„Krytyczny umysł” - raport Stowarzyszenia Demagog
Dla 80% osób obecność wiadomości i informacji, które są nieprawdziwe lub zniekształcają rzeczywistość, stanowi problem, a aż 49% za główną przyczynę powstawania fałszywych informacji uznaje chęć wpływania na opinie odbiorców - wynika z raportu „Krytyczny umysł” przygotowanego przez Stowarzyszenie Demagog.
Stowarzyszenie jest pierwszą w Polsce organizacją zajmującą się sprawdzaniem (fact checking) prawdziwości informacji pojawiających się w mediach. Jej głównym celem jest poprawa jakości debaty publicznej poprzez dostarczanie obywatelom bezstronnej i wiarygodnej informacji.
Aby kompleksowo zbadać skalę występowania zjawiska fałszywych informacji w Polsce, organizacja przeprowadziła dwa badania opinii, z czego pierwsze wśród młodych ludzi między 15 a 19 rokiem życia. Jego celem było zweryfikowanie poziomu wiedzy nastolatków na temat zjawiska fałszywych informacji oraz ich postrzegania i rozpoznawania w mediach i w internecie. Drugie badanie zostało przeprowadzone na reprezentatywnej ogólnopolskiej grupie osób.
Z pojęciem fake news nigdy nie spotkało się 49% ogółu przebadanych, co może świadczyć o tym, że polskie społeczeństwo jest nieświadome tego, jak dochodzi do powstawania, udostępniania i rozprzestrzeniania się nieprawdziwych informacji w przestrzeni publicznej. Aż 25% badanych spotyka się jednak z fake newsami przynajmniej kilka razy w miesiącu. Rozpowszechnianie nieprawdziwych informacji kojarzone jest głównie z telewizją (59%), z której też badani najczęściej na co dzień czerpią informacje (80 proc.), mniej korzystając z mediów społecznościowych (39%) i internetowych portali informacyjnych (37%).
Aż 49% uczestników badania za główną przyczynę powstawania fałszywych informacji uznaje chęć wpływania na opinię odbiorców. Respondenci wskazują, że fake newsy najczęściej dotyczą tematów z dziedziny polityki (76%), showbiznesu (39%) i stylu życia (24%).
Nieco inaczej problematyka fake newsów wygląda z punktu widzenia młodzieży. Ponad połowa uczniów biorących udział w badaniu (56,2%) wskazała, że pojawianie się nieprawdziwych, zniekształcających rzeczywistość informacji stanowi w Polsce problem.
Wśród uczniów szkół ponadgimnazjalnych co 4 osoba spotyka się z fake newsami przynajmniej raz w tygodniu (28,3%), natomiast co 5 uczeń deklaruje, że ma styczność z tego rodzaju informacjami prawie codziennie (21,9%).
Niemal 80% młodych ludzi wskazało, że głównym źródłem ich codziennych informacji są media społecznościowe (Facebook, Twitter, Instagram, Snapchat, inne). Telewizja jest dopiero czwartym źródłem wskazywanym przez młodych (43,3%). Na kolejnych miejscach znalazły się: rodzina, przyjaciele i znajomi (53,8%) i internetowe portale informacyjne (48,1%). To właśnie w mediach społecznościowych młodzi ludzie najczęściej spotykają się z fałszywymi informacjami (37,2%), nieco rzadziej na portalach i serwisach rozrywkowych (25,9%) i w telewizji (19,1%).
Co piąta młoda osoba (22,1%) w ogóle nie zastanawia się nad rzetelnością docierających do niej informacji, a 19,5% osób weryfikując je ogranicza się do jednego źródła.
Najczęściej wskazywaną przez młodych ludzi przyczyną tworzenia fake newsów jest chęć wpływania na opinię odbiorców (manipulacja) - 40,2%, motyw zarobkowy (20,2%) oraz chęć zaszkodzenia drugiej osobie (11,1%).
Ponad 68% badanych uczniów zgadza się ze stwierdzeniem, że zjawisko fake newsów będzie się pogłębiać.
Przeprowadzone badania były punktem wyjścia do stworzenia kampanii edukacyjnej oraz platformy e-learningowej przygotowywanej przez Stowarzyszenie Demagog.
Więcej informacji oraz treść raportu znajduje się na https://krytycznyumysl.pl/