiego i śląskiego. Produkują one głównie części samochodowe, elektronikę (m.in. ekrany LCD), szkło i farmaceutyki. Kilku inwestorów japońskich jest również obecnych w przemyśle spożywczym.

Pozytywnie na wzajemne relacje gospodarcze wpłynęło otwarcie bezpośredniego połączenia LOT Warszawa-Tokio w 2016 r. Polska wciąż notuje duży deficyt handlowy w wymianie z  Japonią (ok 3.5 mld EUR), jednak w przyszłości spodziewany jest wzrost eksportu w związku z umową o wolnym handlu pomiędzy EU a Japonią  (ang. The Agreement between the European Union and Japan for an Economic Partnership, tzw. Umowa EPA), która weszła w życie 1 lutego 2019 roku.  Zapewnia ona podmiotom gospodarczym nowe możliwości w dziedzinie handlu i inwestycji, przede wszystkim poprzez lepszy dostęp towarów i usług do rynków oraz udoskonalenie zasad handlu, które odpowiadają na aktualne wyzwania ekonomiczne. Polskim producentom daje ona szansę w nowych obszarach, m.in. w sektorze rolno-spożywczym, szczególnie jeśli chodzi o sprzedaż wyrobów mlecznych (obłożonych obecnie wysokimi stawkami celnymi) oraz mięsa i drobiu. Polskie firmy mogą również korzystać z otwarcia rynku zamówień publicznych.

Linki
Zagraniczne Biuro Handlowe w Tokio
Biuro JETRO w Polsce

Żywo rozwijają się kontakty polsko-japońskie w dziedzinie kultury. W obu naszych krajach regularnie odbywają koncerty, pokazy teatralne i filmowe, wystawy malarstwa i grafiki, plakatu i fotografii, rzeźby i rzemiosła. Dużą popularnością w Japonii cieszyły się utwory „polskiej szkoły filmowej”, teatr Tadeusza Kantora, idee reformatorskie Jerzego Grotowskiego, polski plakat i grafika, prace Magdaleny Abakanowicz, polska muzyka, a przede wszystkim utwory Fryderyka Chopina, ale też Karola Szymanowskiego i Stanisława Moniuszki. Ze współczesnych tworców muzyki dużym zainteresowaniem cieszy się Krzysztof Penderecki, który w 2004 roku uhonorowany został niezwykle prestiżową nagrodą Preamium Imperiale.   W latach 1991-2006 bezzwrotną pomoc kulturalną rządu japońskiego otrzymało 16 polskich instytucji kulturalno-naukowych. W 1999 roku przez stronę polską została zorganizowana wielka wystawa z okazji 80-rocznicy nawiązania stosunków oficjalnych. Wystawa ta poświęcona również twórczości Fryderyka Chopina, pokazywana była w Tokio, Osace, Warszawie, Krakowie. W 2001 roku w Jokohamie, Nagoi i Kioto została zaprezentowana wystawa zbiorów Muzeum Książąt Czartoryskich.

Bardzo ważny był Rok Wymiany Obywatelskiej Unia Europejska – Japonia 2005 (2005 EU-Japan Year of People-to-People Exchange), poświęcony rozwojowi wymiany, kontaktów i zrozumienia pomiędzy społeczeństwami europejskimi i japońskim. Doskonałym symbolem związków kulturalnych między Polską a Japonią jest Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej „Manggha” w Krakowie, w którego tworzeniu ogromną rolę odegrał Andrzej Wajda, jeden z najbardziej popularnych w Japonii polskich reżyserów filmowych. Polski film ma w Japonii coraz więcej miłośników.   Nieustannie rozwijają się badania nad kulturami naszych krajów, o czym świadczą publikacje, konferencje i sympozja naukowe. Najbardziej znaczącym akcentem tego zainteresowania było uhonorowanie Bronisława Piłsudskiego, polskiego etnologa, badacza kultury Ajnów, odsłonięciem jego popiersia na wyspie Hokkaido w październiku 2013 r. Bardzo oblegane są nadal studia japonistyczne na uniwersytetach: w Warszawie (najstarszym ośrodku badań japonistycznych, którego korzenie sięgają 1919 roku, a którego powojenny rozwój zawdzięczamy prof. Wiesławowi Kotańskiemu), w Krakowie, Poznaniu i Toruniu oraz kursy języka japońskiego w całej Polsce. Dzięki polskim japonistom i japońskim polonistom do rąk czytelników w Polsce i Japonii trafiają liczne, wartościowe publikacje na temat naszych kultur, a także bezpośrednie i fachowe tłumaczenia literatury pięknej.

Linki
Instytut Polski w Tokio
Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha

Polskie i japońskie uczelnie i instytucje naukowe prowadzą ożywioną współpracę na polu naukowym i technologicznym. Jej efektem są liczne projekty o dużym znaczeniu w obszarze czystych technologii węglowych, medycyny, fizyki jądrowej czy zaawansowanych materiałów.        

3 października 2013 r. zostało podpisane Porozumienie o Współpracy pomiędzy Narodowym Centrum Badań i Rozwoju a japońską agencją JCOAL (Japan Coal Energy Centre) w zakresie energetyki węglowej. Celem Porozumienia jest wparcie wspólnych działań w zakresie rozwoju innowacji i prac B+R ukierunkowanych na rozwój technologii związanych z energetyką konwencjonalną (m.in. z wychwytywaniem i składowaniem dwutlenku węgla, zastosowaniem zaawansowanych materiałów dla potrzeb energetyki, wysokosprawnym wytwarzaniem energii następnej generacji, pozyskiwaniem paliw ciekłych oraz syntetycznego gazu ziemnego z węgla). Innym porozumieniem z dziedziny współpracy energetycznej jest MoU z maja 2017 r. zawarte między Narodowym Centrum Badań Jądrowych w Świerku a Japońską Agencją Energii Atomowej dot. m.in. prac badawczych nad budową eksperymentalnego reaktora wysokotemperaturowego HTTR. 

Polska Grupa Neutrinowa (8 instytucji, 30 badaczy) prowadzi wspólne eksperymenty z naukowcami japońskimi w zakresie fizyki cząstek elementarnych Super-Kamiokande i Hyper-Kamiokande. Współpraca naukowa realizowana jest też przez szereg polskich uczelni (m.in. Politechnika Warszawska, AGH, SGH, Polsko-Japońska Akademia Technik Komputerowych) ściśle współpracujących z uczelniami w Japonii na podstawie różnego rodzaju umów międzyuczelnianych. W ramach porozumień prowadzona jest ożywiona wymiana studencka oraz realizowane są wspólne projekty naukowo-badawcze.

Zarówno Polska jak i Japonia są członkami OECD dzięki czemu dokumenty potwierdzające uzyskanie wykształcenia w zagranicznych systemach oświaty  (na poziomie podstawowym i średnim) uznawane są z mocy prawa, czyli bez konieczności opiniowania lub poświadczania przez polskie instytucje lub urzędy. Dotyczy to dokumentów, które:

• zostały wydane przez szkołę lub instytucję edukacyjną uznaną przez państwo, na którego terytorium lub w którego systemie edukacji szkoła lub instytucja ta działa, a jednocześnie
• uprawniają do ubiegania się o przyjęcie na studia wyższe w państwie, w którego systemie edukacji zostały wydane.

Uznawalność kształcenia
Narodowa Agencja Wymiany Akademickiej
Ministerstwo Edukacji Narodowej

Linki
Instytut Polski w Tokio
Zagraniczne Biuro Handlowe w Tokio
Zagraniczny Ośrodek Polskiej Organizacji Turystycznej w Tokio