Wiceminister kultury Jarosław Sellin podkreślił, że rejestr zaginionych dzieł sztuki prowadzony przez Wydział Restytucji Dóbr Kultury liczy ponad 60 tys. rekordów.

Duża praca przed nami, myślę, że na dziesięciolecia, co pokazuje skalę rabunku, którego dokonano na terenie ziem polskich w czasie II wojny światowej – powiedział wiceminister.

Wiceszef resortu kultury przypomniał, że w ostatnich 5 latach udało się odzyskać ponad 500 obiektów będących polskimi stratami wojennymi.

Można powiedzieć, że to dużo, ale i mało. Ten proces przyspiesza – 500 dzieł oznacza, że średnio rocznie, co trzeci, czwarty dzień coś odzyskujemy. W toku jest obecnie 90 spraw restytucyjnych w 10 krajach na świecie – powiedział Jarosław Sellin.

Wiceminister podkreślił, że – jak pokazuje przykład obrazu Michała Gorstkina-Wywiórskiego – wiele dzieł zaginionych w skutek działań wojennych nie zostało wywiezionych za granicę i odnajdują się one na terenie kraju.

Obraz „Chata w śniegu” odkryto w Polsce – był w rękach prywatnych. Po prostu nikt o tym nie wiedział. Został wystawiony na aukcję, ktoś go próbował sprzedać. Natychmiast zauważyli to nasi pracownicy, którzy powiadomili odpowiednie służby – Komendę Wojewódzką Policji w Gdańsku i Prokuraturę Rejonową w Sopocie. Natychmiast też zdecydowano, że to jest dzieło, które powinno wrócić do właściciela i tak też się stało – wyjaśnił Jarosław Sellin.

Wiceminister kultury poinformował, że to pierwsza uroczystość prezentacji odzyskanej straty wojennej w Muzeum Narodowym w Poznaniu.

W ostatnim czasie do macierzystych zbiorów powróciły obiekty z Muzeum Narodowego w Warszawie, Muzeum Narodowego we Wrocławiu, Łazienek Królewskich w Warszawie, Muzeum Narodowego i Kościoła Mariackiego w Gdańsku czy Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Poznań na tej liście pojawia się po raz pierwszy, mam jednak nadzieję, że nie ostatni – podkreślił wiceszef resortu kultury.

Historia obrazu

Obraz Michała Gorstkina-Wywiórskiego został podarowany do zbiorów Muzeum Wielkopolskiego przez ks. Szczęsnego Dettloffa, profesora historii sztuki Uniwersytetu Poznańskiego oraz Władysława Marcinkowskiego, artystę rzeźbiarza, członka Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Poznaniu. Obiekt został wpisany do księgi nabytków Muzeum w dniu 28 marca 1925 r. pod numerem 72. Cyfra ta jest częścią numeru inwentarzowego Muzeum Wielkopolskiego zachowanego na odwrocie krosna, który to numer był kluczową informacją potwierdzającą muzealne pochodzenie dzieła. Obraz „Chata w śniegu” odnotowany został również w przedwojennych księgach inwentarzowych i publikacjach Muzeum. Z tych źródeł wiemy także, że przed wojną dzieło było eksponowane w Galerii Obrazów na pierwszym piętrze budynku Muzeum w sali nr 12. W listopadzie 1939 roku obiekt został wypożyczony przez Niemców do Żydowa pod Kaliszem, gdzie znajdowała się niemiecka jednostka wojskowa i skąd już nie powrócił. Powojenna inwentaryzacja potwierdziła brak obrazu w zbiorach. Obiekt znajdował się w bazie strat wojennych prowadzonej przez Wydział Restytucji Dóbr Kultury MKiDN.

W maju 2019 roku dzieło Wywiórskiego „Chata w śniegu” pojawiło się na aukcji i zostało zidentyfikowane przez pracowników Wydziału Restytucji Dóbr Kultury Departamentu Dziedzictwa Kulturowego za Granicą i Strat Wojennych w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Dzięki współpracy z organami ścigania – Komendą Wojewódzką Policji w Gdańsku i Prokuraturą Rejonową w Sopocie – udało się na czas zabezpieczyć obiekt i zwrócić go Muzeum Narodowemu w Poznaniu. Eksperci z Muzeum Narodowego w Gdańsku oraz Muzeum Narodowego w Poznaniu potwierdzili autentyczność obrazu i jego przynależność do zbiorów poznańskich.

Michał Gorstkin-Wywiórski (1861–1926)

Michał Gorstkin-Wywiórski studiował w Akademii Monachijskiej u Karla Rauppa i Nikolausa Gysisa oraz w prywatnych pracowniach Józefa Brandta i Alfreda Wierusza-Kowalskiego. Debiutował w 1884 roku na wystawie w krakowskim TPSP. Współpracował z Wojciechem Kossakiem i Juliana Fałatem przy panoramie „Berezyna” (1895–1896), z Janem Styką przy panoramie „Bitwa pod Sybinem” (1897), w 1900 roku wspólnie z Kossakiem pojechał do Hiszpanii i Egiptu, aby wykonać szkice plenerowe do panoram „Somosierra” (niezrealizowana) i „Bitwa pod piramidami” (1901). Wiele podróżował: Polesie, Litwa, wyspa Sylt, Włochy, Hiszpania, Egipt, Norwegia i Szwecja, wybrzeża Bałtyku i Morza Północnego, Karpaty, Holandia, Krym i Kaukaz. We wczesnej fazie twórczości pod wpływem Brandta i Wierusza-Kowalskiego malował głównie sceny myśliwskie i rodzajowe, z czasem naczelnym tematem jego malarstwa stał się pejzaż, ze szczególnym uwzględnieniem efektów luministycznych.