Przyroda
Unikalna Dolina Dolnej Odry jest pełna skrajności. W głębokich i szerokich dolinach znajdują się siedliska bardzo mokre i wilgotne takie jak łęgi i rozlewiska nadrzeczne. Sąsiadują z nimi wysokie zbocza doliny z siedliskami bardzo suchymi, jak murawy kserotermiczne. Powszechnie występują zarówno siedliska przyrodnicze, jak i gatunki chronione oraz rzadkie.
Na obszarze projektowanego parku występują między innymi takie gatunki zwierząt jak:
- zimorodek,
- rybitwa czarna,
- żuraw,
- rokitniczka,
- bielik,
- bóbr,
- rzęsorek rzeczek.
Spotykać też tu można takie roślin jak:
- kotewka orzech wodny,
- litwor nadbrzeżny,
- salwinia pływająca,
- wilczomlecz błotny,
- starzec bagienny.
Z cennych, w tym priorytetowych, siedlisk przyrodniczych występują tu:
- Kurowskie Błota (aktualnie rezerwat)
- starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami Nympheion, Potamion,
- łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albo-fragilis, Populetum albae, Alnenion glutinoso-incane) i olsy źródliskowe
- zalewane muliste brzegi rzek z roślinnością Chenopodion rubri p.p. i Bidention p.p.
Park Narodowy Doliny Dolnej Odry to ochrona przyrody, przyrodnicza turystyka i przyrodnicza edukacja! Międzyodrze, zlokalizowane w sąsiedztwie Szczecina, jak również niemieckiego Parku Narodowego Doliny Dolnej Odry, stwarza dogodne warunki dla pełnienia wszystkich tych funkcji. To obszar niezwykle cenny przyrodniczo. Występuje tu wielka różnorodność fauny i flory, a lista gatunków chronionych, które zamieszkują obszar projektowanego parku jest bardzo bogata.
Naukowcy policzyli ponad 200 gatunków ptaków, w tym ponad 100 lęgowych oraz wiele zagrożonych wyginięciem. Międzyodrze to niemal całkowicie dzika kraina torfowisk, podmokłych łąk, plątanina kanałów, rozlewisk, a nawet jezior, w większości zupełnie niedostępna dla ludzi. Jest to obszar o niezwykłej historii z kilkudziesięcioma zabytkowymi budowlami hydrotechnicznymi. Dla wielu to wciąż nieodkryty świat! Ta izolacja sprzyja naturalnemu bogactwu, które jest czymś wyjątkowym w tej części Europy.
Międzyodrze to królestwo ptaków!
W 2024 r. opublikowana została praca naukowa Łukasza Ławickiego i doktora hab. Dominika Marchowskiego, prezentująca wyniki monitoringu awifauny projektowanego parku narodowego. W Międzyodrzu występuje 237 gatunków ptaków, co stanowi 50% wszystkich gatunków odnotowanych w Polsce. Awifauna lęgowa Miedzyodrza reprezentowana jest przez 129 gatunków, co oznacza, że do rozrodu przystępuje tu około 56% gatunków ptaków lęgowych kraju! Co dodatkowo podkreśla wyjątkowość tego miejsca.
Pytania i odpowiedzi o przyrodę
1.Obecnie obszar Międzyodrza jest objęty ochroną w ramach sieci Natura 2000, jak również ochroną krajobrazową (Park Krajobrazowy Dolnej Odry). Czy te formy ochrony nie są wystarczające? Po co powoływać park narodowy?
Park narodowy daje dodatkowe możliwości pozyskania środków na prowadzenie ochrony ekosystemów Międzyodrza, rozwój bezpiecznej dla przyrody infrastruktury turystycznej oraz edukację ekologiczną. W niektórych programach (FEnIKS 2021-2027), dzięki współfinansowaniu NFOŚiGW, istnieje możliwość sfinansowania ze środków zewnętrznych (unijnych i krajowych) od 85 do 100% kosztów kwalifikowanych w projektach realizowanych przez parki narodowe. Znaczną część przychodów parków narodowych stanowią obecnie dotacje z różnego rodzaju programów finansujących ochronę przyrody.
Park narodowy to nie tylko forma ochrony, ale również instytucja, która kompleksowo zarządza całym obszarem. Pracownicy parku zajmują się organizacją czynniej ochrony, organizacją warunków dla rekreacji i turystyki oraz edukacją, jak również pozyskaniem środków, przygotowaniem i realizacją projektów finansowanych ze środków zewnętrznych.
Z dotyczących doświadczeń wynika, że ze środków UE, przeznaczonych na rozwój infrastruktury turystycznej, korzystają też aktywnie samorządy (przykładem jest gmina Dobiegniew, na terenie której leży Drawieński Park Narodowy). Z dotychczasowych doświadczeń wynika również, że parki narodowe realizują wspólne projekty z gminami.
2.Jakie będą dalsze losy infrastruktury hydrotechnicznej?
Można pogodzić ochronę przyrody z działaniami w zakresie utrzymania wód oraz konserwacji zabytków hydrotechniki. Warto przywrócić krążenie wód Międzyodrza przez udrożnienie chociaż części zalądowionych kanałów.
Poprawa natlenienia to wzrost dobrostanu zwierząt skrzelodysznych. Pozwoli to sprawniej odtwarzać ekosystemy Odry po zakwicie złotych alg. Mogą tam powstać m.in. refugia dla małży skójkowatych i ślimaków. Rewitalizacja śluz pozwoli zalać wybrane tereny w czasie roztopów, wezbrań albo inwazji wrogich wojsk. Z kolei przywrócenie dawnych przepływów w kanałach zintensyfikuje procesy samooczyszczania się wód. Przykłady Parku Narodowego Ujścia Warty oraz niemieckiego Parku Narodowego Dolnej Odry pokazują, że ochrona przeciwpowodziowa i przeciwsuszowa świetnie uzupełniają się z ochroną ptaków oraz ryb.
3.Czy będzie możliwe filmowanie oraz fotografowanie przyrody w parku?
Tak, chociaż będzie to możliwe na zasadach określonych w regulaminie udostępniania parku narodowego. Wolno będzie filmować i robić zdjęcia bez niepokojenia i płoszenia zwierząt oraz schodzenia ze szlaków. Warto przy tym pamiętać, że już dziś, nawet poza parkami narodowymi, obowiązuje szereg zakazów w stosunku do zwierząt objętych ochroną gatunkową, np. filmowania powodującego płoszenie. Możliwe jest także uzyskanie indywidualnego zezwolenia na odstępstwo od zakazów obowiązujących w parku narodowym, np. schodzenia z wyznaczonych szlaków.
4.Czy będzie możliwe jest swobodne używanie dronów?
Swobodne latanie bez pozwoleń nie będzie możliwe, w parku narodowym wyznaczane są strefy zakazu lotów statkami powietrznymi do wysokości ustalonej w rozporządzeniu ministra właściwego do spraw żeglugi powietrznej.
Możliwe jest jednak uzyskanie zgody dyrektora parku narodowego na lot dronem, jeśli nie zaszkodzi to chronionym gatunkom zwierząt. Warto również mieć na uwadze to, że także poza obszarem parku narodowego nie wszędzie możliwe jest używanie dronów.