Jednym z ustawowych zadań Państwowego Instytutu Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego (PIG-PIB) jako państwowej służby geologicznej (PSG) jest rozpoznawanie i monitorowanie zagrożeń geologicznych. W związku z tym PSG prowadzi System Osłony Przeciwosuwiskowej (SOPO), które mają służyć głównie wsparciu administracji rządowej i samorządowej, w szczególności w zakresie oceny zagrożenia osuwiskowego.

Intensywne i rosnące opady atmosferyczne w południowej Polsce skłoniły Centrum Geozagrożeń PIG-PIB do wydania w dniu 13.09.2024 ostrzeżenia o zagrożeniu osuwiskowym, które dotyczyło głównie Karpat i Sudetów. Biorąc pod uwagę rozkład przestrzenny opadów w ostatnim tygodniu oraz lokalizację znanych osuwisk, należy oczekiwać, że najbardziej zagrożonymi na aktywację osuwisk są obszary Pogórza Karpackiego w województwie śląskim i małopolskim (Pogórze Śląskie, także Pogórze Wielickie). W Sudetach możliwe są również lokalne osunięcia, ale ilość takich przypadków powinna być mniejsza niż w Karpatach. Należy spodziewać się, że zagrożenie uaktywnienia się osuwisk będzie wysokie w kolejnych kilku tygodniach. Zapewne należy liczyć się z uaktywnieniem nawet kilkuset osuwisk w perspektywie najbliższych miesięcy. Mogą one zagrażać życiu i zdrowiu mieszkańców oraz ich mieniu.

Według stanu na 19.09.2024, odnotowano kilkanaście zgłoszeń dotyczących potencjalnych ruchów osuwiskowych i wysłane zostały tam służby PSG. Do tej pory potwierdzono uaktywnienie dwóch osuwisk.

W przypadku pojawienia się niepokojących przejawów ruchów masowych ziemi, zagrażających obiektom budowlanym i infrastrukturze technicznej, a także mogących prowadzić do powstania realnego zagrożenia dla życia i zdrowia mieszkańców, należy je zgłaszać jak najszybciej do jednostek samorządowych, które w kolei powinny niezwłocznie zgłosić ten fakt do PSG.

Innym z ustawowych zadań PSG jest ocena sytuacji hydrogeologicznej oraz przekazywanie organom administracji publicznej ostrzeżenia przez niebezpiecznymi zjawiskami zachodzącymi w strefach zasilania oraz poboru wód podziemnych. Sytuacja hydrogeologiczna jest stale monitorowana na obszarze kraju przez PSG.

W obecnej sytuacji Istnieje ryzyko wystąpienia zagrożeń hydrogeologicznych związanych z powodziami wezbraniowymi, w tym w szczególności zanieczyszczenia wód podziemnych w wyniku infiltracji zanieczyszczonych wód powodziowych lub w wyniku zalania otworów hydrogeologicznych. Jest to szczególnie niebezpieczne dla płytko występujących wód podziemnych, mogąc prowadzić m.in. do wyłączenia z użytkowania ujęć wód podziemnych, czy też skażenia wody w indywidualnych studnia gospodarskich, które nie podlegają kontroli Państwowej Służby Sanitarnej.

W dniu 17.09.2024 r. państwowa służba geologiczna opublikowała ostrzeżenie o zagrożeniu hydrogeologicznym na obszarze województw dolnośląskiego i opolskiego oraz południowej części województw wielkopolskiego i lubuskiego, gdzie w związku z występowaniem powodzi wezbraniowej istnieje ryzyko zanieczyszczenia wód podziemnych. Na obszarze, na którym został wprowadzony stan klęski żywiołowej, zlokalizowanych jest łącznie 387 obiektów stanowiących potencjalne źródło zanieczyszczenia, głównie obiektów odzysku i unieszkodliwiania odpadów, składowisk odpadów oraz oczyszczalni ścieków, a z drugiej strony są tam zlokalizowane 584 ujęcia wód podziemnych.

W sytuacjach potencjalnego zagrożenia hydrogeologicznego pracownicy PSG są gotowi do udzielenia wsparcia merytorycznego dla sztabów kryzysowych każdego szczebla. W przypadku zgłoszeń ze strony administracji samorządowej lub rządowej, PSG prowadzi także działania interwencyjne związane z niebezpiecznymi zdarzeniami zaistniałymi w strefach zasilania lub poboru wód podziemnych.

Bliższe informacje są dostępne na stronie PIG-PIB:

• https://www.pgi.gov.pl/aktualnosci/display/15560-informacja-glownego-geologa-kraju-o-zagrozeniach-osuwiskowych.html
• https://www.pgi.gov.pl/aktualnosci/display/15558-informacja-pig-pib-o-zagrozeniach-hydrogeologicznych-w-zwiazku-z-sytuacja-powodziowa.html
• https://www.pgi.gov.pl/aktualnosci/display/15559-zagrozenie-osuwiskowe-stan-obecny.html