Krajowa Rada
Radiofonii i Telewizji

Celem przeprowadzonych konsultacji (7 stycznia – 15 lutego 2021 r.) było zebranie uwag i opinii zainteresowanych stron do poszczególnych zapisów przedmiotowego projektu Stanowiska KRRiT.

Uwagi i opinie  można było przekazywać na adres elektroniczny niepełnosprawni_tv@krrit.gov.pl

W konsultacjach wzięło udział 13 respondentów reprezentujących wszystkie strony dialogu:

• przedstawiciele nadawców: Telewizja Polska SA (Biuro Programowe) oraz Związek Pracodawców Prywatnych Mediów (członek Konfederacji Lewiatan);

 

• Rzecznik Praw Obywatelskich;

 

• przedstawiciele środowiska naukowego:

1. Grupa AKCES: naukowcy i badacze z Instytutu Lingwistyki Stosowanej UW, Katedry Językoznawstwa Ogólnego Migowego i Bałtystyki UW, Instytutu Badań Informacji i Komunikacji Wydziału Filozofii i Nauk Społecznych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu;
2. Osoba fizyczna.

 

• przedstawiciele środowiska tłumaczy:

1. Stowarzyszenie Tłumaczy Polskiego Języka Migowego;
2. Fundacja Świat Głuchych;
3. Osoba fizyczna.

 

• przedstawiciele środowisk osób głuchych:

1. Polski Związek Głuchych;
2. Fundacja Instytut Spraw Głuchych  wespół z przedstawicielami dostepnytlumaczpjm.pl i Grupy Napisyplus.pl;
3. Stowarzyszenie Polski Instytut Praw Głuchych;
4. Fundacja Akademia Młodych Głuchych;
5. Osoba fizyczna.

Respondenci wyrazili zadowolenie i podziękowanie za podjęcie przez KRRiT tematu jakości tłumaczenia w utworach audiowizualnych. Środowiska akademickie doceniły skorzystanie z wypracowanych przez nie materiałów oraz ze zrozumieniem podeszły do próby zachowania przez KRRiT równowagi między możliwościami nadawców a potrzebami odbiorców.

Rzecznik Prawo Obywatelskich z zadowoleniem przyjął, że projekt Stanowiska KRRiT uwzględnia szereg postulatów, które otrzymywał w ramach skarg oraz podziękował za uwzględnienie istotnych informacji i rekomendacji (np. że napisy dla niesłyszących nie są alternatywnym rozwiązaniem wobec tłumaczenia na język migowy; że szczególnym wyzwaniem technicznym jest dostarczanie tłumaczenia w audycjach informacyjnych - tłumacz nie może być zasłonięty przez paski informacyjne i inne elementy graficzne; że podczas przemówień i konferencji prasowych tłumacz powinien stać obok osoby przemawiającej).

Telewizja Polska doceniła obiektywne przedstawienie kwestii związanych z realizacją tłumaczenia na język migowy, zwłaszcza zauważenie trudności realizacyjno-technicznych w programach informacyjnych. Zdaniem tego nadawcy zaproponowane w projekcie zapisy są kompromisowe oraz zadowalające zarówno nadawców jak i użytkowników. TVP zadeklarowała także rozwijanie wymienionych w projekcie alternatywnych rozwiązań technicznych (HbbTV, VoD i Connected tv) mających wpływ na jakość realizacji tłumaczenia na język migowy.

Związek Pracodawców Prywatnych Mediów ze zrozumieniem przyjął wskazanie PJM jako domyślnego języka migowego oraz zapewnił, że podziela troskę o wysoką jakość usługi zapewnianą przez wykwalifikowanych i doświadczonych tłumaczy oraz o czytelną w odbiorze realizację tej usługi poprzez dostosowanie jej do specyfiki audycji.

• uściślenie/doprecyzowanie niektórych pojęć, sformułowań i danych oraz uproszczenie/ usunięcie informacji zbędnych z punktu widzenia głównego przekazu;
• uczytelnienie, uporządkowanie i przeredagowanie treści zawartych w punkcie odnoszącym się do odbiorców tłumaczenia na język migowy i odbiorców napisów dla niesłyszących;
• doprecyzowanie akapitu dot. widoczności tłumacza (kontrast z tłem, „niewiszenie” tłumacza w powietrzu, umiejscowienie go w prawym/lewym rogu ekranu itp.);
• dopisanie rekomendacji na temat pierwszeństwa tłumaczenia w przypadku dwóch różnych tłumaczeń w tej samej audycji.

Wprowadzono zmiany redakcyjne zwiększające jednoznaczność przekazu w związku ze zgłoszonymi zastrzeżeniami, że Stanowisko nie powinno:

• reklamować komercyjnego WCAG Player. Konsultowany projekt nie zawierał takiej rekomendacji. W jednym z przypisów dolnych podano informację o pierwszym na rynku rozwiązaniu tego typu wraz z linkiem. Link ten został usunięty;
• sugerować głuchym nabywania nowoczesnych odbiorników: projekt nie zawierał takiej sugestii, wskazywał jedynie trend rozwoju usług dodanych, natomiast jego umiejscowienie mogło być mylące. Fragment został przeniesiony;  
• polecać/odwoływać się do tłumaczenia na SJM: odwołanie do SJM wynika z faktu, że są użytkownicy tego sposobu komunikowania się. Fragment, który można było uznać za rekomendowanie SJM został przeredagowany.

• kwestie, wobec których respondenci zgłaszali przeciwstawne opinie;
• postulaty zbyt szczegółowe lub zbyt daleko idące;
• uwagi wykraczających poza zakres podmiotowy lub przedmiotowy Stanowiska.

