Instytut Muzyki i Tańca oraz Instytut Teatralny kończą proces weryfikacji wniosków Funduszu Wsparcia Kultury. We wtorek rozpoczęły się konsultacje z beneficjentami i podpisywanie umów z tymi, których wnioski zostały już zweryfikowane. Działania te umożliwią sprawne przekazanie środków dla instytucji, organizacji pozarządowych oraz przedsiębiorstw działających w obszarze kultury.

Podczas powtórnej weryfikacji poddano analizie m.in. zgodność oświadczeń składanych przez beneficjentów z ich faktycznym profilem działalności. Potwierdzono, że rekompensaty przydzielono podmiotom uprawnionym, prowadzącym działalności w obszarze kultury i produkcji artystycznej. Są wśród nich jednostki działające w kilku dziedzinach, w tym produkcji artystycznej, choć nie zawsze jest ona eksponowana w ich nazwie, na stronach czy w wykazach internetowych.

IMIT oraz IT rozpoczęły konsultacje z beneficjantami zmierzające do potwierdzenia kwalifikowalności oraz zasadności i racjonalności kosztów zawartych we wnioskach. Przedmiotem konsultacji jest również aktualizacja wniosków i możliwość realizacji zgłoszonych projektów do 31 grudnia 2020 r. (zważywszy na fakt, że instytucje kultury zostały ponownie zamknięte dla publiczności, a powtórna weryfikacja wniosków skróciła okres przewidziany na zagospodarowanie przyznanych środków). Beneficjenci Funduszu są zobligowani do rozliczenia się z zadeklarowanych kosztów kwalifikowalnych i przypisanych im we wniosku wydatków do 15.01.2021 r.

Dzięki określonemu katalogowi kosztów, które mogą podlegać finansowaniu w ramach FWK (przede wszystkim są to koszty zatrudnienia personelu - w tym także wynagrodzenia freelancerów - oraz wydatki związane z działalnością w obszarze kultury, edukacją kulturalną i artystyczną czy poprawą dostępu do kultury) nie ma formalnej możliwości, żeby przydzielone środki zostały wydatkowane na dowolne - w tym prywatne - potrzeby wnioskodawców. Zgodność wniosków z finalnym rozliczeniem, w oparciu o obligatoryjnie dostarczone faktury, będzie szczegółowo badana. Kontroli zostanie poddanych ok. 30 proc. losowo wybranych beneficjentów.

Mechanizm Funduszu Wsparcia Kultury oparty jest na modelach finansowych przyjętych w pandemii na całym świecie. Nacisk w pierwszej kolejności kładziony jest na sprawność przekazywania środków, a następnie beneficjent musi szczegółowo rozliczyć się z ich wydatkowania. Model ten został zgłoszony i poparty przez środowiska artystyczne oraz świadczące usługi niezbędne dla prowadzenia działalności kulturalnej.

Środki z funduszu mają stanowić wsparcie dla bieżącej działalności muzycznej, teatralnej, tanecznej (które, z uwagi na swój charakter i niezbędny udział publiczności, najbardziej ucierpiały w wyniku ograniczeń pandemicznych) oraz związanego z nimi zaplecza technicznego. Objęte nim zostały samorządowe instytucje kultury, przedsiębiorcy i organizacje pozarządowe. Pod uwagę wzięto skalę ich działalności określoną m.in. na podstawie przychodów, czyli tak, jak w każdym innym programie pomocowym. Dzięki temu wsparcie trafi do tych podmiotów, które mają duży potencjał usługowy, a więc są w stanie ożywić gospodarkę, a ponadto oferują zatrudnienie wielu osób.

Inne kategorie podmiotów działających w kulturze (m.in. osoby samozatrudnione oraz pracujące w oparciu o umowy cywilnoprawne) są lub będą w najbliższym czasie objęte także dodatkowymi formami wsparcia.

Celem Funduszu Wsparcia Kultury jest obiektywna pomoc całej branży, która stanowi systemem naczyń połączonych. Ma on umożliwić nie tylko utrzymanie miejsc pracy i przetrwanie wielu podmiotów, ale również pozwolić na sprawny i szybki powrót do organizowania wydarzeń kulturalnych po ustaniu pandemii.

 

Fundusz Wsparcia Kultury – co warto wiedzieć

W odpowiedzi na pojawiające się w przestrzeni publicznej komentarze dotyczące Funduszu Wsparcia Kultury, przypominamy, że FWK stanowi przede wszystkim program wsparcia gospodarki – konkretnie jednego z jej bardzo ważnych sektorów, jakim jest kultura.