Konsultowany projekt Stanowiska zawierał rekomendację, by rozmiar tłumacza w tych programach był nie mniejszy niż 1/12 ekranu, w przypadku bardziej statycznych form telewizyjnych i w audycjach dla dzieci – by dążyć do 1/8 ekranu, a w audycjach przeznaczonych dla osób uprawnionych -  by tłumacz zajmował więcej niż 1/8 ekranu.

Rozwiązanie to zostało zakwestionowane z jednej strony przez biorących udział w konsultacjach przedstawicieli środowisk osób głuchych, Rzecznika Praw Obywatelskich, większość przedstawicieli środowiska tłumaczy oraz większość przedstawicieli środowisk akademickich. Z drugiej strony, rekomendacja ta wzbudziła, jako jedyna, zastrzeżenia nadawców zrzeszonych w Związku Pracodawców Prywatnych Mediów.

Pierwsza grupa respondentów jednoznacznie opowiedziała się za sprecyzowaniem w Stanowisku, że rozmiar tłumacza powinien być nie mniejszy niż 1/8 ekranu bez względu na rodzaj audycji/programu, argumentując to przede wszystkim oczekiwaniami osób głuchych, które uważają, że rozmiar tłumacza stanowi podstawowy wyznacznik jakości tej usługi, a także wybranymi przykładami z innych krajów. Z kolei przedstawiciele Związku Pracodawców Prywatnych Mediów zaproponowali pozostawienie decyzji w tej sprawie w gestii nadawców, argumentując, że zwiększenie wielkości tłumacza znacząco pogorszyłoby jakość odbioru dla pozostałych widzów.    

Wypośrodkowane stanowisko w tej sprawie zostało zgłoszone przez trzech respondentów. W ocenie TVP proponowane w projekcie Stanowiska zapisy są kompromisowe. Jedna z osób fizycznych napisała, że „zbyt mały rozmiar tłumacza, np. na 1/24 ekranu, powoduje nieczytelność przekazu, w związku z czym albo [tłumacz] musi być trochę większy (1/12 powierzchni ekranu to jest chyba dobra proporcja), albo po prostu szkoda inicjatywy i pieniędzy na działanie pozorne”. Inna osoba fizyczna napisała m.in.: „nie jest tak, że wszystkie osoby Głuche korzystające z udogodnień w zakresie tłumaczenia migowego mają życzenie, by sylwetka tłumacza był duża (…) dla osób Głuchych ważne również jest to, aby obraz tego, co się dzieje na ekranie poza tłumaczem - jako również ważny - nie był przesadnie przesłonięty”.

Pozostałe, nieuwzględnione uwagi:

• tłumaczenie tzw. hybrydą: jedni respondenci proponowali zrezygnować z tego odniesienia, inni zwracali uwagę, że jest ono potrzebne; fragment ten znajduje się w przypisie dolnym i ma neutralny wydźwięk, nie jest zaleceniem, lecz elementem kontekstowym informującym, że takie tłumaczenie też ma miejsce;
• propozycje wskazania, że PJM to jedyny sposób komunikowania się osób głuchych. W projekcie konsultowanego Stanowiska był zapis, że PJM jest językiem domyślnym, co spotkało się ze zrozumieniem ze strony nadawców, ale zostało uznane za zbyt mało rygorystyczne przez niektóre środowiska osób głuchych (chcą uznania PJM za jedyny uprawniony sposób tłumaczenia);  
• propozycje, aby zalecenie o umiejscowieniu tłumacza podczas przemówień lub konferencji prasowych rozwinąć o uwzględnienie okoliczności nadzwyczajnych, np. przypadku, gdy zagrożenie epidemiczne wymaga zachowania odpowiedniego dystansu między tłumaczem i uczestnikami;
• postulaty, aby podczas dokonywania wyboru treści do tłumaczenia na język migowy priorytetowo traktować informacje o charakterze nadzwyczajnym, w tym publiczne komunikaty i ogłoszenia w sytuacji klęski żywiołowej – postulat zasadny, ale nieodnoszący się do zakresu ww. Stanowiska. Obowiązek ten ma zostać wprowadzony ustawą transponującą dyrektywę o audiowizualnych usługach medialnych;
• wprowadzenie jakiejś formy ewaluacji tłumaczy – postulat zasadny, ale nieodnoszący się do zakresu ww. Stanowiska;
• utworzenie przez nadawcę publicznego programu „TVP PJM” zapewniającego 100% napisów dla niesłyszących i 100% tłumaczenia na PJM z tłumaczem zajmującym 1/3 powierzchni ekranu – postulat nieodnoszący się do zakresu ww. Stanowiska; 
• uwzględnienie w Stanowisku rekomendacji nt. warunków pracy tłumacza (np. pracy zespołowej, wydzielonego studia z odpowiednim oświetleniem i poziomem dźwięku) – sprawy te dotyczą kwestii umownych między zleceniodawcą a tłumaczami;
• postulaty, których uregulowanie (pomijając kwestię ich zasadności) mogłoby mieć miejsce jedynie na gruncie aktów normatywnych, np. zapewnienie, by PJM był obligatoryjnym językiem tłumaczenia, a język polski był oficjalnie uznany jako język obcy dla osób Głuchych, kwestie dot. obowiązkowych kwot tłumaczenia na JM w programach telewizyjnych i w usługach VoD, postulat zobowiązania wszystkich nadawców do zapewniania 1/8 ekranu dla tłumacza języka migowego, itp.

 

Stanowisko​ Krajowej​ Rady​ Radiofonii​ i​ Telewizji​ z​ dnia​ 30​ marca​ 2021​ r​. w​ sprawie​ jakości​ i​ sposobu​ realizacji​ tłumaczenia​ na​ język​ migowy​ w​ utworach​ audiowizualnych pdf 0.32MB