Jego celem jest podtrzymanie działalności firm, instytucji oraz zatrudnianych przez nich pracowników (utrzymanie miejsc pracy), zarówno etatowych, jak i pozaetatowych.  

 

Na czym polega mechanizm rekompensat?

Przyjęto rozwiązanie polegające na wskazaniu maksymalnego procentowego poziomu pomocy, który jest korygowany przez wskaźniki finansowe oraz ocenę ekspertów. Wysokość wsparcia finansowego jest też pomniejszona o wcześniej otrzymaną pomoc z funduszy przeciwdziałania covid, aby uniknąć podwójnego finansowania wydatków ze środków publicznych.

 

Dlaczego rekompensaty  oparto na przychodach, a nie dochodach?

Publiczne instytucje artystyczne i organizacje pozarządowe nie działają dla zysku i bardzo często nie generują dochodu, bo wszystko, co „zarabiają”, wydają tam, gdzie prowadzą działalność - w regionie, mieście, dzielnicy. Pomoc od zerowego dochodu byłaby w rzeczywistości zerową pomocą. Z kolei, w przypadku przedsiębiorców, to na ogół nie dochód świadczy o skali działalności, liczbie zatrudnionych osób itd., a raczej obroty/przychody. Założeniem FWK było to, aby środki pozyskane z funduszu popłynęły jak najszerszym strumieniem do sektora, w tym tych podmiotów, które mają największy potencjał usługowy, najwięcej zatrudniają, produkują i najwięcej wydają. Tak, aby pieniądze trafiły do jak największej grupy pracowników, podwykonawców oraz dostawców usług i towarów.

 

FWK nie jest programem wartościującym kulturę (temu służą inne działania MKiDN: Programy Ministra, stypendia, inwestycje itp.)

Fundusz Wsparcia Kultury nie jest projektem mecenatowym, jego rolą nie jest wartościowanie działań kulturalnych. Jeszcze raz podkreślamy – FWK, podobnie jak inne dotychczas realizowane w Polsce tarcze antykryzysowe, jest programem przede wszystkim dla gospodarki. Udzielając tego typu pomocy, nie ocenia się jakości „produktu” czy poziomu artystycznego oferowanego przez wnioskodawców. Celem FWK nie jest mecenat nad kulturą, ale podtrzymanie sektora kultury i ratowanie miejsc pracy.

 

W FWK chodzi przede wszystkim o sprawny przepływ środków.

Podobnie jak w innych narzędziach pomocowych, FWK jest programem, dzięki któremu pieniądze sprawnie i szybko, na podstawie deklaracji, trafią do instytucji, organizacji i przedsiębiorców działających w obszarze kultury.

 

Najpierw pomoc, potem kontrola.

Mechanizm pomocy zakłada, że jest ona przyznawana na podstawie deklaracji, natomiast kontrola następuje ex post. Kontroli podlega co najmniej 30 proc. losowo wybranych podmiotów, które muszą udokumentować koszty kwalifikowalne twardą dokumentacją (faktury, rachunki, utrzymanie miejsc pracy). Środki niewydatkowane w terminie lub niezgodnie z celami funduszu będą podlegały zwrotowi do budżetu państwa w całości lub części.

 

Dlaczego w rekompensatach występują niezrozumiałe rozpiętości?

Rozpiętości rekompensat wynikają z różnego charakteru i skali prowadzonej działalności oraz konieczność odliczenia pomocy już wcześniej otrzymanej (m.in. publiczne instytucje kultury mogły się ubiegać o wsparcie na dopłaty do wynagrodzeń), a także konieczności udokumentowania poniesionych kosztów. Na rozbieżności wpływa także aktualna sytuacja danej instytucji (np. remont generalny Filharmonii Łomżyńskiej) i subiektywne kalkulacje aplikujących (niektórzy dyrektorzy instytucji uznali, że nie są w stanie sensownie wydać należnych im teoretycznie rekompensat do końca roku).

 

Dlaczego pomoc ma trafić do firm, które nie prowadzą działalności w sektorze kultury?

Zarzuty dotyczące nieuprawnionych podmiotów nie zostały potwierdzone. Wskazywane w mediach firmy prowadzą działalność w zakresie kultury, choć nie zawsze jest to ich jedyna aktywność.

 

Dlaczego państwo pomaga bogatym?

Ministerstwo nie ma możliwości zweryfikowania stanu majątkowego i płynności finansowej poszczególnych podmiotów. Wykluczanie jakiejkolwiek kategorii podmiotów z pomocy na tej podstawie jest niezgodne z prawem. Warto przy tym podkreślić, że duże firmy i przedsiębiorstwa są istotne dla rozwoju gospodarki oraz rynku pracy, a rekompensaty – z uwagi na restrykcyjny tryb rozliczania – nie mogą iść do prywatnych kieszeni właścicieli firm. 

 

Dlaczego nie przyznano pomocy tylko tym, którzy zatrudniają pracowników etatowych?

Dlatego, że w sektorze kultury pracownicy zatrudniani są bardzo często w oparciu o umowy cywilno-prawne. Kryterium etatowości wykluczyłoby tę kategorię osób.

 

Dlaczego wsparcie obejmowało tylko teatry, muzykę  i taniec i tylko cztery kategorie podmiotów?

Dlatego, że to właśnie te obszary są szczególnie „uzależnione od publiczności” i zostały najmocniej dotknięte ograniczeniami wprowadzonymi od marca 2020 r. Najpierw przez ponad 2 miesiące w ogóle nie mogły powadzić  działalności, następnie mogły działać przy ograniczonej widowni, co negatywnie odbiło się na ich wynikach finansowych, wreszcie 7 listopada ponownie zawieszono wydarzenia z udziałem publiczności. Dla wielu z tych podmiotów przychody ze sprzedaży biletów, związane z udziałem publiczności, stanowią istotny element budżetu. 

 

Dlaczego wsparcie nie było kierowane wyłącznie do publicznych teatrów, oper i filharmonii?

Było kierowane także do tych instytucji. Natomiast trzeba pamiętać, że samorządowe instytucje kultury, niezależnie od tego, czy prowadzą działalność z udziałem publiczności, biletowaną, czy nie – podstawy funkcjonowania mają zapewnione. Natomiast wiele instytucji kultury w Polsce to podmioty prywatne, działające w różnej formule organizacyjnej i nieotrzymujące publicznych dotacji czy też otrzymujące je na konkretne zadania, których w sytuacji pandemii nie mogą realizować.

 

Dlaczego programem nie zostali objęci freelancerzy?

Do nich kierowane były i są inne narzędzia wsparcia, m.in. wiosną mogli korzystać z postojowego i zwolnienia z ZUS, obecnie MKiDN prowadzi intensywne prace nad włączeniem freelancerów do tzw. tarczy branżowej. W ramach nowych rozwiązań będą mogli również korzystać z mikrodotacji. Warto jednak zauważyć, że w ramach FWK kosztem kwalifikowalnym są wynagrodzenia dla osób zatrudnionych na umowach cywilno-prawnych, a więc również freelancerów. Osoby te korzystały i korzystają także z innych form pomocy – zapomóg socjalnych, stypendiów itp. FWK obejmuje także jednoosobowych przedsiębiorców, czyli tzw. osoby samozatrudnione.

 

Dlaczego FWK jest skierowany do bogatych a nie do biednych?

FWK jest skierowany do wszystkich prowadzących działalność w obszarze kultury. Jako program gospodarczy obejmuje też  podmioty aktywne i duże – bo one stanowią siłę napędową gospodarki i tworzą miejsca pracy.

Dbamy o wszystkich pracowników sektora kultury, dlatego uruchamiamy różnorodne formy pomocy, m.in. zapomogi socjalne, na które już zostało przeznaczone ponad 20 mln zł, a obecnie budżet został zwiększony do 45 mln zł.

 

Dlaczego wsparcie dla różnych kategorii podmiotów znalazło się w jednym programie?

Dlatego, że kultura, podobnie jak cała gospodarka, jest systemem naczyń połączonych. Dlatego, aby wesprzeć cały sektor systemowo. I wreszcie dlatego, aby pieniądze jak najszybciej mogły trafić na rynek, do tych, którzy je wydadzą. Nie było czasu i możliwości na organizowanie odrębnej pomocy finansowej dla każdej kategorii działalności kulturalnej.

 

Czy branża rozrywkowa to nadal kultura ?

Udzielając tego typu pomocy, nie ocenia się jakości „produktu” czy poziomu artystycznego oferowanego przez wnioskodawców. Celem tego programu było wsparcie określonego sektora gospodarki, w którym rozrywka, nie przypadkiem nazywana też „popkulturą” stanowi potężny rynek dostarczający zarobków wielkiej rzeszy pracowników.